Instytucja przedawnienia zobowiązań podatkowych została uregulowana w przepisach ustawy z 29 sierpnia 1997 r. –Ordynacja podatkowa (dalej u.o.p.). Zgodnie z art. 70 § 1 u.o.p. zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Wydłużenie do sześciu lat

W przypadku podatków dochodowych, w których okres ostatecznego rozliczenia – złożenia zeznania podatkowego i zapłaty podatku – przypada na rok następny, okres przedawnienia ulega zatem wydłużeniu do sześciu lat.

Przykład:

Jeżeli rok podatkowy spółki jest równy kalendarzowemu, to pięcioletni termin przedawnienia zaległości z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych za 2011 r. rozpoczął bieg 1 stycznia 2013 r., jako roku następującego po 2012 r. (gdy upłynął termin płatności podatku). Przedawnienie zaległości nastąpi więc dopiero w 2018 r.

Nieco inaczej liczy się termin przedawnienia w przypadku podatku VAT, ponieważ deklaracje podatkowe VAT składane są za okresy miesięczne bądź kwartalne. Jednak i tu może dojść do wydłużenia terminu przedawnienia.

Przykład:

Podatek VAT należny za grudzień roku 2011 (IV kwartał 2011 r.) należało zapłacić do 25 stycznia 2012 r. Jeżeli zatem spółka nie uregulowała należności z tytułu podatku VAT za ten okres, należność ta przedawni się dopiero 31 grudnia 2017 r., bowiem okres przedawnienia, w odróżnieniu od zobowiązania z tytułu VAT należnego za miesiące styczeń – listopad 2011 r. (I–III kwartał 2011 r.) należy liczyć dopiero od początku 2013 r.

Konsekwencje zadeklarowania straty

Z ogólnej zasady 5-letniego okresu przedawnienia zobowiązań podatkowych nie mogą skorzystać podatnicy, którzy zadeklarowali stratę w podatku dochodowym od osób prawnych i rozliczali ją w myśl regulacji art. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w pięciu następnych latach (z zastrzeżeniem, że podatnik w danym roku można odliczyć maksymalnie 50 proc. wykazanej straty).

Zgodnie bowiem z art. 24 u.o.p. organy podatkowe są uprawnione do wszczęcia postępowania i wydania decyzji podatkowej, która określi wysokość poniesionej straty, dopóki nie przedawni się zobowiązanie za rok podatkowy, w którym podatnik odliczył stratę.

Powyższe potwierdził przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 25 stycznia 2012 r. (sygn. akt II FSK 1345/10), stwierdzając, że decyzja określająca stratę może zostać wydana tak długo, jak długo możliwa jest weryfikacja deklaracji za rok podatkowy, w którym strata ta została odliczona .

Przykład:

Strata zadeklarowana za 2012 r. może przedawnić się najpóźniej z końcem 2023 r., bowiem podatnik ma prawo do odliczenia jej jeszcze w zeznaniu rocznym za 2017 r., którą składa do 31 marca 2018 r.) Jeśli jednak całą stratę podatnik rozliczy do końca 2015 r. to kontrola fiskusa co do zadeklarowanej straty nie może nastąpić później niż do końca 2021 r.

Okres przechowywania dokumentów

Istnieją również przypadki, w których wprawdzie ma zastosowanie ogólna zasada 5-letniego okresu przedawnienia, jednakże podatnicy mają obowiązek dłuższego przechowywania dokumentacji niż ustawowy okres 5 lat.

Sytuacja ta ma miejsce w przypadku dokumentacji dotyczącej m.in. amortyzacji środków trwałych czy kontraktów wieloletnich. W takich sytuacjach dokumentacja ta służy bowiem jako potwierdzenie przed organami podatkowymi, w przypadku kontroli, zasadności i wysokości poniesionych kosztów uzyskania przychodów.

Takie stanowisko potwierdził przykładowo w interpretacji indywidualnej z 7 września 2012 r, sygn. IBPBI/2/423-688/ 12/JD, dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach: dokonywane przez spółkę odpisy amortyzacyjne jako koszty uzyskania przychodów rzutują na wysokość ustalonego dochodu (straty), konieczne jest przechowywanie przez spółkę dokumentacji nie tylko przez cały okres, w którym dokonywane odpisy amortyzacyjne wpływają na podstawę opodatkowania (wysokość zobowiązania podatkowego), ale także przez okres 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, z uwzględnieniem sytuacji przewidzianych w ordynacji, w których dochodzi do zawieszenia terminu przedawnienia.

Przykład:

Środek trwały, którego okres amortyzacji wynosi 40 lat, został przyjęty do używania w 2000 r. Podatnik będzie musiał przechowywać dokumenty będące podstawą do ustalenia wartości początkowej tego środka trwałego do początku 2047 r. W tym roku przedawni się bowiem zobowiązanie podatkowe wykazane za rok 2040, w którym podatnik dokona ostatniego odpisu amortyzacyjnego.

Przerwanie biegu przedawnienia

Na wydłużenie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego może wpłynąć także zawieszenie lub przerwanie biegu terminu przedawnienia. Zawieszenie biegu terminu oznacza, że przez pewien czas termin ten nie rozpoczyna biegu, a jeśli został już rozpoczęty, ulega wstrzymaniu.

Konsekwentnie, w sytuacji gdy zaistniały okoliczności powodujące zawieszenie biegu przedawnienia, dany przedział czasowy nie będzie wliczany do okresu przedawnienia. Natomiast przerwanie biegu przedawnienia tym różni się od zawieszenia, że po ustaniu okoliczności powodujących przerwanie biegu, termin nie biegnie dalej, lecz jest liczony od początku.

Jedną z przesłanek przerwania biegu przedawnienia jest przykładowo zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik był zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.

W ostatnio wydanej uchwale z 3 czerwca 2013 r. (sygn. I FPS 6/12) Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że podatnik musi zostać powiadomiony o wszczęciu postępowania karnego-skarbowego lub wszczęciu egzekucji, jeszcze przed upływem terminu przedawnienia. W przeciwnym razie zobowiązanie podatkowe się przedawni.

Przykład:

Urząd Skarbowy zajął konto bankowe podatnika w grudniu 2012 r., jednak o zajęciu zawiadomił go dopiero w styczniu 2013 r. Jednocześnie, zajęcie konta bankowego było związane z brakiem uiszczenia zobowiązania w podatku VAT za styczeń 2007 r.

W takiej sytuacji zastosowanie środka egzekucyjnego nie spowodowało przerwania biegu przedawnienia, bowiem zobowiązanie się przedawniło, zanim podatnik został zawiadomiony o jego zastosowaniu.

—Aleksandra Kozłowska jest doradcą podatkowym, menedżerem w DPPA Tax Klimkiewicz

—Karolina Krąp jest konsultantem w DPPA Tax Klimkiewicz