Zdarza się, że przedsiębiorcy wykonujący równocześnie czynności opodatkowane ?i zwolnione z VAT mają problem z prawidłową realizacją prawa do odliczania podatku naliczonego. Co do zasady uprawnienie to przysługuje ?w zakresie, w jakim nabyte towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. A zatem nie przysługuje w stosunku do towarów i usług nabytych w celu wykonywania czynności zwolnionych. Niewątpliwą trudnością jest jednak właściwe przypisanie wartości podatku naliczonego do tych towarów i czynności, w stosunku do których podatnik ma prawo do odliczenia. Obowiązek ten wynika z art. 90 ust. 1 ustawy o VAT i sprowadza się w praktyce do konieczności odrębnego przypisania nabycia określonych towarów i usług do czynności, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, ?jak i tych, w odniesieniu do których takie prawo nie powstaje.

Często jednak podatnik nie może przeprowadzić takiego podziału np. z uwagi na jednoczesne wykorzystywanie nabytego składnika majątku zarówno dla jednych, jak i drugich czynności. Rozwiązanie znajduje się w art. 90 ust. 2 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot podatku naliczonego, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia, to podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których prawo to mu przysługuje. Odliczenie podatku naliczonego na podstawie proporcji nie jest rozwiązaniem alternatywnym wobec obowiązku wyodrębnienia kwot tego podatku ?w związku z czynnościami, ?w stosunku do których podatnikowi przysługuje uprawnienie do odliczenia VAT. Jest ono dopuszczalne tylko wtedy, gdy wyodrębnienie całości bądź części tych kwot nie jest możliwe. Nie może więc być stosowane zastępczo w przypadku, gdy podatnik może określić wartość podatku naliczonego związanego z czynnościami, ?w stosunku do których ma prawo odliczyć VAT.

Proporcja powinna być obliczona zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT, tj. jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie, ?z uwzględnieniem art. 90 ?ust. 5 i 6 (czyli z uwzględnieniem przepisów wyłączających z wartości obrotu będącego podstawą ustalenia proporcji wymienione w nich czynności – np. dostawę towarów i usług, które są uznawane za środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzacji).

Proporcja określa w istocie wartość pewnej prognozy podatku naliczonego, który może być odliczony przez podatnika i bazuje na wartościach szacunkowych przyjętych z poprzedniego roku. Dlatego podlega po zakończeniu roku korekcie na zasadach ustalonych w art. 91 ustawy ?o VAT. Warto dodać, że w pewnych sytuacjach przepisy dopuszczają uproszczenie w zakresie odliczania podatku naliczonego na podstawie proporcji. Mianowicie w przypadku gdy ustalona proporcja:

- ?przekroczyła 98 proc. oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu wynikająca z zastosowania tej proporcji w skali roku była mniejsza niż 500 zł – można uznać, że proporcja ta wynosi 100 proc., albo gdy

- ?nie przekroczyła 2 proc. – można uznać, że wynosi zero proc.

Ustalając wielkość proporcji, podatnicy muszą także pamiętać, że w niektórych przypadkach określenie tej kwoty wymaga wizyty w urzędzie skarbowym. Tak jest ?w przypadku podatników:

- ?którzy w poprzednim roku nie osiągnęli obrotu będącego podstawą dla wyliczenia wartości proporcji,

- ?u których wartość tego obrotu nie osiągnęła kwoty ?30 000 zł,

- ?którzy uznają, że określona przez nich wartość proporcji byłaby niereprezentatywna.

Tacy podatnicy przyjmują do rozliczeń proporcję ustaloną szacunkowo z naczelnikiem urzędu skarbowego.

—Autor jest doradcą podatkowym