Wydatki poniesione na funkcjonowanie zarządu są co do zasady kosztem uzyskania przychodu na ogólnych zasadach. Zatem oceniamy, czy miały na celu uzyskanie przychodów, zabezpieczenie albo zachowanie ich źródła.
Liczy się cel
Ograniczenia nie obejmują w szczególności wynagrodzenia wypłacanego członkom zarządu, ponieważ przyjmuje się, że taki wydatek osoby prawnej poniesiony na rzecz organu wykonawczego związany jest z funkcjonowaniem tej osoby i prowadzeniem przez nią działalności gospodarczej.
Kosztami uzyskania przychodów mogą być także wydatki na uzasadnione świadczenia rzeczowe dla członków zarządu. Możemy tutaj wymienić np. zapewnienie mieszkania członkom zarządu (własnego spółki lub wynajętego), samochodu, opieki zdrowotnej, telefonu, opieki medycznej. Oczywiście świadczenia takie spółka będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, jeżeli mają określoną podstawę prawną, a obowiązek ich zapewnienia przez spółkę wynika z łączącej ją z członkiem zarządu więzi prawnej, tj. umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej czy uchwały o powołaniu.
Warto tutaj przywołać interpretację Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 20 maja 2010 (ITPB3/423-87/10/AM), która dotyczyła wspólnika, będącego równocześnie członkiem zarządu, a który nabył uprawnienia emerytalne i zaprzestał świadczenia pracy jako takiej. Spółka jednak nałożyła na niego obowiązki związane z zarządzaniem i w związku z tym udostępniała mu wiele świadczeń oraz ponosiła określone wydatki.
Zadała pytanie, czy wydatki związane z jej działalnością, jak: eksploatacja samochodu służbowego, użytkowanie służbowego telefonu czy koszty delegacji tego wspólnika, będą jej kosztami uzyskania przychodu.
Organ stwierdził, że „wykonywane przez udziałowca czynności przejawiają bezpośredni związek z działalnością spółki, stąd też wydatki wynikające z realizacji jego obowiązków wypada zakwalifikować jako ponoszone w celu osiągnięcia przychodów spółki, gdyż opisane wydatki nie mają charakteru jednostronnych świadczeń na rzecz udziałowca spółki, jak również nie dotyczą członka organu stanowiącego spółki.
Wobec powyższego, wydatki dotyczące eksploatacji samochodu służbowego oraz korzystania z telefonu służbowego, wykorzystywanych w celach przedstawionych we wniosku, a także zwrot kosztów delegacji udziałowca (członka zarządu) będą mogły stanowić koszty uzyskania przychodów wnioskodawcy”.
Wynajęcie mieszkania
Prezes zarządu zamieszkujący kilkadziesiąt albo więcej kilometrów od siedziby spółki, na ogół nie będzie właściwie wykonywać swoich obowiązków. Czy jeśli spółka wynajmie dla niego mieszkanie i poniesie koszty jego utrzymania, wydatki te można uznać za koszt podatkowy?
W pierwszej kolejności należy ocenić je w kontekście art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, zasadniczo wydatki mające na celu prawidłowe funkcjonowanie osoby prawnej jako źródła przychodów powinny stanowić koszty uzyskania przychodów. W ramach swoich obowiązków prezes zarządu powinien organizować i nadzorować bieżące prace osoby prawnej, reprezentować ją na zewnątrz, negocjować kontrakty handlowe itp.
Zatem wskazane koszty mają uzasadnienie w konkretnych działaniach danej osoby jako prezesa i przyczyniają się do osiągania przez spółkę przychodów podatkowych. Spełniony jest tym samym ogólny wymóg zaliczenia wydatku do kosztów podatkowych (zachodzi bowiem związek przyczynowo-skutkowy między wydatkiem i możliwością osiągnięcia przychodu).
Nie będzie tutaj miało zastosowania wyłączenie z art. 16 ust. 1 pkt 38 ani pkt 38a (świadczenie na rzecz członka zarządu w związku z wykonywaniem funkcji nie jest świadczeniem jednostronnym, nawet gdy jest on jednocześnie wspólnikiem, a zarząd nie jest organem stanowiącym ani nadzorczym). Zatem prawidłowo udokumentowany wydatek może być kosztem podatkowym.
Potwierdziła to m.in. Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 22 marca 2011 (IPPB5/423-71/11-2/DG), akceptując w całości stanowisko wnioskodawcy, zgodnie z którym jeżeli skorzystanie ze specjalistycznych kompetencji członka zarządu, zamieszkałego za granicą, wymaga oddelegowania go do Polski i zapewnienia mu mieszkania (a także opieki medycznej), to związane z tym koszty są kosztami uzyskania przychodów niezbędnymi dla prawidłowego działania spółki.
Szkolenia
Kosztami takimi powinny być także sfinansowane przez spółkę koszty szkolenia, kursu czy dokształcania członka zarządu, niezbędne do prawidłowego wykonywania przez niego obowiązków. Są one bowiem wtedy racjonalne i mogą w sposób pośredni wpłynąć na zwiększenie przychodu osoby prawnej.
Oczywiście najlepiej, aby obowiązek ponoszenia takich kosztów wynikał z pisemnych uzgodnień. Spółka powinna też dysponować wymaganym przez prawo dowodem, że taki wydatek poniosła i był niezbędny dla osiągnięcia przychodu.
Ubezpieczenie OC
Organy podatkowe i niestety także sądy administracyjne stoją na stanowisku, że opłacone polisy umów ubezpieczenia, dotyczących odpowiedzialności cywilnej członków jej organów (w tym zarządu) nie są kosztami dla spółki, ponieważ zabezpieczenie się przed skutkami błędów osób fizycznych wchodzących w skład jej organów służy przede wszystkim tym osobom, a nie osobie prawnej.
Tak uznał m.in. WSA w Gliwicach w wyroku z 18 stycznia 2011 (I SA/Gl 830/10): „wydatki, które spółka zamierza ponieść na opłacenie składek na ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej organów spółek kapitałowych (…), nie mają na celu osiągnięcia przychodów przez spółkę, lecz mają na celu »głównie chronić spółkę« i osoby pełniące określone funkcje w organach spółki od odpowiedzialności.
Poza sporem pozostaje też to, że zasiadające w organach spółki osoby fizyczne poprzez fakt przyjęcia konkretnych funkcji otrzymują określone wynagrodzenie z tego tytułu, ale także ponoszą odpowiedzialność z tytułu pełnienia tych funkcji. Nie można zatem uznać za koszt uzyskania przychodu wydatków na składkę z tytułu przedmiotowego ubezpieczenia. W rzeczywistości bowiem ubezpieczenie dotyczy innych podmiotów”.
Moim zdaniem takie stanowisko jest nadmiernie uproszczone i nie uwzględnia wszystkich aspektów sprawy. Polisy dotyczące odpowiedzialności członków organów osoby prawnej powinny być w dzisiejszych realiach uznawane za koszty związane z funkcjonowaniem tej osoby, tak samo jak opłacenie polisy od kradzieży, pożaru czy innych szkód na mieniu osoby prawnej.
Podstawa pełnienia funkcji
Zarząd jest organem wykonawczym osoby prawnej, powołanym generalnie do prowadzenia jej spraw i reprezentowania jej na zewnątrz. Zarząd posiadają przede wszystkim spółki, ale także fundacje i stowarzyszenia. W skład zarządu spółki może wchodzić jedna lub więcej osób. Członkiem zarządu może być osoba:
• niebędąca wspólnikiem ani pracownikiem spółki,
• będąca równocześnie wspólnikiem i pracownikiem spółki,
• będąca wspólnikiem, ale niebędąca pracownikiem spółki,
• niebędąca wspólnikiem, ale zatrudniona na stanowisku członka zarządu.
Samą funkcję można pełnić na podstawie uchwały wspólników. Członek zarządu może też zostać przez spółkę zatrudniony na podstawie umowy o pracę albo umowy o charakterze cywilnoprawnym (zlecenie, dzieło, kontrakt menedżerski itp.).
Skutki nieważności umowy o pracę
Aby możliwe było zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wynagrodzenia i innych świadczeń na rzecz członka zarządu, umowa łącząca strony, z której owe świadczenia wynikają, powinna być ważna i niewadliwa. Co jakiś czas wraca problem umów o pracę zawieranych przez jednoosobową spółkę z o.o. z członkiem zarządu, którym jest jedyny wspólnik.
Co do zasady, taka umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Nawet jednak wtedy możliwe jest kwestionowanie wynagrodzenia członka zarządu jako kosztu. Niektóre sądy uznają bowiem, że jedyny wspólnik nie może nawiązać stosunku pracy ze spółką, ponieważ nie występuje tu podporządkowanie pracownika pracodawcy, które jest nieodzowną cechą stosunku pracy.
Sądy administracyjne orzekały w takich sprawach różnie, dla jednych ważność takiej umowy miała znaczenie drugorzędne, skoro świadczenie nie miało charakteru jednostronnego. Inne uznawały, że „aby uznać za koszty uzyskania przychodów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynagrodzenia oraz wydatki pochodne członka zarządu spółki, musi łączyć tego członka zarządu ze spółką stosunek pracy i ważnie zawarta umowa o pracę” (wyrok NSA z 24 września 2009, II FSK 578/08).
Czytaj również:
Zobacz serwis:
Koszty » Co można wrzucić w koszty » Wydatki na rzecz udziałowców i akcjonariuszy