Ta kwota to wartość początkowa środka trwałego, a kosztami uzyskania przychodów będą odpisy amortyzacyjne od tej wartości. Czasami jednak podatnik nie ma możliwości ustalenia ceny nabycia lub kosztu wytworzenia składnika majątku. W takiej sytuacji konieczne może być ustalenie wartości rynkowej.
Dokonywanie odpisów
Zgodnie z regulacją zawartą w art. 16a ustawy o CIT oraz art. 22a ustawy o PIT amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania budowle, budynki, maszyny, urządzenia i środki transportu, a także inne przedmioty.
Przewidywany okres używania tych składników majątku musi być dłuższy niż rok i muszą być wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą albo być oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu.
Odpisów amortyzacyjnych należy dokonywać od wartości początkowej. Wartość początkowa środka trwałego, od której zależy wysokość odpisów, jest uzależniona od sposobu, w jaki środek ten został nabyty. Najczęściej będzie to koszt wytworzenia lub cena nabycia. Zdarzają się jednak sytuacje, w których nie jest możliwe określenie ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środka trwałego.
Zakup przed założeniem ewidencji
Jeśli podatnik chce zacząć wykorzystywać na potrzeby swojej działalności gospodarczej prywatny samochód (lub inny środek trwały), który został nabyty przed dniem założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu składników majątku, a nie jest możliwe ustalenie ceny jego nabycia, do określenia wartości początkowej zastosowanie znajdą odrębne zasady.
Zgodnie z art. 22g ust. 8 ustawy o PIT wartość początkową takiego samochodu należy ustalić w oparciu o wycenę, której dokonuje sam podatnik. W wycenie trzeba uwzględnić ceny rynkowe środków trwałych tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu oraz stan i stopień jego zużycia.
W przypadku gdy podatnik przed rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej nabył nieruchomość i dokonał nakładów celem jej modernizacji, wartość początkową nieruchomości należy ustalić zgodnie z zasadami ogólnymi, a nie na podstawie wartości rynkowej. Zgodnie z interpretacją Izby Skarbowej w Warszawie z 11 sierpnia 2010 r. (IPPB1/415-515/10-4/RS) w takiej sytuacji należy wziąć pod uwagę cenę nabycia nieruchomości wynikającą z aktu notarialnego oraz wartość nakładów poniesionych na prace remontowe i adaptacyjne.
W przeszłości sądy administracyjne uznawały, że jeśli nabyty składnik dopiero w wyniku prac remontowych stał się kompletny i zdatny do użytku (spełnił wymogi dla uznania go za środek trwały), to jego wartość początkową ustala się w oparciu o cenę rynkową. Stanowisko takie potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 grudnia 1999 r. (SA/Sz 1803/98).
Na gruncie obecnych przepisów ustawy o PIT dominujące jest jednak stanowisko zbieżne z wyrażonym przez Izbę Skarbową w Warszawie w interpretacji z 11 sierpnia 2010 r.
Przekazanie nieodpłatne
Zgodnie z art. 22g ust. 1 pkt 3 w związku z art. 23 ust. 1 pkt 45a lit. a ustawy o PIT oraz z analogiczną regulacją ustawy o CIT podatnik może także dokonywać odpisów amortyzacyjnych od określonych środków trwałych nabytych nieodpłatnie, np. jeśli nabycie stanowiło jednocześnie dla podatnika przychód z nieodpłatnego otrzymania rzeczy lub praw.
Wówczas za wartość początkową uznawana będzie wartość rynkowa nabytego nieodpłatnie środka trwałego. Zasada ta znajdzie zastosowanie również w przypadku, gdy nieodpłatnie nabyty środek trwały był wcześniej amortyzowany przez jego zbywcę.
Aport do spółki kapitałowej
Szczególne zasady odnoszą się do ustalania wartości początkowej środków trwałych nabytych w drodze aportu środka trwałego wniesionego do spółki kapitałowej w sytuacji, gdy nie następuje to w ramach aportu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Na gruncie art. 16g ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT do ustalenia wartości początkowej takiego środka trwałego stosuje się wartość ustaloną przez podatnika na dzień wniesienia wkładu lub udziału. Wartość ta nie może być wyższa od wartości rynkowej tego środka.
Podatnicy powinni mieć na uwadze ograniczenia w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych, gdy aport wniesiony został z wygenerowaniem tzw. agio. Zgodnie bowiem z ustawą o CIT odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej środka trwałego nabytego w formie aportu nie są dla podatnika kosztem uzyskania przychodu od tej części ich wartości, która nie została przekazana na utworzenie lub podwyższenie kapitału zakładowego spółki kapitałowej.
Jeśli natomiast przedmiotem aportu będzie przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, co do zasady obowiązywać będzie kontynuacja amortyzacji. Oznacza to, że nabywca nie będzie uprawniony do ustalenia wartości początkowej aportu na podstawie jego wartości rynkowej.
Ewa Sobońska prawnik w kancelarii KSP Legal & Tax Advice
Komentuje Ewa Sobońska, prawnik w kancelarii KSP Legal & Tax Advice
Podatnicy dokonujący wyceny wartości początkowej środków trwałych powinni mieć na uwadze, że organom podatkowym przysługują uprawnienia kontrolne w opisanych tu sytuacjach.
Jeśli organ uzna, że zastosowana przez podatnika wartość początkowa środka trwałego nie odpowiada jego wartości rynkowej, może wezwać podatnika do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn takiego stanu rzeczy.
Jeśli podatnik nie udzieli organowi odpowiedzi, nie dokona zmiany wartości lub nie wskaże przyczyn uzasadniających wskazanie ceny odbiegającej od wartości rynkowej, to organowi będzie przysługiwało prawo do samodzielnego określenia wartości składnika majątku z uwzględnieniem opinii biegłego.
