- Urząd skarbowy prowadzi postępowanie podatkowe przeciwko mojemu ojcu. Czasami pomagam mu w pracy, mam sporą wiedzę dotyczącą jego firmowych rozliczeń podatkowych. Dostałem właśnie wezwanie do urzędu skarbowego jako świadek. Trochę się obawiam niektórych pytań, nie chciałbym narazić mojego ojca na odpowiedzialność. Czy mogę odmówić odpowiedzi?

– pyta czytelnik.

Jednym z dowodów, jakie mogą pojawić się w postępowaniu podatkowym, są zeznania świadków. Co do zasady, jeśli dana osoba ma wiedzę o faktach mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy podatkowej i zostanie wezwana przez fiskusa, nie może odmówić. Musi się stawić i zeznawać.

Ordynacja podatkowa przewiduje jednak od tej zasady wyjątek. Z jej art. 196 wynika, że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, poza małżonkiem strony (czyli podatnika), wstępnymi (rodzicami, dziadkami), zstępnymi (dziećmi, wnukami) i rodzeństwem strony oraz powinowatymi pierwszego stopnia (teść, zięć, synowa). Małżonek może odmówić składania zeznań nawet po ustaniu małżeństwa, czyli w sumie już wtedy, gdy nie jest ze stroną w żaden sposób związany.

Składania zeznań mogą odmówić również osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli (przy czym – co ważne – prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu przysposobienia, opieki lub kurateli).

Gdy dana osoba złoży oświadczenie, że pozostaje ze stroną w konkretnej więzi, organ podatkowy powinien ją zwolnić od obowiązku składania zeznań. A to oznacza, że czytelnik, gdy pojawi się w urzędzie skarbowym, powinien powołać się na wspominaną wieź z ojcem, a fiskus zwolnić go z obowiązku składania zeznań.

Poza możliwością odmowy zeznawania niektórym osobom wzywanym w charakterze świadka przysługuje prawo odmowy odpowiedzi na pytania. Otóż świadek może odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania, gdy mogłaby ona narazić jego lub jego bliskich (wcześniej wymienionych) na odpowiedzialność karną lub karną skarbową.

Czyli świadek może nie odpowiadać na pytanie, jeśli mógłby narazić na odpowiedzialność karną albo karną skarbową siebie, swojego małżonka (lub byłego małżonka), wstępnych (czyli właśnie ojca), zstępnych, rodzeństwo, powinowatych pierwszego stopnia oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, kurateli lub opieki (a także osoby, które wcześniej przysposobił albo w przeszłości pozostawały pod jego opieką lub kuratelą).

Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania również wtedy, gdy mogłaby ona spowodować naruszenie obowiązku zachowania ustawowo chronionej tajemnicy zawodowej. Nie w każdym zatem przypadku może zasłaniać się koniecznością dochowania tajemnicy. Prawo to ma tylko, gdy obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej wynika z ustawy. Skorzystać z tego uprawnienia mogą zatem np. adwokaci, doradcy podatkowi, lekarze czy np. dziennikarze.

Warto zaznaczyć, że przed odebraniem zeznania organ podatkowy powinien pouczyć świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz uprzedzić o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania. To dlatego, że brak takiego pouczenia i przesłuchanie osoby, której przysługuje prawo odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytanie, spowoduje, że tego rodzaju dowód będzie niezgodny z prawem. Jeśli zatem ustalenia faktyczne oparte będą na takim dowodzie, skutkowało to będzie naruszeniem przepisów postępowania mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Podstawa prawna:

Art. 96 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2012 r,, poz. 749)