Moment formalnego zgłoszenia zamknięcia firmy, a zarazem zgłoszenia wyrejestrowania przedsiębiorcy jako podatnika VAT (druk VAT-Z) nie wyznacza chwili, w której dotychczasowy przedsiębiorca staje się wolny od zobowiązań powstałych w okresie działalności. Nierzadko bowiem faktury dokumentujące nabycie towarów bądź usług dla potrzeb prowadzonej firmy są otrzymywane przez taką osobę już po przeprowadzeniu tych czynności formalnych. A zdarzają się nawet sytuacje, gdy po tej dacie dokumenty te są wystawiane. Typowym przykładem mogą być faktury dokumentujące nabycie mediów czy też usług telekomunikacyjnych, które potwierdzając świadczenie usługi na rzecz podatnika ?w konkretnym okresie rozliczeniowym, wystawiane są nierzadko już po likwidacji firmy.

Powstaje więc pytanie o to, co zrobić z taką fakturą i z wykazanym na niej podatkiem od zakupionych towarów (usług), które w istocie służyły wykonywaniu przez przedsiębiorcę czynności opodatkowanych.

W takim przypadku spełniony jest podstawowy warunek dla odliczenia podatku naliczonego wyrażony w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie ?z tym przepisem, w zakresie, ?w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego (z zastrzeżeniem regulacji szczególnych wskazanych tą normą). Co więcej, zgodnie z art. 86 ust. 2 pkt 1 tej ustawy, kwota podatku wyrażona na otrzymanych fakturach powinna być kwalifikowana jako podatek naliczony. Trzeba jednak pamiętać, że obok zaistnienia warunków materialnych pozwalających podatnikowi na odliczenie podatku naliczonego, konieczne jest także rozpoznanie momentu powstania prawa do jego odliczenia. Szczególnie istotne jest również wykluczenie istnienia przesłanek negatywnych, tj. tych przypadków, które w świetle przepisów o VAT nie pozwalają podatnikowi na skorzystanie z omawianego uprawnienia.

Stosownie do art. 86 ust. 10 ustawy o VAT, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Jednocześnie ?w myśl art. 86 ust. 10b pkt 1 tej ustawy, prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturze dokumentującej nabycie towarów lub usług powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, ?w którym podatnik otrzymał tę fakturę. W przypadku otrzymania faktury dokumentującej nabycie towarów lub usług po likwidacji firmy prawo do odliczenia podatku naliczonego powstanie więc faktycznie nie wcześniej niż w chwili otrzymania tego dokumentu, a zatem wtedy, gdy przedsiębiorca likwidujący działalność zazwyczaj, zgodnie z art. 96 ust. 6, został już wykreślony z rejestru podatników VAT. Zgodnie bowiem z tym przepisem, jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, to jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego, a zgłoszenie to stanowi podstawę dla wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT. Trzeba także zwrócić uwagę na ?art. 88 ust. 4, który jednoznacznie ustala, że obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96.

Brzmienie przepisów ustawy o VAT wskazuje zatem jednoznacznie, że podmiot, który już nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, nie może obniżyć podatku należnego lub wnosić o zwrot podatku naliczonego jeśli prawo do tego odliczenia powstało, gdy nie był już zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.

Autor jest doradcą podatkowym