Ustawa o PIT reguluje zaliczkowy sposób płatności podatku. Istotą zaliczki jest dokonywanie w trakcie roku wpłat na poczet nieustalonej jeszcze należności podatkowej.
Tymczasowy charakter
Od 2012 r. uległy zmianie przepisy dotyczące terminu wpłaty zaliczki za grudzień. Według art. 44 ust. 1 pkt 1 i ust. 6 ustawy o PIT podatnicy osiągający dochody m.in. z działalności gospodarczej mają obowiązek wpłacać zaliczki na podatek w terminie do 20. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.
Zaliczki kwartalne podatnicy wpłacają w terminie do 20. dnia każdego miesiąca następującego po kwartale, za który wpłacana jest zaliczka. Zaliczkę za ostatni miesiąc lub ostatni kwartał roku podatkowego podatnik wpłaca w terminie do 20 stycznia następnego roku podatkowego. Podatnik nie musi wpłacać zaliczki za ostatni miesiąc lub kwartał, jeżeli przed upływem terminu do jej wpłaty złoży zeznanie i zapłaci podatek wynikający z tego zeznania.
Dotychczas Ministerstwo Finansów w piśmie z 6 kwietnia 2004 r. (SP2-368/033-75/ 593/04/MK) wyrażało pogląd, że „zaliczki na podatek mają charakter tymczasowy. Z końcem roku podatkowego tracą one swój byt prawny stając się elementem należnego podatku za rok podatkowy w tej części, w jakiej nie przekraczają kwoty należnego podatku rocznego".
Po zmianie przepisów nie można już interpretować, że zaliczka traci swój byt prawny z końcem roku, gdyż termin wpłaty grudniowej zaliczki upływa po zakończeniu roku podatkowego. Należałoby przyjąć, że w momencie powstania rocznego zobowiązania podatkowego zobowiązanie z tytułu zaliczek traci swój byt prawny.
W jaki sposób naliczać
Zmiana przepisu w tym zakresie nie spowoduje zmiany sposobu naliczania odsetek przez organy podatkowe. Odsetki za zwłokę naliczane są od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności podatku lub terminu, w którym płatnik lub inkasent był obowiązany dokonać wpłaty podatku na rachunek organu podatkowego, o czym mówi art. 53 § 4 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.).
Szczegółowe zasady naliczania odsetek za zwłokę zostały określone w rozporządzeniu ministra finansów z 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zwarte w rachunkach (DzU nr 165, poz. 1373 ze zm.), wydanym na podstawie delegacji zawartej w art. 58 o.p.
Odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek dochodowy urząd skarbowy nalicza do dnia, w którym podatnik złoży roczne zeznanie podatkowe, albo do dnia, w którym takie zeznanie powinno być przez podatnika złożone. Z upływem tego terminu odsetki nie są naliczane już od zaliczek, ale od zaległości w podatku pod warunkiem, że podatek nie został zapłacony.
Po złożeniu zeznania
Wątpliwości powstają w zakresie możliwości naliczania przez organ podatkowy odsetek od niezapłaconych w terminie zaliczek na podatek w całości lub w części po złożeniu rocznego zeznania podatkowego.
Przykład
Andrzej K. prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych i w ciągu roku nie dokonywał wpłat zaliczek na podatek dochodowy za poszczególne miesiące 2011 r.
Andrzej K. uważa, że niesłusznie został obciążony kwotą odsetek, ponieważ 30 kwietnia 2012 r. złożył zeznanie podatkowe PIT-36 za 2011 rok i również w tym dniu wpłacił wynikający z zeznania należny podatek dochodowy do urzędu skarbowego.
Wobec tego Andrzej K. uważa, że w zeznaniu podatkowym nastąpiło rozliczenie całego roku i wpłata należnego podatku za cały rok w prawidłowej wysokości, więc urząd nie powinien naliczać już odsetek.
Organy skarbowe naliczą odsetki, gdy podatnik w ogóle nie zapłacił zaliczek na podatek i nie złożył zeznania za rok podatkowy, a także, jeśli złożył zeznanie i wpłacił podatek wynikający z zeznania. Również praktyka sądów przemawia za tym, żeby naliczać odsetki od niezapłaconych w terminie zaliczek na podatek.
Według wyroku NSA w Warszawie z 17 listopada 2010 r. (IIFSK 2184/09): „Warunkiem powstania zobowiązania z tytułu zaliczki na podatek i odsetek od tej zaliczki jest uprzednie powstanie zobowiązania głównego, którym jest opłacona w zaniżonej wysokości i po terminie zaliczka.(...) odsetki od niej pełnią rolę akcesoryjną. Oznacza to, że przedmiotem sprawy podatkowej mogą być samodzielne odsetki za zwłokę od zaliczek".
W wyroku z 16 lutego 2010 r. (I SA/GI 552/09) WSA w Gliwicach uznał, że „nieuiszczona w terminie zaliczka zanim z końcem roku podatkowego straci swój byt prawny i stanowi zaległość podatkową od której naliczane są odsetki za zwłokę".
