- Na koniec roku posiadamy nierozliczone zobowiązania i należności wyrażone w walucie obcej. Według jakiego kursu powinny być one przeliczone na dzień bilansowy? Jak zaksięgować powstałe różnice kursowe w księgach rachunkowych? – pyta czytelniczka.
Księgi rachunkowe prowadzi się, a sprawozdanie finansowe sporządza w języku polskim i w walucie polskiej. Oznacza to, że każda pozycja w aktywach i pasywach bilansu oraz każdy przychód i koszt w rachunku zysku i strat wyrażone w walucie obcej wymagają ujęcia ich w księgach, a następnie wykazania w sprawozdaniu finansowym w walucie polskiej.
Ogłoszony przez NBP
Operacje walutowe ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień ich przeprowadzenia odpowiednio po kursie:
1) faktycznie zastosowanym w tym dniu, wynikającym z charakteru operacji – w przypadku sprzedaży lub kupna walut oraz zapłaty należności lub zobowiązań;
2) średnim ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego ten dzień – w przypadku zapłaty należności lub zobowiązań, jeżeli nie jest zasadne zastosowanie kursu, o którym mowa w pkt 1, a także w przypadku pozostałych operacji.
Jeżeli aktywa i pasywa są wyrażone w walutach, dla których Narodowy Bank Polski nie ogłasza kursu, to kurs tych walut określa się w relacji do wskazanej przez jednostkę waluty odniesienia, której kurs jest ogłaszany przez Narodowy Bank Polski.
Wynik i sposób tego przeliczania zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie księgowym, chyba że system przetwarzania danych zapewnia automatyczne przeliczenie walut obcych na walutę polską, a wykonanie tego przeliczenia potwierdza odpowiedni wydruk (art. 21 ust. 3 uor).
Natomiast jeżeli na dzień bilansowy rozrachunki te nie zostały uregulowane, to przelicza się je po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez NBP. Dowodem, na podstawie którego różnice kursowe z wyceny bilansowej zostaną ujęte w księgach, może być np. polecenie księgowania.
Zazwyczaj kurs wprowadzenia do ksiąg rachunkowych zarachowania należności lub zobowiązań różni się od średniego kursu waluty obowiązującego na dzień bilansowy. Dlatego powstają różnice kursowe – dodatnie bądź ujemne.
Dodatnie bilansowe różnice kursowe powstają, gdy:
- kurs na dzień zarachowania należności jest niższy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy,
- kurs na dzień zarachowania zobowiązania jest wyższy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy.
Ujemne bilansowe różnice kursowe powstają, gdy:
- kurs na dzień zarachowania należności jest wyższy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy,
- kurs na dzień zarachowania zobowiązania jest niższy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy.
Zgodnie z art. 30 ust. 4 ustawy o rachunkowości różnice kursowe powstałe na dzień bilansowy przy wycenie rozrachunków wyrażonych w walutach obcych co do zasady zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.
Uwaga! W uzasadnionych przypadkach różnice kursowe zalicza się do kosztu wytworzenia produktów, ceny nabycia towarów, ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie lub wartości niematerialnych i prawnych (art. 30 ust. 4 uor). Dzieje się tak w sytuacji długotrwałego przygotowania towaru lub produktu do sprzedaży lub długiego okresu wytworzenia produktu oraz na skutek wyceny zobowiązań zaciągniętych na sfinansowanie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (art. 28 ust. 5 uor) – pod warunkiem że na dzień wyceny nie oddano ich do użytkowania.
Jak księgować różnice kursowe – dodatnie
(1) – ujęcie różnic kursowych z wyceny należności na dzień bilansowy (kurs na dzień zarachowania należności jest niższy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy)
(2) – ujęcie różnic kursowych z wyceny zobowiązań na dzień bilansowy (kurs na dzień zarachowania zobowiązań jest wyższy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy)
– ujemne
(3) – ujęcie różnic kursowych z wyceny należności na dzień bilansowy (kurs na dzień zarachowania należności jest większy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy)
(4) – ujęcie różnic kursowych z wyceny zobowiązań na dzień bilansowy (kurs na dzień zarachowania zobowiązań jest mniejszy od kursu średniego NBP na dzień bilansowy)
Przykład
W spółce Alfa na dzień bilansowy występują następujące nierozliczone rozrachunki walutowe:
- należności od odbiorcy A: 1200 euro, kurs ujęcia: 4,30
- należności od odbiorcy B: 9400 USD, kurs ujęcia: 3,70
- zobowiązanie wobec dostawcy C: 3800 USD, kurs ujęcia: 3,80
- zobowiązanie wobec dostawcy D: 3500 euro, kurs ujęcia: 4,40.
Średni kurs NBP ogłoszony na dzień bilansowy dla tych walut wyniósł:
– 1 EUR = 4,20 zł
– 1 USD = 3,90 zł
Ustalenie wartości bilansowej rozrachunków oraz różnic kursowych:
Lp.
Kontra- hent
Wartość w walucie
wartość w zł na dzień powstania
wartość w zł z wyceny bilansowej
różnice kursowe
1
A
1200 euro
5160
5040
- 120
2
B
9400 USD
34 780
36 660
+ 1880
3
C
3800 USD
14 440
14 820
- 380
4
D
3500 euro
15 400
14 700
+ 700
Ewidencja księgowa:
1. Różnice kursowe z wyceny bilansowej:
a) od należności od odbiorcy A
Wn „Koszty finansowe" 120 zł
Ma „Należności od odbiorcy A" 120 zł
b) od należności od odbiorcy B
Wn „Należności od odbiorcy B" 1880 zł
Ma „Przychody finansowe" 1880 zł
c) zobowiązanie wobec dostawcy C
Wn „Koszty finansowe" 380 zł
Ma „Zobowiązanie wobec dostawcy C" 380 zł
d) zobowiązanie wobec dostawcy D
Wn „Zobowiązanie wobec dostawcy D" 700 zł
Ma „Przychody finansowe" 700 zł
Dla celów podatkowych różnice kursowe nożna ustalać na dwa sposoby:
- na postawie art. 15a ustawy o CIT – to metoda podatkowa,
- na podstawie art. 9b ustawy o CIT – czyli zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości; to metoda rachunkowa.
Na dwa sposoby
Wybierając rachunkową metodę rozliczania różnic kursowych, spółka musi spełnić następujące warunki:
- w okresie stosowania metody sprawozdania finansowe spółki będą badane przez uprawnionego biegłego rewidenta,
- spółka zgłosi właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego decyzję o rozliczaniu różnic kursowych metodą bilansową w terminie do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego,
- spółka ma obowiązek stosować tę metodę nie krócej niż trzy lata podatkowe.
Wybór metody rozliczania różnic kursowych w CIT nie pozostaje bez znaczenia dla pracy działu księgowości. Stosowanie metody rachunkowej jest obwarowane pewnymi warunkami, co zniechęca do niej przedsiębiorców (to oczywiście duże uproszczenie, decyzja o wyborze powinna być poprzedzona analizą działalności firmy pod kątem rozliczeń walutowych). Jednak nie ma wtedy potrzeby ustalania różnic kursowych dwukrotnie: na potrzeby rozliczenia CIT i przy wycenie bilansowej. Gdy spółka wybrała metodę bilansową, to niezrealizowane różnice kursowe ustalane na dzień bilansowy można uznać za przychody podatkowe lub koszty uzyskania przychodu. Metoda podatkowa pozwala na wykazanie w rachunku CIT wyłącznie różnic zrealizowanych, czyli powstałych w związku z otrzymaniem należności lub zapłatą zobowiązań.
Dodatnie i ujemne różnice kursowe ustalone przy wycenie bilansowej rozrachunków odniesione na wynik finansowy prezentuje się per saldo. Oznacza to, że gdy ujemne różnice kursowe zaksięgowane na koncie kosztów finansowych są wyższe niż dodatnie różnice kursowe zarachowane na koncie przychodów finansowych, to różnicę między tymi wartościami wykazuje się w rachunku zysku i strat w pozycji kosztów finansowych jako „Inne koszty finansowe". Nadwyżkę dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi wykazuje się w pozycji przychodów finansowych jako „Inne przychody finansowe".
Autorka jest młodszą księgową w PKF Consult
