Kiedy trzeba zapłacić

W najlepszej sytuacji są przedsiębiorcy, którzy wykonując usługę lub sprzedając towar, od razu otrzymują zapłatę. W rzeczywistości coraz mniej firm może liczyć na taki komfort.

Odroczenie

Obecnie regułą jest zapłata z odroczonym terminem płatności. W wielu przypadkach powstają spore wątpliwości, kiedy dokonać zapłaty. Jest to niezwykle ważne, ponieważ nieterminowa płatność wiąże się co najmniej z koniecznością zapłaty odsetek.

Wzajemne zobowiązania stron, zwłaszcza te o charakterze cyklicznym, są zwykle sprecyzowane w podpisanej umowie. Ta zazwyczaj reguluje termin i sposób dokonania płatności (przelew lub gotówka). Niekiedy dłużnik otrzymuje fakturę, której treść jest sprzeczna z zapisami umowy właśnie w zakresie płatności.

Przykład

XXX SA sprzedaje do YYY sp. z o.o. odkurzacze. W umowie strony ustaliły, że zapłata za dostarczony towar nastąpi w terminie 14 dni od daty doręczenia prawidłowo wystawionej faktury VAT. Nadto w umowie wskazano nr konta, na który mają być dokonywane płatności.

10 lipca 2011 r. nastąpiła dostawa towaru. Następnie 14 lipca 2011 r. XXX SA otrzymała fakturę z terminem płatności 17 lipca 2011 r. Nadto na fakturze widniał nowy nr rachunku bankowego.

Kiedy powinno dojść do zapłaty i na jakie konto. Wiążące w tym zakresie są zapisy umowy i to one będą drogowskazem prawidłowego postępowania. Zapłata powinna nastąpić w terminie do 28 lipca 2011 r. na konto określone w umowie.

Umowa, przy braku odmiennych uregulowań w jej treści, zawsze będzie miała pierwszeństwo przed treścią faktury, zwłaszcza w zakresie terminu płatności i nr rachunku bankowego. Zmiany oczywiście są dopuszczalne, ale wyłącznie w formie aneksu do umowy podpisanego przez obie strony.

Jak liczyć

Jeśli chodzi o zapis w umowie dotyczący terminu płatności, warto zwrócić uwagę na jeden ważny element: czy termin zapłaty ma być liczony od daty wystawienia faktury czy od jej doręczenia. Z punktu widzenia sprzedawcy – wystawcy faktury lepsze jest to pierwsze rozwiązanie – wtedy z łatwością może obliczyć termin zapłaty oraz datę, od której można naliczać odsetki.

Z kolei dla kupującego  najistotniejszy jest moment doręczenia faktury, w zasadzie tylko wtedy ma pewność, że dokona zapłaty w terminie. Dodatkowo przy tej opcji ma co najmniej kilka dni na zaplanowanie płatności, co przy większych kwotach może mieć duże znaczenie. Faktury z terminem płatności liczonym od daty wystawienia są czasami doręczane już po terminie płatności.

Przykład

Pan Andrzej, elektryk, 21 września 2011 r.  otrzymał fakturę wystawioną przez sklep 5 września 2011 r. z terminem płatności siedem dni od daty wystawienia.

W takiej sytuacji fakturę należy opłacić niezwłocznie.

Wezwanie do wykonania świadczenia

Zgodnie z art. 455 kodeksu cywilnego, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Fakturę należy więc traktować w tym przypadku jako wezwanie do wykonania świadczenia.

Wskazany na fakturze termin płatności miałby znaczenie, gdyby była to data przyszła względem terminu jej doręczenia. Jeśli jest odwrotnie, zapłata musi nastąpić niezwłocznie, gdyż w zdecydowanej większości przypadków fakturę należy traktować właśnie jako wezwanie do zapłaty.

Potwierdził  to Sąd Najwyższy w wyroku  z  7 lipca 2005 r. w sprawie IV CK 28/05, stwierdzając, że faktura, w której określony został termin jej płatności, jeżeli sporządzona została przez pracownika wierzyciela, do zakresu obowiązków którego należało dokonywanie takich czynności, jest wezwaniem do zapłaty w rozumieniu art. 455 k.c.

Bez daty

Należy dodać, iż w przypadku natychmiastowej płatności wierzyciel nie będzie uprawniony do dochodzenia odsetek z tytułu nieterminowej płatności, gdyż o opóźnieniu dłużnika nie może być tutaj mowy.

Może też zdarzyć się tak, że faktura nie będzie zawierała żadnego terminu płatności. Rozporządzenie ministra finansów z 28 marca 2011 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (DzU z 2011 nr 68 poz. 360) szczegółowo wymienia w § 2 elementy, które powinna zawierać faktura.

Nie ma wśród nich terminu płatności, stąd ów brak nie wpływa na prawidłowość dokumentu. Kiedy jednak opłacić taką fakturę?

Tu znowu pomocne może się okazać stanowisko SN. W wyroku  z  28 maja 1991 r. w sprawie II CR 623/90 wskazano, że dla sytuacji typowych, gdy z okoliczności nie wynika nic innego, należy przyjąć, że spełnienie świadczenia niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 k.c.), oznacza spełnienie w terminie 14 dni od wezwania.

Wierzyciel musi dostać

Na koniec warto jeszcze wyjaśnić kwestię dokonywania zapłaty za pośrednictwem banków, agencji finansowych czy też placówek pocztowych, bo właśnie w taki sposób dochodzi najczęściej do zapłaty. Terminem wykonania zobowiązania jest data, kiedy świadczenie trafia do rąk wierzyciela. Tymczasem przelew bankowy nie zawsze trafia do nadawcy w dniu jego zlecenia.

Przykład

Termin płatności faktury został określony na 4 listopada 2011 r. (piątek). Dłużnik tego dnia po południu dokonuje zlecenia przelewu. Płatność trafia na konto wierzyciela dopiero 7 listopada 2011 r. (poniedziałek).

Dłużnik nie wykonał więc należycie zobowiązania, stąd wierzycielowi będzie przysługiwało prawo naliczenia odsetek z tytułu opóźnienia.

Potwierdza to wyroku SN z 12 lipca 1996 r. II CRN 79/96: w rozliczeniach bezgotówkowych za chwilę otrzymania zapłaty przez wierzyciela uważać trzeba chwilę uznania jego rachunku bankowego.

Skutek – odstąpienie od umowy

Odsetki są tu najmniejszą z możliwych konsekwencji. Zdarza się, że nawet jednodniowe opóźnienie w zapłacie skutkuje prawem odstąpienia od umowy.

Skąd zatem bierze się powszechne przekonanie, że samo polecenie przelewu stanowi prawidłowe wykonanie zobowiązania.

Prawdopodobnie  wynika ono z odmiennych regulacji w zakresie uiszczania zobowiązań publicznoprawnych. W art. 60 § 1 pkt 2 ordynacji podatkowej (ustawa z 29 sierpnia 1997 r., tekst jednolity DzU z 2005 r. nr 8 poz. 60) za termin dokonania zapłaty podatku uważa się w obrocie bezgotówkowym – dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej na podstawie polecenia przelewu.

Brak takiej regulacji w kodeksie cywilnym powoduje, że terminem wykonania zobowiązania jest data uznania rachunku bankowego wierzyciela. Oczywiście strony mogą umownie określić, że tą datą będzie data zlecenia przelewu.

Autor jest adwokatem, współpracuje z Kancelarią Prawniczą Radcy Prawnego C. L. Jezierski sp.j. w Warszawie