Tak, definicja kosztów uzyskania przychodów jest szeroka i z orzecznictwa wynika, że kary umowne za rozwiązanie kontraktu się do nich zaliczają. Oczywiście podatnik musi wykazać, że wydatek spełnia ogólną dyrektywę pozwalającą uznać go za koszt.

Zgodnie z ustawą o PIT przychód można pomniejszyć o wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródeł. Nie wszystkie wydatki, które prowadzą do powyższych celów są kosztem podatkowym. Ustawa przewiduje wyjątki, w tym obejmujące niektóre kary umowne >patrz ramka.

Wyjątek od zasady

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodu, nawet, jeśli mieszczą się w ogólnej definicji kosztów, kar umownych i odszkodowań z tytułu:

(na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT i art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT).

Kary za odstąpienie od umowy nie są jednak uregulowane w sposób szczególny.

Potwierdzeniem możliwości zaliczenia takich wydatków do podatkowych kosztów jest np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z lipca 2007 r. (sygn. I SA/Kr 1509/06). Sprawa dotyczyła wypłaconej rekompensaty za odstąpienie od dostawy zbóż w celu zawarcia korzystniejszej umowy z innym kontrahentem, w związku ze wzrostem cen.

– Istnieje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy odstąpieniem od umowy i koniecznością zapłaty rekompensaty a zawarciem korzystniejszej umowy. Związek ten uzasadnia zaliczenie wypłaconej rekompensaty do kosztów uzyskania przychodu – jednoznacznie przesądził sąd.

Stanowisko to zostało później wielokrotnie potwierdzone w innych orzeczeniach. W sprawie bardzo podobnej do opisywanej w powyższym pytaniu Naczelny Sąd Administracyjny pozwolił na zaliczenie do kosztów kwoty wypłaconej wynajmującemu w związku z podpisaniem aneksu skracającego okres najmu nieruchomości (sygn. II FSK 2486/10). Podatnik chciał uruchomić telefoniczne centrum obsługi. Wobec zmiany sytuacji gospodarczej wstrzymał plany oraz podjął z wynajmującym rozmowy w sprawie wcześniejszego rozwiązania umowy.

– Rozwiązanie umowy najmu za porozumieniem i zapłata kary umownej było korzystne dla podatnika z tego powodu, że osiągnął on większy dochód niż dochód, który osiągnąłby w przypadku gdyby nadal posiadał nieruchomość – uzasadnił korzystne stanowisko NSA. Sprawa dotyczyła podatnika CIT, ale przepisy są analogiczne z tymi, które mają zastosowanie do osób fizycznych.

Poprawny sposób rozliczenia wskazuje także uchwała poszerzonego składu NSA z czerwca 2012 r. (sygn. II FPS 2/12). Co prawda dotyczy ona innego zagadnienia związanego z kosztami, ale wskazuje prawidłową interpretację przepisów ogólnych.

– Działając w warunkach rynkowych, podatnik musi podejmować racjonalne z jego punktu widzenia, oparte na ekonomicznych analizach i kalkulacjach, działania zmierzające do uzyskania możliwie największej efektywności ekonomicznej. Działania te mogą również polegać na dokonywaniu określonych oszczędności, zmniejszeniu kosztów i wydatków, minimalizowaniu strat z określonych segmentów działalności czy też eliminowaniu nieopłacalnych przedsięwzięć. (...)

W tym sensie co do zasady każde tego rodzaju przedsięwzięcie zmierzające do zapobieżenia powstaniu takiej sytuacji powinno być postrzegane jako prowadzące do zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów – wyjaśnił NSA w siedmioosobowym składzie.

Powołując się na powyższą uchwałę, korzystne dla podatnika stanowisko w sprawie rozwiązania umowy najmu zajął też sąd w Warszawie w wyroku z lutego 2013 r. (sygn. III SA/Wa 2105/12).

Niestety powyższe, a także wiele innych orzeczeń, świadczą o tym, że organy podatkowe mogą kwestionować zaliczenie do kosztów podatkowych kar umownych. Podatnicy, w razie sporu, mają jednak dużą szansę na obronę swoich racji.

Podstawa prawna:

ustawa z 26 lipca 1991 r. – o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361)