Przepisy o cienkiej kapitalizacji zmienią się od 2015 roku

Podatnicy muszą przygotować się na istotne zmiany związane z wprowadzeniem nowelizacji do ustaw o podatkach dochodowych. Prawdziwa rewolucja zapowiada się w uregulowaniach dotyczących cienkiej kapitalizacji. Zostaną one wprowadzone ustawą z 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw.

Nowelizacja, która 16 września została podpisana przez prezydenta, zakłada zmianę sposobu liczenia poziomu tak zwanego safe harbour. Interesująco wygląda również możliwość skorzystania z alternatywnej metody wyłączania zapłaconych odsetek z wyniku podatkowego.

Nowe regulacje będą dotyczyły kwot pożyczek wypłaconych od 1 stycznia 2015 roku ?(w tym pewnie również skapitalizowanych odsetek). Tym razem ustawodawca zapewnił więc podatnikom sporo czasu na przygotowanie się do zmian.

Jak jest dziś

Jak stosowanie cienkiej kapitalizacji wygląda obecnie? W przypadku, gdy kwalifikowany udziałowiec (posiadający co najmniej 25 proc. udziałów) udzieli spółce pożyczki, powstaje ryzyko wystąpienia tak zwanej cienkiej (niedostatecznej) kapitalizacji. Podobnie jest, gdy w kapitale zakładowym pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy ten sam podmiot posiada co najmniej 25 proc. udziałów.

Jeżeli wartość zadłużenia wobec takich udziałowców i pożyczkodawców przekroczy łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego pożyczkobiorcy (tak zwany safe harbour), to zapłacone odsetki od pożyczki, w części, ?w jakiej ma się kwota nadwyżki zadłużenia nad safe harbour, muszą zostać wyłączone z kosztów podatkowych.

Metodę obliczania odsetek podlegających wyłączeniu z kosztów podatkowych w związku z limitem cienkiej kapitalizacji można przedstawić za pomocą prostego wzoru matematycznego:

Ods =    (Z-3) x KZ

W          Z

gdzie:

Ods – odsetki niestanowiące kosztu uzyskania przychodów,

W – wypłacone odsetki;

Z – kwota całkowitego zadłużenia;

KZ – kapitał zakładowy.

Przykład

Kwalifikowany udziałowiec posiada w spółce 25 proc. udziałów. Kapitał zakładowy spółki to 500 000 zł. Udziałowiec udzielił spółce pożyczki. Wartość zadłużenia spółki wobec niego wynosi 1 700 000 zł, czyli przekroczono safe harbour o 200 000 zł. Zapłacone odsetki w tej części (czyli od kwoty ?200 000 zł) nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Jeżeli w 2014 roku zapłacono 100 000 zł odsetek z tytułu tej pożyczki, to:

W – 100 000 zł

Z – 1 700 000 zł

KZ – 500 000 zł

Ods =     100 000  x     (1 700 000 - 3 x 500 000)

1 700 000     = 11 765 zł

Odsetki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów wynoszą 11 765 zł.

Od nowego roku rozszerzony zostanie zakres zastosowania wskazanych regulacji. Do tej pory limity cienkiej kapitalizacji były stosowane, gdy pożyczkodawca posiadał co najmniej 25 proc. udziałów w kapitale zakładowym pożyczkobiorcy, albo też gdy ten sam podmiot posiadał 25 proc. udziałów w kapitale zakładowym pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy.

A jak będzie od 1 stycznia

Pojawienie się od 1 stycznia 2015 roku pojęcia „posiadanie bezpośrednio lub pośrednio 25 proc. udziałów" znacznie rozszerza zakres stosowania regulacji, co w efekcie doprowadzi do istotnego ograniczenia możliwości finansowania długiem, przede wszystkim spółek celowych, funkcjonujących w zaawansowanych grupach kapitałowych.

Rewolucyjną zmianą jest również odstąpienie od ograniczania kosztów finansowania zewnętrznego przy zastosowaniu współczynnika trzykrotności kapitału zakładowego. Od nowego roku poziom zadłużenia będzie porównywany z kapitałem własnym pożyczkobiorcy, co w rezultacie doprowadzi do realnego porównania aktualnej sytuacji finansowej pożyczkobiorcy z wysokością zadłużenia wobec wszystkich podmiotów powiązanych, posiadających co najmniej 25 proc. udziałów w kapitale zakładowym pożyczkobiorcy. W uproszczeniu oznacza to, że odsetki będą w całości kosztem uzyskania przychodu, gdy wartość zadłużenia nie przekroczy wartości kapitału własnego.

Pożyczka to także depozyt i lokata

W wyniku nowelizacji wprowadzona zostanie również nowa definicja pożyczki. Od 1 stycznia 2015 roku przez pożyczkę należy rozumieć każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną sumę pieniędzy, natomiast biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Przez tę pożyczkę należy również rozumieć kredyt, emisje papierów wartościowych ?o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę. Za pożyczkę nie uważa się natomiast pochodnych instrumentów finansowych.

Inaczej liczony

Dla poprawnej kalkulacji odsetek podlegających wyłączeniu z kosztów podatkowych ?w związku z cienką kapitalizacją, wysokość kapitału własnego będzie się określać na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zapłaty odsetek od pożyczek. Do tej wartości nie będzie się zaliczało wartości kapitałów ?z aktualizacji wyceny oraz części kapitału własnego pochodzącego z otrzymanych pożyczek podporządkowanych. Dodatkowo, do kapitału własnego nie będzie można zaliczyć wartości kapitału zakładowego spółki lub funduszu udziałowego w spółdzielni, nieprzekazanej faktycznie na ten fundusz lub kapitał lub też pokrytej wierzytelnościami z tytułu pożyczek oraz z tytułu odsetek od tych pożyczek (które przysługują członkom wobec spółdzielni lub wspólnikom wobec spółki), a także wartościami niematerialnymi lub prawnymi, od których nie dokonuje się odpisów amortyzacyjnych.

Nie wszystkie zwroty zdefiniowano

Niestety, ustawodawca zapomniał zdefiniować pojęcia „pożyczka podporządkowana" ?i „kapitał własny". O ile dla terminu „kapitał własny" należy stosować regulacje przepisów rachunkowych, o tyle przy pożyczce podporządkowanej brak jest takich wskazówek. W literaturze przyjmuje się, że jest to pożyczka udzielona przez jednostkę dominującą, gdzie pożyczkodawca – w przypadku upadłości pożyczkobiorcy – byłby spłacony na końcu. Jest więc obarczona największym ryzykiem niewypłacalności dłużnika.

Warto prześledzić na przykładzie skutki nowych regulacji.

Przykład

Załóżmy, że na dzień 1 stycznia 2015 r. mamy prostą strukturę inwestycyjną:

- ?inwestor posiada 100 proc. udziałów w spółce holdingowej (HoldCo) oraz w spółce finansującej (FinCo);

- ?HoldCo posiada 100 proc. udziałów w spółce celowej (SPV);

- ?FinCo udziela SPV pożyczki w kwocie 600 000 zł, przy oprocentowaniu 10 proc. rocznie;

- ?SPV nie posiada innego zadłużenia wobec spółek powiązanych (bezpośrednio i pośrednio).

Dodatkowo spółka celowa (SPV):

- ?posiada kapitał zakładowy w wysokości 500 000 zł;

- ?w poprzednim roku podatkowym poniosła stratę ?w wysokości 100 000 zł;

- ?na dzień 31 grudnia 2015 roku wykaże zysk ?w kwocie 10 000 zł.

Odsetki płatne są 31 grudnia 2015 r. Dlatego ostatnim dniem miesiąca, który poprzedza zapłatę odsetek, jest 30 listopada 2015 r.

Dla uproszczenia zakładamy, że poza tymi składnikami, nie mamy innych elementów kapitałów własnych.

Mając na uwadze obecnie obowiązujące przepisy, ?od razu można zauważyć, że regulacje dotyczące cienkiej kapitalizacji nie znajdą zastosowania. ?Co się jednak wydarzy, gdy pożyczka zostanie wypłacona 1 stycznia 2015 roku?

Dane:

Ods – odsetki niestanowiące kosztu uzyskania przychodów

W – wypłacone odsetki > 60 000 zł

Z – całkowite zadłużenie; kwota wszystkich pożyczek pozostających do spłacenia na dzień spłaty odsetek > 600 000 zł

KW – kapitał własny >410 000 zł

Ods = W  (Z-KW)

Z

Ods = 60 000  (600 000 - 410 000)     = 19 000 zł

600 000

Odsetki niestanowiące kosztu uzyskania przychodów wynoszą 19 000 zł.

Należy koniecznie zwrócić uwagę na to, że dla prawidłowego zastosowania nowych regulacji, badaniu musi podlegać poziom zadłużenia pożyczkobiorcy wobec wszystkich podmiotów posiadających bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25 proc. udziałów, co w znaczny sposób utrudni weryfikację analizowanych kwestii. Sprawdzeniu będzie bowiem podlegał stan całego zadłużenia pożyczkodawcy wobec wskazanych podmiotów powiązanych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego zapłatę odsetek ?(w naszym przykładzie na dzień 30 listopada ?2015 roku).

Alternatywna metoda

Kolejną ze zmian jest wprowadzenie alternatywnej metody obliczania cienkiej kapitalizacji. Podatnicy, którzy uznają powyższe zasady za niekorzystne, po zawiadomieniu właściwego naczelnika urzędu skarbowego, będą mogli stosować odrębne regulacje opisane poniżej. W przypadku wyboru tej metody, limity zapłaconych odsetek, które mogą zostać zaliczone do kosztów podatkowych, będą dotyczyć zobowiązań ze wszystkich pożyczek, nawet od podmiotów niepowiązanych.

Po pierwsze, wprowadzone zostaną dwa limity kwot, do których mogą być zaliczane odsetki od wszystkich pożyczek.

Pierwszy limit odsetek to iloczyn stopy referencyjnej NBP z ostatniego dnia roku poprzedzającego dany rok podatkowy, powiększonej o 1,25 punktu procentowego oraz wartości podatkowej aktywów (w rozumieniu przepisów o rachunkowości), z wyjątkiem wartości niematerialnych i prawnych, określonej na ostatni dzień danego roku podatkowego, w tym wartość nominalną udzielonych pożyczek.

Drugim limitem, ograniczającym kwotę zapłaconych odsetek, które mogą zostać zaliczone do kosztów podatkowych, jest wartość ?50 proc. zysku z działalności operacyjnej, ustalanego za dany rok podatkowy zgodnie ?z ustawą o rachunkowości.

Regulacja ta nie będzie mogła być stosowana między innymi do banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

Jeżeli w wyniku zastosowania tych regulacji część zapłaconych odsetek zostanie wyłączona z kosztów podatkowych, to będą one mogły zostać zaliczone do kosztów podatkowych ?w następnych, kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, zgodnie z zasadami dotyczącymi powyższej, alternatywnej metody.

Fiskus musi wiedzieć

Dla zastosowania metody alternatywnej konieczne jest zawiadomienie właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego. Podatnicy, którzy podejmą taką decyzję, będą zobowiązani do stosowania metody alternatywnej przez okres nie krótszy niż trzy lata podatkowe. Okres trzyletni liczy się łącznie ?z rokiem podatkowym, w którym rozpoczęto stosowanie przepisów. Jeśli po upływie tego okresu podatnik nie złoży zawiadomienia ?o rezygnacji z tej metody, to przyjmuje się, że w dalszym ciągu będzie ją stosował.

Podatnik ma możliwość ponownego wyboru uwzględniania odsetek w kosztach uzyskania przychodów według zasad wynikających z metody alternatywnej. Będzie to jednak mogło nastąpić nie wcześniej niż po upływie trzech lat podatkowych następujących po roku podatkowym, ?w którym spółka lub spółdzielnia zawiadomiła ?o rezygnacji ze stosowania metody alternatywnej.

Metodę alternatywną przedstawiamy na przykładzie.

Przykład

Załóżmy, że na dzień 1 stycznia 2015 r. mamy prostą strukturę inwestycyjną:

- ?inwestor posiada 100 proc. udziałów w spółce holdingowej (HoldCo) oraz spółce finansującej (FinCo);

- ?HoldCo posiada 100 proc. w spółce celowej (SPV);

- ?FinCo udziela SPV pożyczki w kwocie 600 000 zł, przy oprocentowaniu 10 proc. rocznie;

- ?SPV nie posiada innego zadłużenia wobec spółek powiązanych (bezpośrednio i pośrednio).

Dodatkowo spółka celowa (SPV):

- ?posiada kapitał zakładowy w wysokości ?500 000 zł;

- ?w poprzednim roku podatkowym poniosła stratę ?w wysokości 100 000 zł;

- ?na dzień 31 grudnia 2015 roku wykaże zysk ?w kwocie 10 000 zł.

(dla uproszczenia zakładamy, że poza tymi składnikami nie mamy innych elementów kapitałów własnych).

- ?zysk operacyjny wynosi 7000 zł,

- ?wartość podatkowa aktywów wynosi 400 000 zł.

Pierwszy limit, o którym była mowa powyżej, przedstawia się następująco:

Stopa referencyjna NBP powiększana jest ?o 1,25 proc., a następnie mnożona przez wartość podatkową aktywów. Przyjmijmy, że 31 grudnia ?2014 roku stopa referencyjna będzie wynosić ?2,50 proc.

(2,50 proc. + 1,25proc.) x 400 000 = ?3,75 proc. x 400 000 = 15 000 zł

Według pierwszego limitu do kwoty 15 000 zł mogą być zaliczane odsetki od wszystkich pożyczek.

Drugi limit to kwota stanowiąca 50 proc. zysku ?z działalności operacyjnej. W naszym przykładzie będzie to 50 proc. z kwoty 7000 zł, czyli 3500 zł.

W rezultacie nasz pożyczkobiorca będzie mógł zaliczyć do kosztów podatkowych co najwyżej ?3500 zł. Pozostałą część odsetek, stosując analogiczne wyliczenie limitów, będzie mógł ?zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów ?w następnych pięciu latach podatkowych.

W celu jak najlepszego wykorzystania metody alternatywnej należy najpierw przeprowadzić odpowiednie symulacje. Może się bowiem okazać, że bardziej opłacalne będzie stosowanie metody podstawowej.

Autorka jest konsultantką podatkową