Zgodnie z dodanym do ordynacji podatkowej art. 17b § 1 organ podatkowy właściwy dla następcy prawnego jest właściwy do wszczęcia kontroli podatkowej oraz postępowania podatkowego za okres przed zdarzeniem skutkującym sukcesją podatkową. W uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej wskazano, że za przyjęciem takiego rozwiązania przemawia fakt, iż to następca prawny posiada dokumentację dotyczącą działalności podmiotu przejmowanego.

Zasada ta nie ma jednak zastosowania do spadkobierców będących następcami prawnymi. W tym zakresie właściwy pozostaje organ właściwy według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy (nowy art. 17b § 2 o.p.).

Tak jak w dniu wszczęcia

Z kolei w zmienionym art. 18b § 1 ordynacji podatkowej wskazuje się, że organy podatkowe właściwe w dniu wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej do określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego pozostają właściwe we wszystkich sprawach związanych z zobowiązaniem podatkowym, które jest przedmiotem postępowania lub kontroli, chociażby w trakcie postępowania lub kontroli nastąpiło zdarzenie powodujące zmianę właściwości.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu nowelizacji oznacza to, że w jednym organie skupione są wszystkie sprawy podatnika dotyczące danego zobowiązania podatkowego, co dotychczas mogło budzić wątpliwości.

Ponadto w dodanym do ordynacji podatkowej art. 18b § 2 określono, że jeśli zdarzenie powodujące zmianę właściwości organu podatkowego nastąpiło po zakończeniu kontroli podatkowej, właściwym miejscowo w sprawie, której ta kontrola dotyczy, pozostaje organ właściwy w dniu wszczęcia kontroli podatkowej. W uzasadnieniu wskazuje się, że to pragmatyka i ekonomika postępowania wymagała takiej zmiany, ponieważ to organ przeprowadzający merytoryczną ocenę sprawy w protokole kontroli, powinien pozostać organem właściwym miejscowo w sprawie wszczęcia postępowania podatkowego, niezależnie od tego, czy zdarzenie powodujące zmianę właściwości organu podatkowego nastąpiło w toku kontroli czy po jej zakończeniu.

Wyznaczyć może minister...

Bardzo ważną zmianą jest wprowadzenie do ordynacji art. 18c i 18d, które określają nowy, szczególny tryb wyznaczania właściwości organu podatkowego pierwszej instancji do prowadzenia konkretnych postępowań lub kontroli oraz tzw. przejęcia postępowania.

Zgodnie z art. 18c minister finansów może w celu usprawnienia i przyspieszenia kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego w pierwszej instancji wyznaczyć w drodze postanowienia odpowiednio naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celnego, dyrektora izby skarbowej albo dyrektora izby celnej jako właściwego do przeprowadzenia tych kontroli lub postępowań w sprawach dotyczących podatników pozostających w zakresie właściwości miejscowej różnych organów, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub konieczność zabezpieczenia dowodów jego popełnienia. Zgodnie z § 3 tego artykułu wyznaczonym organem podatkowym może być wyłącznie organ właściwy przynajmniej dla jednego z podatników.

Jak stanowi uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej, wyznaczony organ zamiast prowadzić sprawę jednego podatnika, poprowadzi sprawę wszystkich uczestników transakcji. Zmiana ta ma zatem służyć podniesieniu efektywności postępowań podatkowych oraz kontroli. Nowe przepisy mogą znaleźć zastosowanie w złożonych sprawach, gdy wystąpi potrzeba skorzystania z wiedzy i doświadczenia pracowników konkretnego organu podatkowego, szczególnie w obszarze zorganizowanej przestępczości, przestępstw „karuzelowych" i firmanctwa. Ponadto w uzasadnieniu podkreśla się, że nie nastąpi tu połączenie wielu postępowań w jedno, ale jeden organ będzie właściwy do prowadzenia wielu postępowań, w tym wobec podatników pozostających poza jego standardową właściwością miejscową.

...a czasami dyrektor izby

Z kolei dyrektor izby skarbowej lub dyrektor izby celnej może, w celu usprawnienia i przyspieszenia kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego, wyznaczyć, w drodze postanowienia, odpowiednio nadzorowanego naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego jako właściwego do przeprowadzenia tych kontroli lub postępowań w sprawach dotyczących podatników pozostających w zakresie właściwości miejscowej różnych nadzorowanych naczelników, jeżeli zajdzie uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub konieczność zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.

Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy nowelizującej, gdy sprawy będą dotyczyć podatników pozostających w zakresie właściwości miejscowej naczelników urzędów skarbowych lub naczelników urzędów celnych nadzorowanych przez dyrektora izby skarbowej lub celnej, organ właściwy zostanie wyznaczony przez tego dyrektora.

Jak stanowi dodany do ordynacji podatkowej art. 18c § 4, czynności podjęte w toku kontroli podatkowej oraz we wszczętym postępowaniu podatkowym przez dotychczasowe organy podatkowe pozostają w mocy.

Niezaskarżalne postanowienie

Wyznaczenie właściwego miejscowo organu podatkowego pierwszej instancji następuje w drodze niezaskarżalnego postanowienia określającego podatnika, dla którego został wyznaczony organ podatkowy, wraz z zakresem spraw tego podatnika objętych właściwością wyznaczonego organu (art. 18c § 5 o.p.). Postanowienie powinno być doręczone podatnikowi, dla którego wyznaczono właściwy organ podatkowy, oraz zainteresowanym organom (art. 18c § 6 o.p.).

Osobiste stawiennictwo w innym województwie

Pewną niedogodnością może być to, że zgodnie z dodanym do ordynacji art. 156 § 4 o.p. osoba wezwana przez organ wyznaczony jest obowiązana do osobistego stawiennictwa przed organem podatkowym niezależnie od swojego miejsca zamieszkania lub pobytu, a więc także poza obszarem województwa, w którym zamieszkuje lub przebywa, jeżeli postępowanie prowadzone jest przez organ wyznaczony zgodnie z art. 18c o.p. Jednocześnie koszty stawiennictwa są zaliczane do kosztów postępowania i zwracane według zasad ogólnych zgodnie z dodanym w art. 265 § 1 punktem 2a.

Przekazanie do dalszego prowadzenia

Do ordynacji podatkowej wprowadzono także możliwość przekazania przez organ pierwszej instancji w drodze postanowienia, do dalszego prowadzenia przez organ kontroli skarbowej, po wyrażeniu uprzednio zgody przez ten organ, postępowania podatkowego, jeżeli informacje otrzymane przez organ podatkowy z banku lub innej instytucji finansowej nie pozwalają na wyjaśnienie istotnych okoliczności faktycznych sprawy (nowy art. 18d § 1 o.p.). ?Postanowienie to powinno, zgodnie z § 2 ww. artykułu, zawierać w szczególności:

1) wskazanie postępowania podatkowego, którego dotyczy przejęcie;

2) uzasadnienie, że informacje otrzymane przez organ podatkowy z banku lub innej instytucji finansowej nie pozwalają na wyjaśnienie istotnych okoliczności faktycznych sprawy;

3) wskazanie organu kontroli skarbowej właściwego na dzień wszczęcia przejmowanego postępowania podatkowego.

Zgodnie z art. 18d § 3 o.p. czynności podjęte we wszczętym postępowaniu podatkowym pozostają w mocy. Paragraf 4 stanowi natomiast, że postanowienie o przekazaniu sprawy jest doręczane stronie, właściwemu organowi kontroli skarbowej oraz dyrektorowi izby skarbowej nadzorującemu naczelnika urzędu skarbowego lub dyrektorowi izby celnej nadzorującemu naczelnika urzędu celnego. Na postanowienie nie służy zażalenie.

Wszystkie opisane zmiany dotyczące właściwości organów weszły w życie 1 stycznia 2016 roku.

—dr Joanna Zawiejska-Rataj jest starszym menedżerem w Deloitte Doradztwo Podatkowe, biuro w Poznaniu

—Artur Podsiadły jest konsultantem w Deloitte Doradztwo Podatkowe, biuro w Poznaniu

podstawa prawna: ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 613 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2015 r. poz. 1649)