Tak wynika z interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 31 marca 2015 r. (IBPP2/443-1290/14/ICz).

Sprawa będąca przedmiotem interpretacji dotyczyła podatnika, który prowadzi działalność gospodarczą, polegającą m.in. na sprzedaży detalicznej produktów spożywczych. Sprzedaż jest prowadzona w punktach sprzedaży detalicznej (sklepy samoobsługowe). Podatnik organizuje te punkty w lokalach użytkowych, które wynajmuje od osób trzecich. Jedna z umów najmu lokalu użytkowego, którą wnioskodawca zawarł na czas określony, nie zawierała ani klauzuli umożliwiającej rozwiązanie umowy najmu z okresem wypowiedzenia, ani ustaleń dotyczących ewentualnego odszkodowania dla wynajmującego w sytuacji, gdyby do takiego rozwiązania umowy na mocy jednostronnego oświadczenia podatnika faktycznie doszło. Z uwagi na nierentowność działalności właśnie w tym punkcie wnioskodawca zdecydował się zawrzeć z wynajmującym porozumienie o rozwiązaniu umowy najmu za wynagrodzeniem dla wynajmującego.

Na tle takiego stanu faktycznego wnioskodawca spytał, czy wypłacone wynagrodzenie za przedwczesne rozwiązanie umowy najmu stanowi w istocie płatność za usługę podlegającą VAT i czy w związku z tym będzie uprawniony do odliczenia VAT naliczonego na tej płatności.

Zdaniem wnioskodawcy przedmiotowa płatność nie ma charakteru odszkodowawczego, a jej celem nie jest wyrównanie wynajmującemu straty z tytułu przedwczesnego rozwiązania umowy najmu. Płatność ta jest wynagrodzeniem za świadczenie w postaci wyrażenia zgody na rozwiązanie umowy przed terminem. Z uwagi na odpłatność i ekwiwalentność wzajemnych świadczeń podatnik jest uprawniony od odliczenia VAT naliczonego na przedmiotowym wynagrodzeniu.

Organ podatkowy uznał stanowisko podatnika za prawidłowe. Wyjaśnił, że dla oceny, czy dane świadczenie stanowi czynność podlegającą VAT, należy zweryfikować, czy oba wskazane niżej warunki są spełnione:

1) w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednim beneficjentem danego świadczenia,

2) świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy, tj. wynagrodzenie.

Jeżeli chociaż jeden z tych warunków nie jest spełniony, to nie występuje świadczenie opodatkowane VAT, a tym samym brak VAT naliczonego do odliczenia.

Organ zwrócił także uwagę na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE odnoszące się do przesłanek statuujących świadczenie opodatkowane VAT. Organ powołał się na wyrok w sprawie Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise (C-102/86), w którym Trybunał wyjaśnił, że czynność jest wykonana odpłatnie, gdy występuje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie świadczącego, a także jeżeli wynagrodzenie za dane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku ze świadczeniem, które miałoby zostać opodatkowane VAT.

Organ podkreślił następnie, że jeżeli wypłacana rekompensata nie ma związku z żadnym skonkretyzowanym świadczeniem wzajemnym, to jest w istocie płatnością o charakterze odszkodowawczym, a odszkodowania co do zasady nie podlegają VAT. W przeciwnej sytuacji, tj. gdy wypłaconej rekompensacie towarzyszy konkretne świadczenie wzajemne, mamy do czynienia z wynagrodzeniem za usługę, podlegającym VAT.

Organ skonkludował, że wypłacona wynajmującemu rekompensata w sprawie będącej przedmiotem wniosku o interpretację jest formą zapłaty za określone działanie, tj. za wyrażenie zgody na odstąpienie od umowy najmu. Istnieje zatem bezpośredni związek między wynagrodzeniem a świadczeniem. Zgoda na przedwczesne rozwiązanie umowy najmu powinna być, zdaniem organu, traktowana jako odpłatne świadczenie usług, a tym samym podlega VAT. Organ przyznał zatem rację podatnikowi, potwierdzając jego prawo do odliczenia VAT naliczonego na wynagrodzeniu wypłaconym wynajmującemu.

Komentarz eksperta

Tomasz Wagner, doradca podatkowy, menedżer w dziale doradztwa podatkowego EY w zespole podatków pośrednich

Wnioski płynące z interpretacji są istotne nie tylko z perspektywy wcześniejszego rozwiązywania umów najmu bądź dzierżawy, ale także przedterminowego kończenia każdego stosunku prawnego w zamian za wypłatę drugiej stronie wspólnie ustalonej kwoty pieniężnej. Warto zauważyć, że organ wskazał na fundamentalne w tym zakresie kwestie, które trzeba uwzględnić już na etapie negocjowania i przygotowywania kontraktu: jeżeli podatnik będzie chciał odliczyć VAT naliczony w przypadku zapłaty kontrahentowi za wcześniejsze rozwiązanie umowy, to warto zadbać o to, aby zapisy kontraktu przewidywały wprost możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy najmu za wynagrodzeniem. Nawet jeśli strony nie ustaliły z góry konkretnych kwot, jakie w takiej sytuacji będą należne sprzedawcy, to taki zapis wskazuje na brak odszkodowawczego charakteru tej płatności. Jednocześnie, jeżeli strony ostatecznie skalkulują wynagrodzenie na podstawie kwoty odzwierciedlającej rzeczywistą szkodę poniesioną przez wynajmującego, to nie można wykluczyć ryzyka reklasyfikacji tej wypłaty jako pozostającej poza zakresem opodatkowania VAT. Wówczas prawo do odliczenia VAT naliczonego może zostać zakwestionowane.

Omawiana interpretacja wpisuje się w bieżącą praktykę interpretacyjną i orzeczniczą. Przykładem może być wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 17 lutego 2015 r. (I SA/Kr 91/15), w którym sąd potwierdził, że kwoty wypłacone wynajmującemu z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu podlegają opodatkowaniu VAT.

Współautorem komentarza jest Maciej Przybycień, doradca podatkowy, starszy konsultant w dziale doradztwa podatkowego EY w zespole podatków pośrednich.