Kto ma prawo kontrolować podatnika

Zbieranie i przetwarzanie informacji dotyczących podatnika w celu oceny prawidłowości wywiązywania się z ciążących na nim obowiązków podatkowych jest działaniem o charakterze kontrolnym.

Takie działania należą do zakresu kontroli skarbowej (por. art. 2 ust. 1 pkt 1 – 3 ustawy o kontroli skarbowej) bądź kontroli podatkowej (por. art. 281 §2 ordynacji podatkowej – dalej op). Szkopuł jednak w tym, że ani w zakresie kontroli skarbowej, ani w ramach kontroli podatkowej dyrektorowi izby skarbowej jako organowi podatkowemu nie przysługują żadne kompetencje.

Zbieranie informacji

Kontrolę skarbową sprawują organy kontroli skarbowej, do których należą: dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej, Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wyższego stopnia nad dyrektorami urzędów kontroli skarbowej oraz minister finansów jako naczelny organ kontroli skarbowej (art. 6 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy o kontroli skarbowej).

Organy te mogą podejmować szereg czynności kontrolnych wobec podatników, m.in. zbierać i wykorzystywać informacje (w tym dane osobowe podatników) od osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, o zdarzeniach mających bezpośredni wpływ na powstanie lub wysokość zobowiązania podatkowego.

Dane te mogą przetwarzać w rozumieniu przepisów o ochronie danych osobowych, także bez wiedzy i zgody osoby, której dotyczą.

Ponadto organy te są uprawione do zbierania informacji na temat np. ogłoszeń zamieszczanych w Internecie oraz danych osób zlecających publikację tych ogłoszeń (zob. art. 7c ust. 1 i art. 7d ust. 2 ustawy o kontroli skarbowej).

Bez podstawy prawnej

Jednak dyrektor izby skarbowej, jako organ nienależący do struktury aparatu kontroli skarbowej, nie ma żadnych kompetencji do podejmowania jakichkolwiek działań należących do zakresu przedmiotowego kontroli skarbowej, w tym również wskazanych uprawnień do zbierania informacji o podatnikach czy ich działaniach w sieci.

Również przepisy ordynacji podatkowej nie mogą stanowić podstawy prawnej dla podejmowania przez dyrektora izby skarbowej rozważanych działań o charakterze kontrolnym.

Celem kontroli podatkowej, uregulowanej w dziale VI op jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego (art. 281 § 2 op). Tyle tylko, że zgodnie z art. 281 § 1 i 3 kontrolę podatkową przeprowadzają:

• organy podatkowe pierwszej instancji, w zakresie kontroli podatkowej u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych;

• minister finansów w ramach kontroli stosowania uznanej przez ten organ metody ustalania ceny transakcyjnej między podmiotami powiązanymi (tzw. uprzednie porozumienia cenowe – niedotyczące niniejszej materii).

Co może dyrektor

Dyrektor izby skarbowej, będąc organem odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu skarbowego, jest organem podatkowym wyższego stopnia (art. 13 §1 pkt 2 lit. a oraz § 3 op). A zatem, w świetle przywołanego art. 281 §1, nie jest uprawniony do przeprowadzania kontroli podatkowej i tym samym nie ma żadnych kompetencji do podejmowania działań kontrolnych.

Dla porządku jedynie należy zauważyć również, że takie działania nie mogą być podejmowane przez dyrektora izby skarbowej w ramach czynności sprawdzających, uregulowanych w dziale V op.

Czynności sprawdzające swym zakresem obejmują: sprawdzenie terminowości składania deklaracji i wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów, stwierdzenie formalnej poprawności deklaracji oraz ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami (art. 272 op).

Zbieranie i przetwarzanie informacji o użytkownikach Internetu nie mieści się w tym zakresie. Ponadto organem właściwym do podejmowania czynności sprawdzających jest wyłącznie organ podatkowy pierwszej instancji (art. 272 op).

Działania dyrektora izby skarbowej naruszają art. 15 §1 op, zgodnie z którym organy podatkowe z urzędu przestrzegają swojej właściwości rzeczowej i miejscowej. Podejmowanie przez dyrektora izby skarbowej czynności nienależących do jego właściwości narusza ten przepis co do właściwości rzeczowej.

Poza tym prowadzenie czynności kontrolnych i zbieranie materiałów na temat podatników niepodlegających właściwości miejscowej tego organu również jest niezgodne z przywołanym przepisem.