Przedsiębiorcy przegrali spór o opodatkowanie lokat firmowych – są opodatkowane tak, jakby lokatę otworzyła osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy nie mają więc prawa do kosztów uzyskania przychodów i w praktyce płacą 19-proc. podatek od przychodu z lokat. Spór o lokaty terminowe ma jednak szerszy zakres. Organy podatkowe sformułowały dodatkowo pogląd, że nie tylko odsetki od lokaty przedsiębiorcy powinny być tak opodatkowane. Ma to dotyczyć także odsetek od środków firmy zgromadzonych na rachunkach pomocniczych, nawet gdy właściciel firmy nie otworzył w banku żadnej lokaty. Nie są to bowiem rachunki bankowe utrzymywane w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą. W wyroku 29 stycznia 2014 r. WSA w Warszawie (VIII SA/Wa 683/13) uznał jednak, że odsetki od środków zgromadzonych na rachunku pomocniczym przedsiębiorcy są przychodem z działalności gospodarczej.

Wpłaty i zapłaty

Sądy administracyjne i organy podatkowe za rachunki bankowe związane z wykonywaną działalnością gospodarczą uznają takie rachunki, za pośrednictwem których przyjmowane są i z których realizowane są płatności firmy. Natomiast wolne środki pieniężne na lokatach bankowych nie stanowią środków pieniężnych związanych z wykonywaną działalnością. W konsekwencji odsetki od takich lokat są przychodem z kapitałów pieniężnych.

Jak odróżniać

W toku sporu o opodatkowanie odsetek pojawiły się wątpliwości, jaki status ma rachunek pomocniczy. Chodziło o rozstrzygnięcie, czy na obszarze prawa podatkowego stosujemy art. 49 prawa bankowego. Stanowi on, że rachunki pomocnicze są rodzajem rachunków rozliczeniowych (podobnie jak rachunki bieżące). W wyroku z 19 czerwca 2013 r. (II FSK 2171/11) NSA wskazał, że niektóre z rachunków rozliczeniowych będą rachunkami bieżącymi, a inne – rachunkami pomocniczymi. Tym, co odróżnia rachunek bieżący od rachunku pomocniczego, jest zakres jego wykorzystywania. Rachunki bieżące służą do codziennego regulowania należności, podczas gdy rachunki pomocnicze zwykle mają charakter wyspecjalizowany, służąc do regulowania należności określonego rodzaju (np. na rzecz danego klienta). Sąd stwierdził: „Już sama nazwa rachunku sugeruje, że zakres funkcji rachunku pomocniczego powinien być węższy (w porównaniu z »głównym« rachunkiem bieżącym). Przyjmuje się, że rachunki pomocnicze służą do wyodrębnienia środków pieniężnych na określony cel czy gromadzenia środków pochodzących z określonego rodzaju transakcji oraz do przeprowadzania określonego rodzaju rozliczeń pieniężnych (np. związanych z działalnością filii przedsiębiorstwa albo z podjętą inwestycją). Rachunek pomocniczy może być zatem takim samym rachunkiem, w rozumieniu art. 725 k.c., jak rachunek bieżący".

29 stycznia 2014 r. WSA w Warszawie (VIII SA/Wa 683/13) uznał, że odsetki od środków na rachunku pomocniczym przedsiębiorcy są przychodem z działalności gospodarczej. Rozstrzygnięcie sądu jest efektem wyroku NSA z 19 czerwca 2013 r. (II FSK 2171/11). W uzasadnieniu wyroku NSA czytamy: „Zdaniem NSA rachunek pomocniczy prowadzony przez przedsiębiorcę i służący do przechowywania środków pochodzących z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, którymi to środkami właściciel może dowolnie i w każdym czasie dysponować, jest rachunkiem utrzymywanym w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą". Funkcją tego rachunku nie jest więc tylko regulowanie zobowiązań i przyjmowanie należności, ale i gromadzenie środków firmy. Nie znalazła uznania sądu teza organu podatkowego, że „nawet fakt, iż z konta pomocniczego mogą być dokonywane wszelkiego rodzaju płatności związane z wykonywaną działalnością gospodarczą, nie zmienia sytuacji, że utworzone konto jest tylko kontem pomocniczym do konta bankowego utrzymywanego w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą".

Są podobieństwa

W przedstawionym sporze fiskus chciał objąć regułami opodatkowania dla lokat także rachunek pomocniczy jako formę przechowywania w banku środków przedsiębiorcy. Spór wygrał podatnik, mimo że na jego rachunku pomocniczym odsetki były naliczane według zmiennej stawki procentowej w zależności od kwoty środków i kapitalizowane w ostatnim dniu miesiąca lub w dniu zamknięcia rachunku. Istniała więc możliwość osiągania coraz wyższych odsetek w zależności od parametrów określonych w umowie. Pozwalało to zbliżyć utrzymywanie środków firmy na rachunku pomocniczym do lokaty terminowej.

Zakładając, że zostanie utrzymana interpretacja przepisów wynikająca z obu powołanych wyroków, możliwe jest wprowadzenie do rachunków pomocniczych konstrukcji podobnej do lokaty bankowej bez ryzyka opodatkowania odsetek według zasad dla lokat >patrz ramka.

Przykład

Przedsiębiorca zajmuje się inwestowaniem w nieruchomości. Przeciętna wartość inwestycji to kwota około 15–25 mln zł. Po zbyciu nieruchomości poszukiwanie kolejnej inwestycji trwa około sześciu miesięcy. W tym czasie kapitał 15–25 mln zł znajduje się na rachunku pomocniczym. Bank zaoferował firmie konto, które jest oprocentowane 2,6 proc. w stosunku rocznym. Oprocentowanie takie jest naliczane w momencie, kiedy na koncie znajduje się kwota powyżej 15 mln zł. Poniżej tej kwoty oprocentowanie wynosi 0,5 proc.

Bank, znając specyfikę działalności firmy, wie, że jeżeli na koncie znajduje się co najmniej 15 mln zł, to oznacza to, że firma przez kilka miesięcy albo kwartałów będzie utrzymywała te środki w banku. Dlatego oferuje jej wyższe oprocentowanie niż w przypadku zwykłego konta rozliczeniowego. Odsetki nie będą opodatkowane jako przychód z kapitałów pieniężnych, gdyż przedsiębiorca może w każdej chwili wycofać środki z konta pomocniczego. Nie powoduje to konieczności zapłaty na rzecz banku żadnej opłaty sankcyjnej ani utraty naliczonych odsetek.

Z punktu widzenia banku w jego działalności inne znaczenie ma lokata terminowa na rok, a inne środki na rachunku, które mogą zostać w każdej chwili wycofane. I to nawet gdy bank ocenia, że środki z konta pomocniczego nie zostaną wycofane przez rok, i tak rzeczywiście będzie. Niemniej przykład pokazuje, że od strony prawa podatkowego mogą się pojawić produkty zbliżone do lokaty terminowej, a jednocześnie nierozliczane w zakresie opodatkowania tak jak lokaty przedsiębiorców.

Nie ma zmiany linii orzeczniczej

Wyroki z 29 stycznia 2014 r. WSA w Warszawie (VIII SA/Wa 683/13) i NSA z 19 czerwca 2013 r. (II FSK 2171/11) raczej nie oznaczają zmiany linii orzeczniczej NSA w sprawie uznawania odsetek od lokat firmowych za przychody z kapitałów pieniężnych i opodatkowania ich tak samo jak odsetek z lokat konsumenckich. Wyroki te dotyczą bowiem odsetek od środków, które nie są lokatami. O takiej kwalifikacji zadecydowało to, że przez cały okres posiadania środków na rachunku przedsiębiorca może nimi dysponować. Skoro tak, to nie jest to lokata.

Rachunek pomocniczy czy lokata

Rachunek pomocniczy nie będzie przez fiskusa traktowany jako lokata, jeśli produkt ten charakteryzuje się następującymi cechami:

1) Przedsiębiorca nie może mieć czasowo ograniczonego prawa do dysponowania swoimi środkami w zamian za wyższe odsetki. Takie ograniczenie to cecha lokaty bankowej. W celu uniknięcia sporu z organem podatkowym w umowie rachunku powinno być wyraźnie zapisane prawo przedsiębiorcy do dysponowania w każdej chwili środkami ulokowanymi na koncie pomocniczym.

2) Umowa z bankiem nie może przewidywać konsekwencji w postaci zmniejszenia wysokości należnych odsetek wskutek wypłaty środków z konta pomocniczego.

3) Umowa nie może przewidywać opłat dodatkowych z tytułu wypłaty pieniędzy z konta, gdyż taka opłata zostanie uznana za odpowiadającą opłacie za zerwanie lokaty.

4) Umowa może zawierać parametr przewidujący naliczanie wyższych odsetek po spełnieniu określonego warunku np. utrzymania określonego salda konta.

5) Rachunek nie może mieć charakteru lokacyjnego. Nie może więc być przeznaczony wyłącznie do gromadzenia środków firmy. Przedsiębiorca musi mieć możliwość wykonywania z konta pomocniczego przelewów w celu spłaty zobowiązań i przyjmowania wpłat od kontrahentów.