Nie można mówić o odszkodowaniu, gdy nie było szkody

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 11 grudnia 2013 r. (I SA/Łd 1152/13).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej spółka zajmuje się produkcją opakowań do papierosów. Przyjęła ona specyficzny model biznesowy: kontrahent zamawia od spółki pewną liczbę opakowań, które spółka następnie magazynuje i wysyła dopiero na wyraźną prośbę kontrahenta ?w ustalonej przez tego kontrahenta liczbie. Jeżeli kontrahent zdecyduje się nie odebrać towaru, to spółka obciąża go kosztami produkcji, natomiast sama pokrywa koszty utylizacji. Zgodnie ?z wyjaśnieniami spółki system ten funkcjonuje bez żadnej umowy pisemnej. Działa on na podstawie obustronnego porozumienia i jest zgodny z praktyką przyjętą w tej branży. W tak przedstawionym stanie faktycznym spółka złożyła wniosek o interpretację, ?w którym zapytała, czy może traktować wynagrodzenie otrzymane od kontrahenta jako odszkodowanie za poniesione straty z tytułu wytworzenia produktu, który nie został od niej nigdy odebrany.

W wydanej interpretacji organ uznał, że w przedstawionej sytuacji dochodzi do dostawy towarów. Powołując się na specyfikę branży, organ uznał, że opakowania do papierosów to specyficzny produkt, którego nie można odsprzedać nikomu innemu, gdyż każda firma ma bardzo określone wytyczne co do wymiarów paczki oraz chronione prawem autorskim logo ?i inne symbole.

Sąd zgodził się z argumentami organu podatkowego i oddalił skargę. ?W uzasadnieniu sąd podkreślił, że ?w ramach opisanej transakcji spółka nie wykazała de facto żadnej szkody. ?W związku z tym takie działanie to sprzedaż i należy w związku z nią zapłacić podatek z tytułu dostawy towarów.

Komentarz eksperta

Katarzyna ?Wróblewska doradca podatkowy, starsza konsultantka ?w Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o. ?(biuro w Warszawie)

Jak wynika z dostępnego na razie jedynie ustnego uzasadnienia omawianego wyroku, zdaniem sądu w przypadku, ?kiedy cena produkowanego towaru ?i zobowiązanie do zapłaty zostały ustalone w momencie składania zamówienia, ?a następnie cena ta została zapłacona ?w pełnej wysokości, nie można mówić ?o jakiejkolwiek szkodzie po stronie producenta – nawet w przypadku nieodebrania tego towaru od producenta ?z jakiejkolwiek przyczyny leżącej po stronie nabywcy. W tym zakresie należy zgodzić się z argumentacją przedstawioną przez sąd, że wynagrodzenie takie nie jest odszkodowaniem.

Istotne jest bowiem kilka okoliczności transakcji, które miały w tym przypadku miejsce. Przede wszystkim, niezależnie ?od tego, że wyprodukowane opakowania pozostały w posiadaniu spółki (ponieważ ?z określonych powodów celowo nie zostały odebrane przez kontrahenta), ?to jednak gotowe produkty zostały oddane do pełnej dyspozycji tego kontrahenta. Jednocześnie, zapłacona przez kontrahenta cena za wyprodukowane towary była taka sama, niezależnie ?od tego, w jaki sposób kontrahent je wykorzystał (tj. odebrał zamówione opakowania czy po zapłaceniu za nie, uznał że nie są mu już potrzebne ?i zrezygnował z ich odbioru). Dla ustalenia konsekwencji opisanej transakcji dla celów VAT istotne jest wskazanie, że w tym przypadku doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel za wynagrodzeniem, czyli do  odpłatnej dostawy towarów podlegającej opodatkowaniu VAT zgodnie z art. 5 ?ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

O odszkodowaniu moglibyśmy na przykład mówić, gdyby na skutek wycofania się ze zlecenia w trakcie jego realizacji nabywca zapłacił określoną kwotę kary (niższą niż właściwa, ustalona wcześniej cena zamówionych towarów), a producent zaniechałby produkcji, zutylizował wyprodukowane towary bez wcześniejszego oddania (przedstawienia) ich do dyspozycji temu nabywcy lub sprzedał towary innemu kontrahentowi.

W tym ostatnim przypadku dostawę podlegającą opodatkowaniu VAT stanowiłaby jedynie sprzedaż na rzecz tego innego kontrahenta, natomiast kwotę zapłaconą przez nabywcę, który wycofał się ze zlecenia, należałoby uznać ?za odszkodowanie niepodlegające opodatkowaniu VAT.

W praktyce gospodarczej, ustalenie ?czy otrzymana od kontrahenta płatność jest wynagrodzeniem za dokonaną dostawę towarów (bądź świadczenie usług) czy raczej ma charakter odszkodowawczy, wymaga niejednokrotnie analizy postanowień umowy zawartej między kontrahentami, regulujących przypadki, w których jedna ze stron będzie zobowiązana do naprawienia powstałej u kontrahenta szkody.

Niemniej, warto pamiętać, że zawsze zasadnicze znaczenie dla prawidłowego ustalenia konsekwencji podatkowych w VAT będzie miał faktyczny charakter danej czynności, a nie sposób sformułowania ustaleń przyjętych między kontrahentami, np. w umowie. Dlatego podstawowym warunkiem dla uznania danego zobowiązania od kontrahenta za odszkodowanie będzie okoliczność, że u drugiej strony powstała wymierna szkoda.