Tak orzekł WSA we Wrocławiu 20 czerwca 2012 r. (I SA/Wr 442/12).
Spółka zawarła umowę na wykonanie prac przy budowie stadionu. Z powodu niewykonania robót określonych w harmonogramie otrzymała noty obciążeniowe z tytułu kar umownych, a także oświadczenie o rozwiązaniu umowy przez zamawiającego. Strony ustaliły, że wykonawca odsprzeda posiadane elementy infrastruktury oraz inne urządzenia techniczne. Spółka we wniosku o interpretację zapytała, czy może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów karę umowną naliczoną przez zamawiającego.
Jej zdaniem kara ta może być zaliczona do kosztów, gdyż wynika z prawa zamawiającego do rozwiązania umowy. Poniesienie kary przez spółkę potwierdza, że jej działania skierowane są na uzyskanie przychodu z tytułu sprzedaży elementów infrastruktury technicznej i zabezpieczenie źródła przychodów poprzez wyeliminowanie ryzyka postrzegania spółki jako podmiotu nierzetelnego.
Organ podatkowy stwierdził, że kary poniesionej przez spółkę nie można uznać za koszt podatkowy. Wskazał, że w obrocie gospodarczym występują sytuację, kiedy strona umowy jest zobowiązana do zapłaty kar, ponieważ nie wywiązała się z nałożonych na nią zobowiązań. Niemniej jest to ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, którego negatywnych skutków finansowych nie można przenosić na Skarb Państwa. Zapłata przez spółkę kary nie prowadzi bowiem do osiągnięcia przychodów, gdyż ani bezpośrednio, ani pośrednio nie warunkuje ich uzyskania.
Sprawa trafiła do sądu. Ten zgodził się z organem podatkowym, że kara umowna zapłacona przez spółkę nie została poniesiona w celu uzyskania przychodu bądź zachowania (zabezpieczenia) jego źródła. Zauważył, że w wyniku niedotrzymania przez spółkę warunków umowy została ona rozwiązana. Skoro po wymierzeniu kar nie realizowano żadnego procesu budowlanego, który mógłby mieć związek przyczynowo-skutkowy z przychodem spółki, to nie można kar zaliczyć do kosztów.
—Aneta Winiarska współpracowniczka Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Katarzyna Kurzawska- -Puchała doradca podatkowy, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Komentuje Katarzyna Kurzawska-Puchała doradca podatkowy, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Zasady kwalifikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów określone są w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Zgodnie z nim kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.
W myśl art. 16 ust. 1 pkt 22 tej ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Ustawodawca więc wprost wymienia, jakiego rodzaju zdarzenia powodują wyłączenie z kosztów podatkowych. Jest to zamknięty katalog i dotyczy jedynie zdarzeń spowodowanych wadliwością towarów lub robót i usług będących przedmiotem działalności gospodarczej.
Tym samym wada jest co do zasady w tym przypadku podstawową przyczyną eliminacji poniesionych wydatków z kosztów podatkowych. Uwzględniając to, należy dojść do wniosku, że wprawdzie spółka została obciążona karą umowną, niemniej jednak kara ta nie mieści się w katalogu wyłączeń, gdyż dotyczy niewykonania prac, a nie ich wadliwości. W rezultacie warunkiem koniecznym do zaliczenia w koszty uzyskania przychodu jest spełnienie przesłanki z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Ze stanu faktycznego wynika, że kary, o które toczył się spór, dotyczyły niewykonania prac.
Trudno jest więc mówić w takiej sytuacji o związku z przychodem (bo go ewidentnie nie ma, gdyż spółka nie wywiązała się z umowy) czy też o zabezpieczeniu lub zachowaniu źródła przychodu (trudno tutaj argumentować, że takim działaniem było rozwiązanie umowy i zapłacenie kary umownej w celu zachowania wiarygodności). Potwierdził to także sąd. Analizując komentowany wyrok, można ewentualnie zastanowić się nad przyczynami niewykonania prac (które jednak nie zostały przedstawione w stanie faktycznym).
Każdą bowiem sytuację należy rozpatrywać indywidualnie i z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, które miały wpływ na powstanie kosztu. Co więcej, nie można wykluczyć sytuacji, że zapłata kary umownej została spowodowana okolicznościami niezawinionymi, a wręcz niezależnymi od spółki, co mogłoby przemawiać na jej korzyść przy kwalifikacji wydatku jako kosztu podatkowego.
