Zasadniczo spółka nie może nabywać wyemitowanych przez nią akcji (akcji własnych). Zakaz ten nie dotyczy jednak m.in. akcji, które mają być zaoferowane do nabycia pracownikom lub osobom, które były zatrudnione w spółce lub spółce z nią powiązanej przez okres co najmniej trzech lat. Mówi o tym art. 362 § 1 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4568A6195C17AB4C676548F0B949D626?id=133014]k.s.h[/link]. Zatem przepisy dopuszczają zakup akcji własnych przez spółkę w celu sprzedaży ich pracownikom.

Wydatki na ten cel będą dla spółki kosztem uzyskania przychodu w momencie ich sprzedaży pracownikom. Aby zakup tych akcji był atrakcyjny dla pracowników, musi się odbywać po cenie niższej niż rynkowa, a zatem koszty nabycia tych walorów przez spółkę mogą być wyższe od przychodów z ich sprzedaży pracownikom, co w konsekwencji wpłynie na zmniejszenie podstawy opodatkowania spółki.

[ramka][b]Przykład[/b]

Na rynku wtórnym spółka zakupiła akcje własne za 50 000 zł. Sprzedaje je pracownikowi za 10 000 zł. Tym samym do przychodów spółka zaliczy kwotę 10 000 zł, natomiast do kosztów kwotę 50 000 zł.

Na transakcji tej spółka poniesie zatem stratę podatkową w wysokości 40 000 zł (10 000 zł – 50 000 zł), która wpłynie na zmniejszenie podatku spółki o kwotę 7600 zł (40 000 zł x 19 proc.). [/ramka]

Po jakiej cenie sprzedać akcje pracownikom, aby organy podatkowe nie zakwestionowały takiej transakcji? Takie pytanie może się pojawić w kontekście art. 14 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT)[/link], zgodnie z którym przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy i praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie.

Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej. W takim wypadku organ, w świetle art. 14 ust. 3 ustawy o CIT, wzywa strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej.

W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, określa wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych.

Moim zdaniem sprzedaż akcji pracownikom po cenie preferencyjnej, nawet znacznie niższej niż rynkowa, ma uzasadnioną przyczynę w postaci zwiększenia motywacji pracowników. Zasadniczo taka transakcja musi odbywać się po cenach niższych od rynkowych po to, aby zakup był dla pracowników atrakcyjny.

Poza tym mamy tu do czynienia ze świadczeniem na rzecz pracowników zaliczanym do przychodów z pracy. Jest ono zatem elementem wynagrodzenia pracowników. W związku z tym organy podatkowe nie powinny szacować tu przychodu spółki z tytułu sprzedaży akcji poniżej ich wartości rynkowej.

Niemniej [b]Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 30 listopada 2009 r. (IPPB3/423-615/ 09-6/JB)[/b] stwierdziła, że „ocena, czy wskazane przez podatnika okoliczności (realizacja pracowniczego programu motywacyjnego) zasługują na uznanie ich za uzasadnioną przyczynę, może być dokonana tylko w toku postępowania dowodowego, jakim jest postępowanie kontrolne czy podatkowe”.

Izba potwierdziła ponadto, że realizacja programu motywacyjnego wobec własnych pracowników spółki i poniesione w tym zakresie wydatki na zakup akcji będą w całości kosztami uzyskania przychodów, bo pośrednio wpływają na możliwość osiągnięcia przez spółkę zwiększonych przychodów w przyszłości.

Mają niejako charakter wynagrodzenia, premii na rzecz wybranych pracowników spółki (członków kadry kierowniczej).