W dwóch przełomowych wyrokach z 1 lipca 2014 r. Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że obowiązek korekty podatku naliczonego związanej z tzw. ulgą na złe długi, wynikający z art. 89b ustawy o VAT, nie dotyczy podatników będących ?w trakcie postępowania upadłościowego (sygn. I FSK 609/14 i I FSK 641/14). NSA wskazał, że obecne regulacje ustawy o VAT są sprzeczne z przepisami prawa upadłościowego i naprawczego, gdyż prowadzą do zmiany kolejności zaspokojenia wierzycieli, a także do podwójnego opodatkowania transakcji podatkiem VAT. Ponadto forsowana przez fiskusa literalna wykładnia art. 89b ust. 1 ustawy o VAT pociąga za sobą sprzeczność tego przepisu z unijną zasadą proporcjonalności oraz neutralności VAT.
Stanowisko NSA było ?z niecierpliwością oczekiwane przez środowisko syndyków i przez sędziów orzekających w sprawach upadłościowych. Dla tych pierwszych stanowi ono wytyczną, w jaki sposób powinni rozliczać zobowiązania podatkowe upadłego, aby nie narazić się na odpowiedzialność karną skarbową. Dla sądów upadłościowych stanowisko NSA ma natomiast znaczenie dla oceny, ?czy majątek upadłego wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i pozwala na prowadzenie upadłości.
Syndycy, którzy kierując się literalnym brzmieniem art. 89b ust. 1 ustawy o VAT, dokonywali korekt, mogą zdecydować się na ponowną korektę deklaracji. Jeżeli na skutek pierwotnych działań syndyk uiścił podatek na rzecz fiskusa, może poczynić kroki w celu jego odzyskania i dodatkowego zasilenia masy upadłości.
Prezentowane wyroki NSA zapadły w indywidualnych sprawach, a zatem jedynie syndyk, którego bezpośrednio dotyczyły, może w pełni czuć się bezpieczny. Pozostali syndycy, którzy kierowali się stanowiskiem NSA i nie dokonali korekty, muszą się liczyć z ryzykiem sporu z organami podatkowymi, choć wydaje się, że na końcu sąd przyzna im rację. Sytuację może ostatecznie rozwiązać nowelizacja przepisów ustawy o VAT. Prace nad nią rozpoczęły się ?w zeszłym tygodniu.
—oprac. olat
Autor jest radcą prawnym z kance-?larii Chajec, Don-Siemion & Żyto