Kiedy możesz liczyć na zwrot nadpłaconego podatku i jak się o niego ubiegać

Nadpłata powstaje wówczas, gdy podatnik, płatnik lub inkasent oddał fiskusowi więcej, niż w świetle obowiązujących przepisów się należało, albo zapłacił daninę, której w ogóle nie miał obowiązku płacić.

W myśl art. 72 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=2A5ED12C36D53A804A582116CD90115F?id=176376]ordynacji podatkowej[/link] (op) za nadpłatę uważa się kwotę:

- podatku nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego,

- podatku pobranego przez płatnika nienależnie lub w wysokości większej od należnej,

- zobowiązania płatnika lub inkasenta, jeżeli w decyzji wydanej wskutek przyjęcia, że płatnik lub inkasent nie dopełnił obowiązków, określono wysokość niepobranego lub pobranego, ale niewpłaconego podatku nienależnie albo w wysokości większej od należnej,

- zobowiązania zapłaconego przez osobę trzecią (np. członka zarządu niewypłacalnej spółki z o.o.) lub spadkobiercę, jeżeli w decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej albo decyzji ustalającej wysokość podatku obciążającego spadkobiercę określono go nienależnie albo w wysokości większej od należnej.

W razie wpłaty na poczet zaległości podatkowej na równi z nadpłatą traktuje się także część wpłaty zaliczoną na poczet odsetek za zwłokę.

O nienależnie zapłaconym podatku można mówić tylko wtedy, gdy dana osoba zapłaciła na rzecz fiskusa określoną kwotę pieniędzy, mimo że nie była do tego zobowiązana (por. [b]wyrok NSA z 24 stycznia 2008 r., I FSK 173/07[/b]).

[srodtytul]Zwrot mimo braku zubożenia[/srodtytul]

Tylko we wskazanych sytuacjach można mówić o nadpłacie, tylko do nich odnoszą przepisy dotyczące zwrotu zawarte w art. 72 – 80 op. We wszystkich innych wypadkach, gdy doszło do nadpłaty podatku albo zapłaty podatku nienależnego, można się domagać zwrotu tylko na podstawie ogólnych przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=39343807293B5F2EAEC26030FA819CF0?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] o zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia, tj. art. 405 i nast. k.c. (por. [b]wyrok WSA w Warszawie z 30 czerwca 2008 r., III SA/ WA 733/08[/b]).

Zaznaczyć trzeba, że nie ma charakteru nadpłaty w rozumieniu art. 72 i nast. op nadwyżka podatku naliczonego (tak np. [b]wyrok WSA w Krakowie z 9 kwietnia 2009 r., I SA/Kr 50/09[/b]). Obowiązek jej zwrotu ciążący na organach podatkowych został unormowany odrębnie w przepisach ustawy o VAT.

Zwrot nadpłaty należy się także, gdy ten, u którego ona powstała, nie został wskutek niej zubożony. Tak może być w razie nadpłaty podatku akcyzowego albo VAT, który co do zasady obciąża konsumenta, a nie podatnika przedsiębiorcę (por. np. [b]uchwała NSA z 13 lipca 2009 r., I FPS 4/09[/b]).

[srodtytul]W związku z orzeczeniami trybunałów[/srodtytul]

Ordynacja normuje szczegółowo sytuację, gdy nadpłata powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Najczęściej dla odzyskania nadpłaty podatnik musi sam określić jej wysokość we wniosku o zwrot i złożyć jednocześnie skorygowaną deklarację czy zeznanie. Dotyczy to bowiem wszystkich sytuacji, gdy w odniesieniu do daniny obowiązuje tzw. zasada samoopodatkowania (zobowiązanie podatkowe powstaje z dniem zaistnienia zdarzenia, z którym ustawa wiąże powstanie tego zobowiązania, np. z dniem uzyskania dochodu), a podatnik złożył zeznanie roczne (o podatku od dochodów osobistych i od osób prawnych) albo deklarację podatku VAT, akcyzowego lub o wpłacie z zysku (por. art. 74 w związku z art. 73 § 2 op), z których wynika wysokość podatku.

Nadpłatę wynikłą z orzeczenia TK lub ETS określa podatnik we wniosku o jej zwrot także wówczas, gdy został rozliczony przez płatnika (skorzystał z rocznego obliczenia przez zakład pracy czy ZUS). Również wtedy dla odzyskania nadpłaty podatnik musi, oprócz wniosku, w którym określi jej wysokość, złożyć jednocześnie zeznanie podatkowe. Jeżeli nie był zobowiązany do składania zeznania podatkowego, wystarczy wniosek o zwrot wskazujący wysokość nadpłaty.

[ramka][b]Z inicjatywy urzędu[/b]

Gdy nadpłata wynika z zeznania podatkowego PIT lub CIT lub deklaracji podatku akcyzowego a także deklaracji o wpłatach z zysku, do jej zwrotu nie jest potrzebna decyzja podatkowa ani żaden wniosek o zwrot (art. 74a op). Wynika ona z samego zeznania czy deklaracji, w tym sensie określa ją sam podatnik. Urząd skarbowy musi zwrócić ją w terminie z własnej inicjatywy, bez potrzeby ubiegania się o zwrot, choć rozliczenie takiej nadpłaty nie musi być ostateczne. Jeśli jednak urząd stwierdzi, że wysokość wykazanej nadpłaty jest nieprawidłowa, wyda decyzję określającą wysokość podatku i związanej z nim nadpłaty. Decyzja nie jest też potrzebna w razie zwrotu nadpłaty spowodowanej orzeczeniem TK.W innych wypadkach nadpłata musi być zawsze stwierdzona w decyzji wydanej na wniosek podatnika lub z urzędu. [/ramka]

[srodtytul]OD KIEDY LICZY SIĘ NADPŁATA[/srodtytul]

[b]Ordynacja podatkowa dość precyzyjnie określa dzień powstania nadpłaty. Jest to istotne z uwagi na terminy jej zwrotu, a także ewentualne oprocentowanie[/b]

W myśl art. 73 op nadpłata powstaje z dniem:

- zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej,

- pobrania przez płatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej,

- zapłaty przez płatnika albo inkasenta należności wynikającej z decyzji o odpowiedzialności płatnika (inkasenta), jeżeli świadczenie to było nienależne lub zostało określone w wysokości większej od należnej,

- wpłacenia przez płatnika albo inkasenta podatku w wysokości większej od wysokości pobranego podatku,

- zapłaty przez osobę trzecią (np. rozwiedzionego małżonka podatnika) lub spadkobiercę kwoty wynikającej z decyzji o ich odpowiedzialności podatkowej albo decyzji ustalającej wysokość podatku obciążającego spadkobiercę, jeśli określono tę kwotę nienależnie albo w wysokości większej od należnej.

Jeśli na podatniku ciąży obowiązek wpłacania zaliczek na podatek samodzielnie, na zasadzie tzw. samoopodatkowania, albo za pośrednictwem płatnika, nadpłata powstaje z dniem złożenia:

- zeznania rocznego – dla podatników PIT i CIT,

- deklaracji podatku akcyzowego – dla podatników podatku akcyzowego,

- deklaracji kwartalnej o podatku od towarów i usług – dla podatników tej daniny,

- deklaracji o wpłatach zysku – dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych.

[ramka][b]Co z nadpłaconymi zaliczkami[/b]

O nadpłacie można mówić tylko w odniesieniu do podatku, a nie do zaliczek na podatek. Dlatego nadpłata w podatku dochodowym może powstać tylko po rozliczeniu rocznym (por. [b]wyrok WSA z Rzeszowie z 6 marca 2008 r., I SA/Rz 21/08[/b]). W art. 76c op wyraźnie zastrzega się, że nadpłatę wynikającą z zaliczek zwraca się (dopiero) po zakończeniu okresu, za który rozlicza się podatek. Jest to termin najwcześniejszy.

Natomiast termin końcowy, w którym nadpłata musi być zwrócona, wskazany został w art. 77 § 1 pkt 5 op. Wnosi on trzy miesiące, licząc od złożenia zeznania podatkowego albo deklaracji podatku akcyzowego i deklaracji o wpłatach z zysku oraz deklaracji kwartalnej VAT.

Jednak na wniosek podatnika, w sytuacjach uzasadnionych jego ważnym interesem, urząd skarbowy może zwrócić nadwyżkę wpłaconych już kwot, przekraczających kwoty zaliczek na podatek dochodowy, tj. PIT i CIT (art. 77a op). Nie dotyczy to innych podatków.

Nie dotyczy to też zaliczek pobranych przez płatnika. W takim wypadku podatnik może skorzystać z przewidzianej w art. 75 § 1 op możliwości złożenia bezpośrednio w urzędzie skarbowym wniosku o stwierdzenie nadpłaty. Urząd skarbowy rozstrzyga tę kwestię w decyzji. Jeśli stwierdzi w niej nadpłatę, musi ją zwrócić w terminie 30 dni od dnia wydania tej decyzji. Inaczej należą się podatnikowi odsetki z zwłokę. [/ramka]

[srodtytul]WNIOSEK O ZWROT TO SPOSÓB NA ODZYSKANIE SWEGO[/srodtytul]

[b]Wniosek o stwierdzenie nadpłaty w celu jej odzyskania może złożyć podatnik, który kwestionuje wysokość podatku pobranego przez płatnika. Jest to też sposób na odzyskanie nadpłaty, gdy w rozliczeniach z fiskusem pomylimy się na swoją niekorzyść[/b]

Nie musimy składać wniosku o zwrot nadpłaty, jeśli płatnik błędnie wyliczył zaliczkę na podatek, bo np. przyjął koszty uzyskania przychodu w wysokości 20 proc., a nie 50 proc., albo pobrał zaliczkę od dochodu zwolnionego z podatku. Dla odzyskania podatku wystarczy prawidłowe rozliczenie się w zeznaniu rocznym. Trzeba jednak być przygotowanym na to, że urząd zapyta o przyczyny różnicy między PIT wystawionym przez płatnika a zeznaniem.

Jeśli jednak chcemy odzyskać nadpłatę wcześniej albo chodzi o pobrany przez płatnika podatek zryczałtowany, np. od odsetek, musimy skierować wniosek o zwrot bezpośrednio do urzędu skarbowego.

[srodtytul]Pomyłka na niekorzyść[/srodtytul]

Instytucja zwrotu nadpłaty pozwala na odzyskanie swego, gdy nadpłata jest skutkiem błędów i pomyłek samego podatnika, płatnika czy inkasenta, a nie błędu przedstawicieli fiskusa czy działania systemu zaliczek na podatek dochodowy ([b]por. wyrok WSA w Warszawie z 10 sierpnia 2006 r., III SA/ Wa 1271/06[/b]).

Wykaz sytuacji uprawniających do złożenia wniosku o zwrot nadpłaty zawiera art. 75 § 2 pkt 1 op. Tak więc wniosek taki mogą złożyć podatnicy, którzy:

- w zeznaniu rocznym PIT i CIT, deklaracji podatku akcyzowego, deklaracji kwartalnej VAT, deklaracji o wpłatach zysku wykazali zobowiązanie podatkowe nienależne lub w wysokości większej od należnej i wypłacili taki podatek albo wskazali nadpłatę mniejszą od należnej,

- w innych niż wskazane deklaracjach, np. w deklaracjach na podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC), wykazali zobowiązanie podatkowe nienależne lub w wysokości większej od należnej i wpłacili zadeklarowany podatek,

- nie mając obowiązku składania zeznań (deklaracji), wpłacili podatek nienależny lub w wysokości większej od należnej.

W podobnych sytuacjach, gdy fiskus otrzymał więcej, niż mu się należało, mogą wystąpić z wnioskiem o zwrot nadpłaty płatnicy i inkasenci (art. 75 § 2 pkt 2 op).

Wraz z wnioskiem o zwrot nadpłaty trzeba złożyć skorygowane zeznanie lub deklarację, chyba że w danej sytuacji, w odniesieniu do danego podatku, przepisy składania ich nie przewidują. Korekta to po prostu drugie zeznanie czy deklaracja zawierająca rozliczenie, jakie podatnik uznaje za słuszne (np. CIT, PIT, PCC) z ewentualnymi załącznikami (np. PIT-D, PIT-O).

[b]Nie jest potrzebne składanie wniosków, podejmowanie żadnych starań o zwrot nadpłaty wynikającej ze złożonego (pierwotnego) zeznania podatkowego czy deklaracji podatkowej. Terminowy zwrot takiej nadpłaty jest obowiązkiem urzędu skarbowego.[/b]

[srodtytul]Bez decyzji i z decyzją[/srodtytul]

Jeśli prawidłowość korekty nie budzi wątpliwości, urząd skarbowy po prostu oddaje nadpłatę, bez wydawania decyzji. Jednak ocena wniosku może się wiązać z koniecznością odrębnego postępowania, które pozwoli na zweryfikowanie zeznania czy deklaracji złożonej przez podatnika razem z wnioskiem (por. [b]wyrok WSA w Olsztynie z 15 stycznia 2009 r., I SA/Ol 468/08[/b]).

W postępowaniu wywołanym tym wnioskiem urząd skarbowy musi w sposób pełny i wyczerpujący zgromadzić dowody i przeprowadzić wszechstronną ich ocenę (por. [b]wyrok WSA w Łodzi z 7 października 2007 r., I SA/Łd 835/08[/b]).

Deklaracje (zeznania podatkowe), zarówno te pierwotne jak i ich korekty, są dowodami w takiej sprawie i mają charakter informacyjny ([b]wyrok WSA w Warszawie z 25 marca 2004 r., III SA 2757/02[/b]).

Urząd musi wydać decyzję, jeśli korekta jest nieprawidłowa. Od takiej decyzji można się odwołać do izby skarbowej, a potem wnieść skargę do WSA i NSA i w ten sposób przedstawić daną kwestię pod rozstrzygnięcie niezawisłego sądu. Zasadniczo zakres postępowania dotyczącego zwrotu nadpłaty wyznacza treść wniosku o jej zwrot. Urząd nie określa więc w niej wysokości samego podatku, którego wniosek dotyczy. Może jednak równolegle lub później wydać odrębną o tym decyzję (por. [b]wyrok NSA z 19 grudnia 2007 r., II FSK 1242/06[/b]).

[srodtytul]Z możliwością weryfikacji[/srodtytul]

Wydanie decyzji stwierdzającej nadpłatę jest korzystne dla podatnika w tym sensie, że po uzyskaniu zwrotu może spać spokojnie. Prawidłowość zwrotu może być podważona tylko w drodze postępowania o wznowienie lub stwierdzenie nieważności decyzji.

Nie ma takiej pewności, jeśli urząd zwrócił nadpłatę w wysokości wykazanej w korekcie, bez wydawania decyzji. Może zweryfikować wyliczenia podatnika np. w toku kontroli podatkowej. Jeśli okaże się, że zwrot nadpłaty się nie należał albo nadpłata była niższa, podatnik musi oczywiście oddać to, co nie było jego. Jednak nie płaci odsetek za zwłokę od zwróconej kwoty. Nie wchodzi też w rachubę wszczęcie przeciwko podatnikowi, inkasentowi czy płatnikowi postępowania karnoskarbowego (art. 75 § 5 op).

[srodtytul]Sposób na kontrowersje[/srodtytul]

Wniosek o stwierdzenie nadpłaty może też być sposobem na rozstrzygnięcie kontrowersji między podatnikiem, płatnikiem czy osobą trzecią a przedstawicielami fiskusa co do rozumienia przepisów i ich konsekwencji dla kieszeni podatnika. Chodzi przy tym zarówno o stanowisko zajęte w wydanej na wniosek podatnika czy płatnika oficjalnej interpretacji, jak i w ustnych informacjach czy nawet informacjach wyczytanych w prasie albo fachowych wydawnictwach.

Na interpretację indywidualną, którą wydają wskazani przez ministra finansów dyrektorzy izb skarbowych, przysługuje wprawdzie skarga do sądu administracyjnego (art. 14c § 3 op), ale z różnych względów ubiegający się o interpretację może zrezygnować z kwestionowania jej na tej drodze. Wtedy pozostaje mu jeszcze jeden sposób na jej weryfikację: rozliczyć się zgodnie z interpretacją a następnie złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty wraz ze skorygowanym zeznaniem czy deklaracją, w której rozliczy się w sposób odmienny, dla siebie korzystniejszy.

Jeśli prawidłowość korekty nie budzi wątpliwości, urząd skarbowy po prostu oddaje nadpłatę, bez wydawania decyzji. Musi ją wydać, jeśli jego stanowisko jest negatywne. Od takiej decyzji można się odwołać do izby skarbowej, a potem wnieść skargę do WSA i NSA i w ten sposób przedstawić daną kwestię pod rozstrzygnięcie niezawisłego sądu.

[ramka][b]Inna droga[/b]

Trybu odzyskania nadpłaty poprzez wniosek o jej zwrot nie stosuje się, gdy inne ustawy podatkowe przewidują inny tryb zwrotu podatku. Dotyczy to np. zwrotu różnicy między VAT naliczonym a należnym (art. 87 ustawy o VAT), zwrotu opłaty skarbowej (art. 12 ustawy o opłacie skarbowej) czy podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 11 ustawy o PCC).

Nie ma też on zastosowania do podatków, które płaci się po uzyskaniu decyzji ustalającej ich wysokość, np. od spadków i darowizn, od nieruchomości. Tutaj droga do odzyskania zapłaconego na ich podstawie zawyżonego czy bezpodstawnie ustalonego podatku prowadzić może wyłącznie poprzez podważanie decyzji: w wyniku odwołania i skargi do sądu administracyjnego, stwierdzenie jej nieważności lub wznowienia postępowania. [b]NSA w wyroku z 3 lutego 2006 r. (II FSK 206/05)[/b] wyraźnie zaznaczył, że instytucja stwierdzenia nadpłaty nie może być wykorzystywana do wzruszenia ostatecznych decyzji wymiarowych.[/ramka]

[ramka][b]Gdy trwa postępowanie [/b]

Składanie wniosku o stwierdzenie nadpłaty jest bezcelowe w toku procedury, w której prawidłowość wyliczenia danej należności podatkowej może być zweryfikowana.

Art. 79 § 1 op wyraźnie mówi, że wszczęcie postępowania o stwierdzenie nadpłaty jest niedopuszczalne, jeśli toczy się już postępowanie podatkowe dotyczące danej należności podatkowej, trwa dotycząca jej kontrola podatkowa, a także w okresie między zakończeniem kontroli a wszczęciem postępowania podatkowego. Jeśli podatnik, płatnik czy inkasent taki wniosek by złożył, urząd skarbowy wyda na podstawie art. 165a op postanowienie odmowne.

Można je kwestionować, wnosząc zażalenie do izby skarbowej.

Urząd skarbowy musi odmówić wszczęcia postępowania także wówczas, gdy wcześniej w odniesieniu do tego samego podatku wydana została decyzja ustalająca jego wysokość i postanowienie w przedmiocie nadpłaty. Nie można bowiem rozstrzygać o takim żądaniu, dopóki istnieje taka decyzja i postanowienie (por. wyrok WSA w Łodzi z 9 maja 2008 r., I SA/Łd 1484/07). W takim wypadku droga do odzyskania swego prowadzi przez podważenie tej decyzji – w wyniku stwierdzenia jej nieważności lub wznowienia postępowania. [/ramka]

[srodtytul]ZŁOŻONY PO LATACH MOŻE BYĆ BEZSKUTECZNY[/srodtytul]

[b]Czas na złożenie wniosku o stwierdzenie nadpłaty jest ograniczony, podobnie jak prawo fiskusa do weryfikacji prawidłowości rozliczeń podatkowych. To samo dotyczy prawa do zwrotu nadpłaty[/b]

Nie można złożyć wniosku o stwierdzenie nadpłaty, jeśli zobowiązanie, którego dotyczy, się przedawniło (art. 79 § 2 op).

Odwołać się więc tu trzeba do art. 68 – 71 op, w których reguły przedawnienia zostały szczegółowo unormowane. Najczęściej w praktyce wchodzi w rachubę termin wskazany w art. 70 op, odnoszący się do podatków, których dotyczy zasada tzw. samoopodatkowania. Należą do nich przede wszystkim CIT, PIT, PCC, akcyzowy. Przedawniają się one z upływem pięciu lat, licząc od końca roku, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku.

Tak więc o stwierdzenie nadpłaty podatku PIT wykazanego w zeznaniu za 2008 r., płatnego w 2009 r., można się będzie ubiegać do końca 2014 r.

[srodtytul]Czasem dłużej[/srodtytul]

Okres ten może się przedłużyć, jeśli bieg terminu przedawnienia został zawieszony lub przerwany albo gdy z powodu odroczenia terminu płatności podatku, rozłożenia na raty podatku lub zaległości podatkowej bieg przedawnienia się nie rozpoczął.

Tak więc bieg przedawnienia przerywa m.in. ogłoszenie upadłości podatnika, płatnika, inkasenta, zastosowanie środka egzekucyjnego (w celu przymusowego ściągnięcia należności fiskusa przez poborcę skarbowego). Po przerwaniu bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo.

Zawieszenie biegu przedawnienia powoduje m.in. wniesienie skargi go sądu administracyjnego, a także doręczenie postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia wykonania decyzji zaoferowanego przez podatnika oraz doręczenie zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Po ustaniu przyczyny zawieszenia termin przedawnienia kontynuuje swój bieg.

Zasada, że prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty wygasa wraz z upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, nie dotyczy sytuacji, gdy ustawy podatkowe, m.in. ustawa o VAT, przewidują inny tryb zwrotu podatku.

Należy zaznaczyć, że przed 1 stycznia 2009 r. termin wygaśnięcia prawa do złożenia wniosku o stwierdzenie nadpłaty nie był skorelowany z terminem przedawnienia zobowiązania podatkowego. W obowiązującym wówczas stanie prawnym wniosek taki, złożony po upływie pięciu lat od złożenia zeznania czy deklaracji podatkowej, nie mógł być merytorycznie rozpatrzony (por. [b]wyrok z WSA w Gliwicach z 15 stycznia 2009 r., I SA/Gl 920/08[/b]).

[srodtytul]Odmowa dla spóźnialskich[/srodtytul]

Jeśli taki spóźniony wniosek wpłynie do urzędu skarbowego, urząd wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia tego postępowania. Można je kwestionować, wnosząc zażalenie do izby skarbowej (art. 165a op).

Wygasa również prawo do zwrotu nadpłaty, a także do zaliczenia jej na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, i możliwość zaliczenia nadpłaty na poczet należności bieżących oraz zaległych należności podatkowych i odsetek od nich. Prawo do zwrotu i zaliczenia wygasa po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin zwrotu nadpłaty (art. 80 w związku z art. 77 op).

Co ważne, bieg terminu przedawnienia prawa do zwrotu można przerwać, składając wniosek o:

- stwierdzenie nadpłaty,

- zwrot nadpłaty,

- zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych.

Nie przerywa biegu terminu przedawnienia złożenie wniosku o zaliczenie nadpłaty na poczet aktualnych i zaległych należności podatkowych ani odsetek od nich, bo urząd skarbowy ma obowiązek z własnej inicjatywy (z urzędu) dokonać takiego zaliczenia (art. 76 § 1 op).