Uproszczona procedura egzekucji od solidarnego wierzyciela od 1 stycznia 2016

Jedna z mniej nagłośnionych, a intrygujących zmian w ordynacji podatkowej, wchodzących w życie 1 stycznia przyszłego roku, to nowe przepisy dotyczące egzekucji zobowiązań podatkowych od osób trzecich. Przyniosą one uproszczoną procedurę egzekucji od solidarnego wierzyciela w sytuacjach, gdy nie ma wątpliwości, że główny zobowiązany nie zapłaci. Ta nowela do ordynacji została wprowadzona przy okazji uchwalenia ustawy o administracji podatkowej (DzU z 31 sierpnia 2015 r., poz. 1269).

Odroczenie i egzekutorzy

Jednak nowe przepisy budzą też wątpliwości. Najkrócej mówiąc: ich brzmienie może sugerować, że podatek może być pobrany dwa razy: od podatnika oraz od owego solidarnego wierzyciela, np. wspólnika czy małżonka. Szerzej to zagadnienie opisaliśmy w „Rz" z 5 października 2015 r. („Egzekucja od wspólnika będzie mniej biurokratyczna"). Według nowego art. 108 § 4 ordynacji jedną z przesłanek wszczęcia postępowania egzekucyjnego w stosunku do osoby trzeciej jest „odstąpienie od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych". Równocześnie według art. 45 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji: „Organ egzekucyjny i egzekutor są obowiązani odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego".

Jeśli zatem podatnik ma trudność z zapłatą podatku, a urząd skarbowy zgodzi się na odroczenie płatności lub rozłożenie jej na raty, to komórka egzekucyjna urzędu skarbowego musi odstąpić od czynności egzekucyjnych. Ale równocześnie będzie mogła wszcząć postępowanie egzekucyjne w stosunku do osoby trzeciej. Czy zatem w sytuacji, gdy jeden z małżonków czy wspólników dostanie zgodę na odroczenie podatku, to urząd skarbowy może równocześnie zacząć egzekucję od drugiego małżonka i pobrać podatek podwójnie?

Osoba trzecia bezpieczna

O te kwestię zapytaliśmy Ministerstwo Finansów. Z wyjaśnień udzielonych przez biuro prasowe resortu wynika, że do tego raczej nie dojdzie. MF pisze, że fakt udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych po wszczęciu postępowania egzekucyjnego jest przesłanką zawieszenia tego postępowania. Tak przewiduje art. 56 § 1 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Jeżeli natomiast urząd skarbowy udzieli ulgi przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, to wtedy na podstawie art. 6 § 1 tej ustawy nie podejmuje czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. Zobowiązany nie uchyla się bowiem od wykonania obowiązku. „W takich przypadkach nie zachodzi bezskuteczność egzekucji z majątku podatnika, warunkująca możliwość skierowania egzekucji do majątku osoby trzeciej" – zauważa MF. I stwierdza, że „nie będą też miały zastosowania nowe regulacje umożliwiające odstąpienie od wymogu wszczęcia postępowania egzekucyjnego (egzekucji administracyjnej)". Ministerstwo dochodzi zatem do wniosku, że nie jest możliwie skierowanie egzekucji zobowiązania podatkowego do majątku osoby trzeciej w przypadku udzielenia ulgi podatnikowi.

Już po wystawieniu tytułu wykonawczego

W wyjaśnieniach resortu znalazło się też odniesienie do treści art. 45 § 1 ustawy egzekucyjnej. MF wyjaśnia, że przepis ten reguluje kwestię odstąpienia od czynności egzekucyjnych w toku postępowania egzekucyjnego, a więc już po wystawieniu tytułu wykonawczego przez wierzyciela (czyli urząd skarbowy) i po przyjęciu go do egzekucji przez organ egzekucyjny. W takim przypadku też nie dojdzie do pobrania podatku podwójnie, bo od czynności egzekucyjnych należy odstąpić.

podstawa prawna: ustawa z 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej (DzU z 2015 r. poz. 1269)

Komentarz eksperta

Paweł Satkiewicz, doradca podatkowy w DLA Piper

Ustawodawca łata dziury, zamiast uchwalić całkiem nowe przepisy

Zmiany w ordynacji podatkowej skorelowane są ze zmianami w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Ustawodawca próbował odformalizować i uprościć postępowanie egzekucyjne, m.in. w sprawach podatkowych. Jednak kolejne nowelizacje w tej materii przypominają raczej łatanie starej drogi. Doraźny skutek nie zastąpi konieczności całkowitej przebudowy. W związku z tym nowy parlament zamiast ewentualnych, kolejnych nowelizacji powinien zająć się opracowaniem nowych regulacji egzekucyjnych.

Kolejne nowelizacje w zakresie egzekucji w administracji nie odnoszą skutku w postaci zmniejszenia wątpliwości – wręcz przeciwnie zmienione regulacje stwarzają kolejne, nowe wątpliwości. Wzmaga je fakt uregulowania materii związanej z egzekucją w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz pomocniczo w ordynacji podatkowej. Wskazuje to na niewątpliwą potrzebę całościowego, ponownego uregulowania kwestii egzekucyjnych. Należy bowiem przypomnieć, że obecnie obowiązująca ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji to ponad półwieczny akt prawny, który był nowelizowany bez mała prawie sto razy.