Ordynacja podatkowa, ?w przeciwieństwie do kodeksu postępowania karnego i kodeksu postępowania cywilnego, zawiera wyraźną normę prawną, zgodnie z którą dowodem w postępowaniu podatkowym (kontrolnym, kontroli podatkowej) może być tylko taki dowód, który nie jest sprzeczny z prawem (art. 180 § 1 o.p.). Zasada ta wydaje się jasna, gdy już z przepisu prawa w sposób oczywisty wynika złamanie normy prawa materialnego czy procesowego przez organ.

Przykład

Organ prowadzący postępowanie kontrolne w sprawie zobowiązań spółki ABC w CIT wystąpił do banku z żądaniem przekazania mu rachunków bankowych, ?bez uprzedniego wystąpienia ?ze stosownym żądaniem do kontrolowanej spółki (art. 183 o.p.). Ponadto zbierał dowody ?po upływie terminu wskazanego w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli ?(art. 284b § 3 o.p.).

Co jednak będzie wówczas, gdy przepisy nie stanowią wyraźnie albo w ogóle, w jaki sposób dowód ma zostać przeprowadzony? Takim dowodem jest dowód z przesłuchania świadka, strony, biegłego. Jest dowodem najczęściej stosowanym, mającym (oprócz ksiąg) zasadnicze znaczenie dla dokonywanych rozstrzygnięć. Jednocześnie jest to dowód, z którym wiąże się ogromna liczba błędów popełnianych przez organy podatkowe (organy kontroli skarbowej). To oznacza, że mamy do czynienia z niezwykle częstym posługiwaniem się dowodami zebranymi w sposób sprzeczny z prawem, co powinno skutkować nieuznaniem ich za dowód w postępowaniu podatkowym czy kontrolnym (kontroli podatkowej). Poniżej wymienione zostały przykładowe błędy organów.

Błędy ?w zawiadomieniach

Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest nieprzestrzeganie 7-dniowego terminu do zawiadomienia strony lub jej pełnomocnika o planowanym przesłuchaniu. Brak choćby jednego dnia przy liczeniu 7-dniowego terminu powinien spowodować, że organ odwoła zaplanowane przeprowadzanie przesłuchania lub że ponowi przeprowadzenie dowodu.

W zawiadomieniu o przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka organy nie wskazują personaliów, co jest nagminną praktyką.

Ponadto zawiadamia się stronę, że w określonym dniu nastąpi przesłuchanie świadków (wielu) i będzie ono trwać np. od godz. 8.30 do godz. 13. Taka praktyka również jest nieprawidłowa, choćby ?z tego względu, że nie wskazuje godziny (terminu) przeprowadzenia konkretnego przesłuchania, a więc dowodu. Brak wskazania terminu powinien dyskwalifikować takie zawiadomienie.

Wymuszanie zeznań?i pytania sugerujące

Organ podatkowy często wymusza na przesłuchiwanym udzielenie odpowiedzi. Ma to miejsce na przykład w sytuacji, gdy świadek czy strona mówią, że nie pamiętają dokładnie faktu i powołują się przy tym na upływ czasu.

Można w tym miejscu wskazać, że zgodnie z art. 171 § 5 i 7 kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.), nie mogą stanowić dowodu zeznania złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane poprzez wpływ na wypowiedź za pomocą przymusu. Z kolei art. 171 § 7 k.p.k. odnosi się do prawa przesłuchiwanego do swobodnej wypowiedzi (nawet jeżeli według pracownika organu podatkowego przesłuchiwany mówi nieprawdę).

W takim przypadku strona, ewentualnie jej pełnomocnik, może domagać się utrwalania w protokole wszelkich „zachęt" organu podatkowego do odpowiedzi na pytanie lub żądać stosownego zapisu ?w uwagach końcowych protokołu.

Często występującym naruszeniem zasad prowadzenia przesłuchania jest także sugerowanie świadkowi odpowiedzi w pytaniu. Zakaz zadawania takich pytań został sformułowany na gruncie procedury karnej i mimo że nie ma swojego odpowiednika w przepisach ordynacji podatkowej, znajduje zastosowanie także ?w postępowaniach przed organami podatkowymi (skarbowymi). Zgodnie z art. 171 § 5 k.p.k. nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi.

Odmowa protokołowania

Kolejny częsty błąd to nieprotokołowanie pytań zadawanych przez pracownika organu, a jedynie odpowiedzi udzielanych przez osobę przesłuchiwaną. Zapisywanie jedynie odpowiedzi przesłuchiwanego nie oddaje sensu wypowiedzi świadka, gdyż ?z protokołu nie wynika w takim przypadku, w jakim celu zadano pytanie. Gdy przesłuchiwana osoba, starając się dopilnować, aby słowa wypowiadane przez inspektora – na przykład nakłaniające do złożenia zeznań czy sugerujące złożenie określonej odpowiedzi – znalazły się w protokole z przesłuchania lub ?w uwagach do niego (do czego ma prawo na podstawie art. 173 o.p.), zdarza się, że inspektor odmawia.

Trzeba podkreślić, że stronie przysługuje prawo do ?domagania się utrwalania ?w protokole wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności. Organ podatkowy nie dokumentuje (protokołuje) jednak treści przeprowadzanej czynności (przesłuchania), aby nie dawać stronie uzasadnienia do jej podważania. Jest to wynikiem tego, że protokół po zakończeniu przesłuchania „odrywa się" od realnie przeprowadzonej czynności. ?O czym pracownicy organów podatkowych (kontroli skarbowej) wiedzą.

Są także inne przypadki

Często zdarza się, że udzielenie głosu czy też przyznanie stronie prawa do zadawania pytań następuje dopiero po zakończeniu zadawania pytań przez pracownika organu. Strona jest więc de facto pozbawiana prawa czynnego udziału w trakcie przesłuchania.

Powołanie się przez biegłego lub świadka na okoliczność istnienia określonego stosunku osobistego ze stroną powoduje, że organ powinien sporządzić protokół w tym zakresie i zakończyć przesłuchanie.

Niestety w takiej sytuacji urzędnicy namawiają (a wręcz przymuszają) osoby odmawiające zeznań do ich złożenia. Robią to np. poprzez wykazywanie, że świadek nie zaszkodzi, a nawet może pomóc stronie.

Kolejny ważny błąd to przesłuchiwanie świadka w obecności innego świadka, który ma odpowiadać na pytania ?w dalszej kolejności. W tym zakresie powinien znaleźć posiłkowe zastosowanie art. 264 kodeksu postępowania cywilnego, który wyraźnie zakazuje takiej praktyki.

Zdarza się także, że urzędnik prowadzący przesłucha-?nie zobowiązuje świadka do przekazania organowi adresu innego świadka, bo ten drugi świadek jest sąsiadem pierwszego.

Powszechną praktyką jest również nieodczytanie protokołu po jego sporządzeniu. Zdarza się także, że protokół jest podpisywany przez pełnomocnika, przesłuchujących czy też przez stronę już po opuszczeniu pokoju przesłuchań przez świadka, który złożył podpis wcześniej.

Katalog ten ma charakter otwarty. Organy dopuszczają się bowiem wszelkich możliwych błędów przy niemal każdej czynności dokonywanej w toku prowadzenia przesłuchania. Często wynika to nie tylko z niewiedzy, ale także z braku obiektywizmu. ?I to wręcz rażącego.