- Jesteśmy firmą handlującą wyrobami chemicznymi. Nie zawsze udaje nam się sprzedać wszystkie towary pozostające na stanie magazynowym, które musimy posiadać w ciągłej sprzedaży jako wymienione w ofercie handlowej. Dlatego towary, które utraciły swoją handlową wartość ze względu na upływ terminu przydatności, przekazujemy do utylizacji. Jakie skutki powoduje to w podatku dochodowym (pkpir) oraz w VAT? – pyta czytelnik.

Ponoszenie strat na towarach handlowych jest wpisane w ryzyko prowadzenia działalności. Można i należy je minimalizować, ale całkiem wykluczyć niestety się ich nie da. Co prawda trudno uznać, aby przekazanie towarów do utylizacji powodowało osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów, ale trzeba pamiętać o tym, że towary te zostały nabyte w celu ich dalszej sprzedaży.

Jednocześnie art. 23 ustawy o PIT zawierający katalog kosztów, które bez względu na związek z osiąganymi przychodami nie stanowią kosztów uzyskania przychodów w prowadzonej działalności, nie wskazują strat w majątku obrotowym przedsiębiorcy jako wydatków, które podlegają wyłączeniu z kosztów podatkowych.

Jeżeli przekazanie towarów do utylizacji nie jest skutkiem zaniedbania przedsiębiorcy, naruszeniem przepisów czy brakiem nadzoru nad pracownikami, lecz rezultatem obiektywnych okoliczności, które spowodowały utratę ich wartości handlowej, to stratę można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Stratę rozlicza się w kwocie odpowiadającej cenie nabycia utylizowanych towarów. Podstawą zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (pkpir) jest sporządzony przez podatnika protokół, z którego wynika co najmniej:

- wykaz towarów handlowych obejmujący ich nazwę oraz ilość,

- wartość towarów,

- data wycofania i przeznaczenia do utylizacji oraz powód,

- podpis osoby uprawnionej.

Zapis w księdze

Wartość zlikwidowanych towarów handlowych należy wyksięgować ze znakiem „minus" lub na czerwono z kolumny 10 pkpir „Zakup towarów handlowych i materiałów według cen zakupu" i zaksięgować w kolumnie 13 pkpir jako „Pozostałe wydatki". Taki zapis zapobiega dwukrotnemu ujęciu kosztów w księdze podatkowej, tzn. raz w postaci zakupu towarów handlowych, a drugi raz – w formie straty w tych towarach. W przypadku gdy podatnik zostanie obciążony kosztami utylizacji przez firmę przyjmującą towary handlowe, to wówczas na podstawie dowodu wystawionego przez tę firmę może zaliczyć ten wydatek do kosztów uzyskania przychodów.

Fiskus potwierdza

Organy podatkowe uznają prawo podatnika do zaliczenia w ciężar kosztów podatkowych wartości towarów handlowych przekazanych do utylizacji. Potwierdzeniem może być pismo Izby Skarbowej w Katowicach z 23 lutego 2012 r. (IBPBI/2/423-1426/11/CzP), które odnosiło się do konieczności zutylizowania przez podatnika płyt CD i DVD o wartości ponad 600 tys. złotych. Konieczność utylizacji była spowodowana zakończeniem współpracy przez zagranicznego kontrahenta, wobec czego firma utraciła prawo do dalszej sprzedaży tych towarów, przy czym jednocześnie nie przysługiwało jej prawo do zwrotu poczynionych zapasów magazynowych. W tej sytuacji organ podatkowy uznał za zasadne: „(...) zaliczenie przez spółkę do kosztów uzyskania przychodów straty spowodowanej koniecznością zniszczenia środków obrotowych (towaru handlowego zakupionego wcześniej od holenderskiej firmy R) oraz poniesionych przez nią wydatków związanych z likwidacją i utylizacją tych towarów handlowych".

Przekazanie towarów do utylizacji zobowiązuje usługodawcę do bezpiecznego ich zniszczenia. Nie dochodzi tu do przeniesienia na usługodawcę prawa do rozporządzania tym towarem jak właściciel. Usługodawca nie może swobodnie decydować o tym, co zrobi z towarem. Otrzymał go bowiem tylko w jednym celu – aby go bezpiecznie zutylizować.

Nie podlega VAT

Wobec tego czynność ta nie jest ani odpłatną dostawą towarów, ani zrównanym z nią nieodpłatnym przekazaniem towarów, o których mowa w art. 7 ustawy o VAT. W tym przypadku nie dochodzi również do świadczenia usługi przez firmę przekazującą towary do utylizacji. Dlatego czynność ta nie podlega VAT. W związku z tym przekazania towarów w celu ich zniszczenia nie należy dokumentować fakturą.

Bez obowiązku korekty

Przekazanie towarów handlowych do utylizacji nie powoduje powstania obowiązku korekty podatku naliczonego, odliczonego przy ich nabyciu. Podatnik nie wykorzystał co prawda towarów handlowych do działalności opodatkowanej, ale ich zakup został dokonany właśnie z takim zamiarem.

Jeśli niewykorzystanie towarów handlowych zakupionych w związku z czynnościami opodatkowanymi zostało spowodowane przyczynami niezawinionymi przez podatnika, to zachowuje on prawo do odliczenia podatku naliczonego i nie jest zobowiązany do dokonywania korekt odliczonego podatku.

Tak samo uznała Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 7 września 2012 r. (IPTPP2/443-482/12-5/AW), która odniosła się do utylizacji towarów, w sytuacji gdy podatnik był zmuszony do przestrzegania zasady zamawiania minimalnej partii towarów, a jednocześnie nie mógł sprzedać w całości dostarczonego towaru.

W związku z tym, że termin przydatności produktów upływał po roku od daty produkcji, to w ten sposób z każdej dostawy pozostawały nieznaczne ilości towarów, które skumulowały się w ciągu 7 lat i które ostatecznie podatnik zlikwidował, zlecając czynności wyspecjalizowanemu podmiotowi zewnętrznemu. W takich okolicznościach organ podatkowy stwierdził, że: „(...) w związku z zaistniałą sytuacją utylizacji towarów przeterminowanych, które utraciły swoją ważność z przyczyn niezależnych od wnioskodawcy, i w efekcie końcowym towar ten nie został wykorzystany do działalności opodatkowanej, wnioskodawca nie będzie zobowiązany do naliczenia podatku należnego od przekazanych do utylizacji towarów i odprowadzenia go do urzędu skarbowego, jak również nie utraci prawa do odliczenia podatku naliczonego. Tym samym zainteresowany nie będzie zobowiązany do dokonania korekty uprzednio odliczonego podatku naliczonego".