Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z zastrzeżeniem ust. 5 pkt 4 (art. 19a ust. 8 ustawy ?o VAT).
Z przepisu tego wynika, że każde otrzymanie należności przed transakcją powoduje powstanie obowiązku podatkowego, jednak z wyjątkiem czynności wymienionych ?w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy ?o VAT. Wobec tego samo otrzymanie zapłaty na poczet dostawy mediów nie powoduje powstania obowiązku podatkowego.
Należy przy tym przywołać art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy ?o VAT, zgodnie z którym podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, z wyjątkiem jednak przypadku, gdy zapłata dotyczy czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT.
Zatem firma nie ma obowiązku dokumentowania fakturą otrzymanych wpłat należności (np. zaliczki, przedpłaty) na poczet sprzedaży energetycznej. Natomiast gdy firma wystawi taką fakturę, wówczas zobowiązana jest do jej rozliczenia zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT.
Przykład
15 stycznia 2014 r. firma E zawarła umowę na sprzedaż energii elektrycznej od 1 kwietnia 2014 r. (z terminem płatności ?15 lipca oraz 15 października 2014 r. i 15 stycznia 2015 r.).
1 lutego 2014 r. na poczet tej dostawy została wpłacona część należności i sprzedawca ?nie wystawił faktury z tego tytułu. Faktury za poszczególne okresy rozliczeniowe wystawiane są zgodnie z terminem płatności.
Wobec tego obowiązek podatkowy nie powstał ?w związku z otrzymaną zaliczką, ale w każdym okresie, w którym przypada termin płatności ?(lipiec i październik 2014 r. ?oraz styczeń 2015 r.).
Gdyby 1 lutego 2014 r. firma wystawiła fakturę dokumentującą otrzymanie części zapłaty, wówczas obowiązek podatkowy w tym zakresie powstałby w okresie wystawienia faktury (tj. w lutym 2014 r.).
Zaliczka dotyczy konkretnej transakcji
Zgodnie z prezentowanym przez orzecznictwo stanowiskiem, zakresu pojęcia „zaliczka" nie można rozciągać na każdą płatność, którą sprzedający otrzymał od kupującego przed wykonaniem czynności. Jeżeli bowiem wpłata została dokonana zanim strony ustaliły, czego konkretnie dotyczy, to nie ma charakteru zaliczki i nie pociągała za sobą powstania obowiązku podatkowego w VAT. Potwierdził to NSA w wyroku z 28 lipca 2009 r. (I FSK 932/08), wskazując, że dla uznania wpłaconej kwoty jako zaliczki na poczet wykonanych usług istotne jest, aby przyszłe świadczenie było określone w sposób jednoznaczny co do rodzaju towaru bądź usługi, tzn. w sposób umożliwiający ich identyfikację, a dodatkowo strony tego świadczenia, w momencie wpłaty zaliczki, nie mają woli dokonywania jego zmian w przyszłości. Podobne stanowisko zajął NSA w orzeczeniu z 14 września 2010 r. (I FSK 1389/09), oraz w wyroku z 23 października 2012 r. (I FSK 2121/11).
