Dotyczy to również sytuacji, gdy podatnik będący dłużnikiem fiskusa sprzedał ten przedmiot i jego właścicielem jest już inna osoba, co potwierdził [b]Sąd Najwyższy w uchwale z 7 maja 2010 r. (III CZP 20/10)[/b].

W sprawie, na której tle powstało zagadnienie prawne wyjaśnione w uchwale, naczelnik urzędu skarbowego ustanowił zastaw skarbowy na autobusie (na podstawie art. 41 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=582ECDA0581859658EA2BD1E83B507D8?id=176376]ordynacji podatkowej[/link], dalej op). Zabezpieczył on spłatę zaległości podatkowych Andrzeja T. O zastawie tym, ustanowionym 28 grudnia 2004 r., podatnik został powiadomiony pismem z 28 stycznia 2005 r. (doręczonym 3 lutego).

[srodtytul]Nabywca nic nie wiedział [/srodtytul]

20 grudnia 2005 r. Andrzej T. sprzedał autobus Krzysztofowi M., który w chwili transakcji o zastawie nie wiedział.

Dopiero w marcu 2006 r. zwrócił się do urzędu skarbowego o wydanie wypisu z rejestru zastawów skarbowych i wypis taki został mu doręczony 20 marca 2006 r. 30 marca wystąpił z wnioskiem o wykreślenie wpisu autobusu z rejestru zastawów skarbowych na tej podstawie, że w dniu ustanowienia zastawu skarbowego właścicielem autobusu nie był Andrzej T., ale bank, który w 2001 r. udzielił mu kredytu na zakup tego pojazdu.

Autobus stał się własnością banku na podstawie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie spłaty tego kredytu. Z chwilą uregulowania wszystkich należności banku jego własność miała wrócić do nabywcy. Stało się tak w dniu sprzedaży autobusu Krzysztofowi M., tj. 20 grudnia 2005 r., po wpłaceniu na rzecz banku uzgodnionej z nim kwoty 50 tys. zł, którą zapłacił nabywca.

[srodtytul]Wniosek złożony za późno [/srodtytul]

Jednak naczelnik urzędu skarbowego odmówił wykreślenia wpisu z rejestru zastawów skarbowych (równoznacznego z uwolnieniem od zaległości podatkowych Andrzeja T. obciążających wskazany pojazd). Krzysztof M. przegrał tę sprawę w 2008 r. przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Jednym z powodów nieskuteczności jego starań było uchybienie terminowi na wystąpienie z wnioskiem o wykreślenie.

W myśl art. 42a op wpis ma być wykreślony z rejestru, jeśli w dniu jego ustanowienia przedmiot zastawu nie był własnością podatnika czy innej osoby odpowiadającej za zaległości podatkowe. „Wniosek o wykreślenie składa się w terminie siedmiu dni od dnia, w którym osoba powołująca się na swe prawo własności powzięła wiadomość o ustanowieniu zastawu” – stwierdza się w tym przepisie.

Organy podatkowe a potem Wojewódzki Sąd Administracyjny, do którego Krzysztof M. wniósł skargę, uznały, że tym dniem był 20 marca 2006 r., ale wniosek o wykreślenie złożył on dopiero 30 marca 2006 r., a więc po upływie tego terminu.

[srodtytul]Sprawa w sądzie cywilnym [/srodtytul]

Ponieważ zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdoczesnego właściciela przedmiotu zastawu (art. 42 § 3 op), urząd skarbowy wezwał Krzysztofa M. do zapłaty zabezpieczonej nim należności, czyli kwoty 37,4 tys. zł, na którą składała się zaległość Andrzeja T. w VAT (20,8 tys. zł), odsetki za zwłokę (15,8 tys. zł ) i koszty egzekucyjne.

Ponieważ Krzysztof M. nie zapłacił, fiskus podjął kroki zmierzające do zaspokojenia z przedmiotu zastawu, tj. sprzedania autobusu i przeznaczenia pieniędzy na spłatę wskazanych należności. Pierwszym było wniesienie przez Skarb Państwa pozwu do sądu cywilnego przeciwko Krzysztofowi M. z żądaniem, by sąd zobowiązał go do „znoszenia zaspokojenia się przez powoda z przedmiotu zastawu skarbowego”.

Sąd I instancji na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] pozew odrzucił, uznając, że tego rodzaju sprawy do sądu cywilnego nie należą. Powołał się na art. 42 § 7 op, w którym zapisano, że „zaspokojenie się z przedmiotu zastawu skarbowego następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji”.

[srodtytul]Wątpliwość pod rozwagę SN [/srodtytul]

W zażaleniu na to postanowienie naczelnik urzędu skarbowego argumentował, że brak jest prawnej podstawy orzeczenia w drodze administracyjnej o obowiązku właściciela rzeczy objętej zastawem skarbowym „znoszenia zaspokojenia się z niej”, jeśli jego dłużnik zbył tę rzecz i nowy właściciel jest tylko tzw. dłużnikiem rzeczowym odpowiadającym przedmiotem zastawu, a nie jest podatnikiem (dłużnikiem osobistym).

Dlatego, zdaniem naczelnika, w sprawie tej powinien orzec sąd cywilny, bo dopiero jego wyrok będzie podstawą do odebrania przedmiotu zastawu aktualnemu właścicielowi i sprzedania go w trybie egzekucji sądowej (komorniczej).

Sąd II instancji uznał, że w kwestii tej musi wypowiedzieć się SN. Zadał pytanie: w jakim trybie fiskus (wierzyciel podatkowy) może w opisanej sytuacji zaspokoić się z przedmiotu zastawu skarbowego?

[srodtytul]Wystarczy tytuł wykonawczy[/srodtytul]

Sam skłaniał się ku stanowisku, że przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=724FDEFED657378EDC2F05C8CCDA4CF7?id=179915]ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji[/link] takiej możliwości nie przewidują. Nie jest bowiem w świetle tych przepisów, w tym definicji „zobowiązanego” (art. 1a pkt 20 tej ustawy), przeciwko któremu takie postępowanie może się toczyć, możliwe wystawienie tytułu egzekucyjnego przeciwko nabywcy rzeczy obciążonej zastawem. Bez takiego tytułu wykonawczego postępowanie to nie może się toczyć.

SN wskazał jednak podstawę do jego prowadzenia. Stwierdził, że zaspokojenie z przedmiotu zastawu skarbowego następuje na podstawie wydanego przeciwko podatnikowi administracyjnego tytułu wykonawczego także wówczas, gdy właścicielem tego przedmiotu nie jest podatnik.

Oznacza to, że należność tę będzie egzekwował poborca skarbowy, przeprowadzając egzekucyjną sprzedaż autobusu (art. 42 § 5 pkt 3 op).

[ramka][b]Musi być wpis w rejestrze zastawów[/b]

W myśl art. 41 op zastaw skarbowy przysługuje Skarbowi Państwa przede wszystkim z tytułu wszelkich zaległości podatkowych stanowiących jego dochód. Przedmiotem zastawu mogą być wszystkie będące własnością podatnika i należące do majątku wspólnego podatnika i jego małżonka rzeczy ruchome oraz zbywalne prawa majątkowe, których wartość na 2010 r. wynosi co najmniej 11 300 zł.

Zastaw powstaje w momencie wpisania go do rejestru zastawów skarbowych. Rejestry te prowadzą naczelnicy urzędów skarbowych, a Centralny Rejestr Zastawów Skarbowych prowadzi minister finansów.

Podstawą wpisu jest przede wszystkim doręczona decyzja ustalająca lub określająca wysokość zobowiązania podatkowego i określająca wysokość odsetek za zwłokę, a także w stosunku do podatków objętych tzw. zasadą samoopodatkowania (wskazanych w art. 21 § 1 pkt 1 op) – deklaracja podatkowa, jeśli wykazane w niej zobowiązanie podatkowe nie zostało wykonane. [/ramka]