Zwolnienie podatkowe obejmuje wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego (art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o PIT).
Obecnie odrębnymi przepisami regulującymi naukę zatrudnionych poza sferą budżetową są art. 103
1
– 103
6
. W świetle tych norm podwładny może się dokształcać z inicjatywy bądź za zgodą pracodawcy oraz z własnej inicjatywy, często nawet bez wiedzy szefa.
Z inicjatywy kierownika
Pracownikowi, który podnosi kwalifikacje zawodowe z inicjatywy lub za zgodą pracodawcy, zakład musi udzielać odpłatnych urlopów szkoleniowych oraz zwolnień z całości bądź części dnia pracy, na czas niezbędny na punktualne przybycie na obligatoryjne zajęcia i na wzięcie w nich udziału.
Oprócz tego szef może mu przyznać tzw. świadczenia dodatkowe, np. dofinansowanie opłat za naukę, kosztów przejazdu, zakwaterowania, wyżywienia czy zakupu materiałów dydaktycznych. Jeśli się na to zdecyduje, wzajemne prawa i obowiązki stron należy sprecyzować w pisemnej umowie szkoleniowej. Nie trzeba jej zawierać, gdy pracodawca nie zamierza w umowie zobowiązać podwładnego do odpracowania u niego przez pewien czas poniesionych na niego kosztów dokształcania. Ten tzw. okres karencji trwa maksymalnie trzy lata po zakończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Warunkiem zastosowania ulgi podatkowej jest związek profilu nauki z obecnym bądź ewentualnie przyszłym stanowiskiem zatrudnionego w firmie. Resort finansów i Ministerstwo Pracy uważają bowiem, że taki warunek wynika wprost z definicji kwalifikacji zawodowych pracowników określonej w art. 102 kodeksu pracy.
Zgodnie z tym przepisem kwalifikacje zawodowe pracowników wymagane do wykonywania pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku można ustalać w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania albo w umowach o pracę. Zatem przepisy kodeksu pracy dotyczą przede wszystkim podnoszenia kwalifikacji zawodowych w ramach pracy aktualnie wykonywanej przez pracownika, ale również będą mogły mieć zastosowanie w przypadku, gdy planowany jest awans pracownika lub też pracodawca zamierza zaproponować mu inne warunki pracy, np. pracę na innym stanowisku, ze względu na zmianę profilu działalności firmy (potwierdza to Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej).
Pod tymi warunkami świadczenia dodatkowe przyznane zatrudnionemu podnoszącemu kwalifikacje zawodowe z inicjatywy bądź za zgodą szefa są zwolnione z podatku dochodowego (np. interpretacje podatkowe: Izby Skarbowej w Katowicach z 22 grudnia 2011 r., IBPBII/1/415-848/11/BJ i w Poznaniu z 12 stycznia 2012 r., ILP-B2/ 415-1007/11-3/AJ).
Przykład
Pani Agnieszka, zatrudniona na stanowisku sekretarki w warszawskiej firmie handlowej, złożyła wniosek o przeniesienie do działu sprzedaży i marketingu. Podpisała z firmą umowę o podnoszenie kwalifikacji zawodowych za zgodą zakładu na studiach wieczorowych na kierunku marketing i zarządzanie.
Na podstawie umowy pracodawca ma opłacać 80 proc. czesnego na studia oraz wypłacać kobiecie co miesiąc 150 zł tytułem dopłaty do kosztów przejazdów na naukę (studia odbywają się w Gdańsku), zakwaterowania i podręczników.
Wypłacane dofinansowanie dokształcania pracownicy jest zwolnione z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o PIT. Zatrudniona szkoli się bowiem za zgodą pracodawcy, a rodzaj nauki jest zbieżny z planowanym przesunięciem jej do działu sprzedaży i marketingu.
Przykład
Pan Bartosz jest zatrudniony jako młodszy informatyk w spółce zajmującej się serwisem i sprzedażą komputerów.
Jego hobby jest gromadzenie znaczków i poznawanie ich historii. Bezpośredni przełożony, zadowolony z jego pracy, skierował go na półroczny kurs filatelistyczny. W ramach nawiązanej umowy szkoleniowej pracodawca zobowiązał się do pokrycia w 100 proc. opłaty za kurs oraz refundacji pracownikowi kosztów przejazdu, zakwaterowania i pożywienia na zasadach dotyczących podróży służbowej.
Świadczenia dodatkowe przyznane panu Bartoszowi w związku z nauką podlegają opodatkowaniu i nie są objęte ulgą zawartą w art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o PIT. Wprawdzie mamy tu do czynienia z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych z inicjatywy szefa, ale profil nauki nie jest zgodny ze stanowiskiem zajmowanym przez zatrudnionego w spółce informatycznej.
Decyzja pracownika
Zatrudnionemu, którego szefa nie stać na wspomaganie personelu w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, pozostaje podjąć naukę własnym sumptem.
W takim przypadku pracodawca może mu udzielać zwolnień z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia oraz urlopów bezpłatnych, na zasadach określonych w porozumieniu zawartym między stronami (art. 103
6
kodeksu pracy).
Również i wówczas zakładowi wolno przyznać podwładnemu świadczenia dodatkowe. Jednak będą one w pełni opodatkowane i nie zastosujemy do nich zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o PIT.
Przykład
Pani Iza zatrudniona jako asystentka do spraw księgowości podjęła z własnej inicjatywy (bez wiedzy pracodawcy) studia na kierunku rachunkowość. Kiedy główna księgowa się o tym dowiedziała, spisała z pracownicą porozumienie w sprawie podnoszenia kwalifikacji zawodowych z inicjatywy zatrudnionego, które gwarantowało 3000 zł rocznie dofinansowania czesnego.
Taka dopłata do nauki podlega opodatkowaniu i nie jest zwolniona na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o PIT. Kodeks pracy nie dopuszcza bowiem przyznania dofinansowania pracownikowi uczącemu się z własnej inicjatywy.
Składkowa ulga ma szerszy zakres
Przepisy ubezpieczeniowe są korzystniejsze dla pracowników niż rozwiązania wynikające z ustawy o PIT.
Zwalniają bowiem ze składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracowników, z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z całości lub części dnia pracy (§ 2 ust. 1 pkt 29 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm. – rozporządzenie składkowe lub rs).
Ulga składkowa ma zatem szerszy charakter, ponieważ przysługuje również pracownikom podnoszącym wykształcenie ogólne z inicjatywy lub za zgodą, nawet jeśli profil nauki nie pokrywa się z rodzajem ich obowiązków służbowych.
