- Spółka podjęła uchwałę dotyczącą emisji obligacji w walucie polskiej, stanowiącej równowartość określonej kwoty wyrażonej w euro. W uchwale wskazano sposób przeliczania kwot w obcej walucie na złote. Przy wykupie obligacji podatnik dokonał zwrotu określonej kwoty w walucie polskiej, po zastosowaniu do przeliczenia kursu zgodnego z uchwałą, innego niż w dniu emisji obligacji. Czynność ta spowodowała powstanie różnic wartościowych pomiędzy kursem z emisji a kursem z wykupu. Czy spółka powinna rozpoznać przychód lub koszty uzyskania przychodów z tytułu różnic, powstających z uwagi na inny kurs z emisji obligacji waloryzowanej walutą obcą w stosunku do kursu z dnia wykupu?

– pyta czytelnik.

Rozstrzygając przedstawione w pytaniu zagadnienie, należy sięgnąć do przepisów dotyczących pożyczek i kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej.

Jeśli są waloryzowane

Zgodnie z ustawą o CIT, przychodami podatkowymi są przychody osiągnięte w związku ze zwrotem lub otrzymaniem pożyczki (kredytu), jeżeli pożyczka (kredyt) była waloryzowana kursem waluty obcej, w przypadku gdy:

- pożyczkodawca (kredytodawca) otrzymuje środki pieniężne stanowiące spłatę kapitału w wysokości wyższej od kwoty udzielonej pożyczki (kredytu) – w wysokości różnicy pomiędzy kwotą zwróconego kapitału a kwotą udzielonej pożyczki (kredytu),

- pożyczkobiorca (kredytobiorca) zwraca tytułem spłaty pożyczki (kredytu) środki pieniężne stanowiące spłatę kapitału w wysokości niższej od kwoty otrzymanej pożyczki (kredytu) – w wysokości różnicy pomiędzy kwotą otrzymanej pożyczki (kredytu) a kwotą zwróconego kapitału (art. 12 ust.1 pkt 10 ustawy o CIT).

Podobne regulacje znaleźć można również w zakresie kosztów uzyskania przychodów. Kosztem uzyskania przychodów są wydatki na spłatę pożyczki (kredytu) w przypadku, gdy pożyczka (kredyt) była waloryzowana kursem waluty obcej, jeżeli:

- pożyczkobiorca (kredytobiorca) w związku ze spłatą pożyczki (kredytu) zwraca kwotę kapitału większą niż kwota otrzymanej pożyczki (kredytu) – w wysokości różnicy pomiędzy kwotą zwrotu kapitału a kwotą otrzymanej pożyczki (kredytu),

- pożyczkodawca (kredytodawca) otrzymuje środki pieniężne stanowiące spłatę kapitału w wysokości niższej od kwoty udzielonej pożyczki (kredytu) – w wysokości różnicy pomiędzy kwotą udzielonej pożyczki (kredytu) a kwotą zwróconego kapitału (art.16 ust.1 pkt 10 lit. a) ustawy o CIT.

W obu przywołanych przepisach posłużono się pojęciem pożyczki (kredytu), natomiast nie odniesiono się do emisji papierów wartościowych.

Różne znaczenia

W regulacjach ustawy o CIT znajduje się definicja pożyczki >patrz ramka.

Ma ona szeroki charakter. Ustawodawca za pożyczkę uznaje m.in. emisję papierów wartościowych. Konstrukcja przepisu wydaje się jednak kreować definicję pożyczki tylko na potrzeby art.16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT (tzw. cienka kapitalizacja).

Celowość wprowadzenia definicji jedynie w odniesieniu do przepisów art.16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT podkreślono także w uzasadnieniu projektu ustawy z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 202, poz. 1957).

Aktem tym wprowadzono do ustawy o CIT wskazaną powyżej definicję pożyczki. W uzasadnieniu podkreślono, że „wprowadzenie definicji pożyczki służy doprecyzowaniu zakresu stosowania przepisów o cienkiej kapitalizacji".

Również w doktrynie można spotkać poglądy podkreślające taki charakter definicji: „celem wprowadzenia powyższej definicji jest próba zapobieżenia przez ustawodawcę stosowaniu innych niż pożyczka instrumentów finansowych o charakterze dłużnym do obejścia regulacji dotyczącej cienkiej kapitalizacji.

Obecnie wobec wprowadzenia definicji pożyczki taka interpretacja jest nieuprawniona. W konsekwencji zastosowania każdego innego instrumentu dłużnego niż wymieniony w tej definicji wobec spółki lub spółdzielni nie spowoduje zastosowania do niego regulacji dotyczącej cienkiej kapitalizacji" (Chudzik M., Komentarz do ustawy z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, LEX/el., 2004).

Autonomia prawa podatkowego pozwala na nadawanie dla celów podatkowych różnym pojęciom określonych znaczeń, które mogą różnić się od znaczeń, jakie funkcjonują w innych gałęziach prawa. Brak definicji w przepisach prawa podatkowego oznacza, że przy interpretacji danego pojęcia można posłużyć się jego rozumieniem wskazanym w innych uregulowaniach prawnych. Jeżeli więc zawarta w art.16 ust.7b ustawy o CIT definicja pożyczki ma ograniczony przedmiotowo zakres, to analizując to pojęcie w świetle pozostałych przepisów tej ustawy należałoby się odnieść do znaczenia „pożyczki", przyjętego w innych przepisach.

Definicję pożyczki zawarto w art. 720 § 1 kodeksu cywilnego. >patrz ramka. Jest ona węższa od definicji z ustawy o CIT i nie utożsamia z tą czynnością emisji papierów wartościowych.

Podobne skutki ekonomiczne

Poszukując definicji obligacji należy sięgnąć do ustawy z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach. Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy, obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

Ekonomiczne skutki emisji obligacji wydają się być zbliżone do skutków zaciągnięcia przez podatnika pożyczki. Istota emisji obligacji polega bowiem na tym, że emitent otrzymuje środki pieniężne i jednocześnie zostaje dłużnikiem obligatariusza. Obligatariusz zobowiązuje się natomiast do spełnienia wobec emitenta świadczenia w postaci spłaty kwoty wartości nominalnej obligacji. Pomimo tego, trudno jednak uznać, że w zakresie definicji pożyczki zawartej w kodeksie cywilnym znajduje się także emisja obligacji.

Zasadne wydaje się twierdzenie, że gdyby intencją ustawodawcy było stworzenie szerokiej definicji pożyczki, to zawarłby on w art. 720 § 1 kodeksu cywilnego wskazanie, że za pożyczkę należy także uznać emisję obligacji. Również zawarcie w ustawie o obligacjach odrębnej definicji obligacji wskazuje, że oba pojęcia odnoszą się do dwóch różnych czynności.

Na istotne różnice pomiędzy emisją obligacji i zaciągnięciem pożyczki wskazała m.in. Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 20 sierpnia 2010 r. (ITPB2/436-107/10/MK), w której czytamy, że: „w odróżnieniu od stron umowy pożyczki, zarówno zakres działania emitenta obligacji jak i obligatariusza obwarowany jest wymogami określonymi przez ustawodawcę.

Obligacje, obok pożyczek, są również wykorzystywane jako źródło pozyskiwania funduszy przez podmioty uprawnione do ich emisji i jednocześnie nabywane przez inwestorów. Zatem analiza ww. aktów prawnych prowadzi do wniosku, że obligacja i pożyczka stanowią różne zdarzenia prawne.

Oznacza to, że pomimo podobnej roli obligacji i pożyczek w obrocie gospodarczym wyrażającej się w pozyskiwaniu kapitału na określony okres czasu – brak jest podstaw do wniosku, iż emisja obligacji mieści się w zakresie znaczeniowym umowy pożyczki wynikającym z art. 720 § 1 kodeksu cywilnego".

W stanowiskach organów podatkowych bywa wyrażany pogląd, że emisja obligacji jest w istocie zbliżona w swym zakresie do czynności zaciągnięcia pożyczki, wobec czego może ona zostać uznana za pożyczkę. Jako przykład można wskazać interpretację z 13 października 2008 r. (IPPB3/423-1197/08-4/ER) Izby Skarbowej w Warszawie. Organ przyjął w niej, że kodeksowe rozumienie pojęcia pożyczki obejmuje wszelkie formy przekazania przez jeden podmiot pieniędzy drugiemu podmiotowi do korzystania przez określony czas, w tym emisję obligacji.

Tylko przy „cienkiej kapitalizacji"

Wydaje się, że pogląd ten w odniesieniu do analizowanej sytuacji, nie zasługuje na akceptację. Żadne przepisy ustawy o CIT (poza art.16 ust.7b, który dotyczy jedynie „cienkiej kapitalizacji") nie wskazują na możliwość uznania, że emisję obligacji można utożsamiać z pożyczką.

Występująca w ustawie szeroka definicja pożyczki (odnoszącą się także do emisji obligacji) odnosi się jedynie do problematyki „cienkiej kapitalizacji". W pozostałych przypadkach zasadne jest posłużenie się definicją pożyczki zawartą w przepisach kodeksu cywilnego. Prowadzi to do konkluzji, że treść przepisów art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a oraz art. 12 ust. 1 pkt 10 ustawy o CIT (dotyczących pożyczek i kredytów) nie znajdzie zastosowania w odniesieniu do emisji obligacji.

Spółka nie powinna zatem rozpoznawać przychodu lub kosztów uzyskania przychodów z tytułu różnic, powstających z uwagi na inny kurs z emisji obligacji waloryzowanej walutą obcą w stosunku do kursu z dnia wykupu.

DEFINICJA POŻYCZKI Z USTAWY O CIT

Przez pożyczkę, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 oraz w ust. 7, rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy.

Przez pożyczkę tę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę (art. 16 ust.7b ustawy o CIT).

DEFINICJA POŻYCZKI Z Kodeksu Cywilnego

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (art. 720 § 1 k.c.).

Autor jest kierownikiem Zespołu ds. PDOP w ECDDP Sp. z o.o.