Wszczęcie postępowania kontrolnego przez organ kontroli skarbowej następuje poprzez wydanie i doręczenie podatnikowi postanowienia, co oznacza równocześnie, zgodnie z art. 31 ust. 1 w związku z ust. 2 pkt 1 i 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172008]ustawy o kontroli skarbowej (DzU z 2004 r. nr 8, poz. 65 ze zm.)[/link], uruchomienie procedury kontroli opartej na przepisach działu IV [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EA83499F765302AF2A87085BCD64D300?id=176376]ordynacji podatkowej[/link].

[srodtytul]Na koniec decyzja[/srodtytul]

W postępowaniu tym organowi kontroli skarbowej przysługują uprawnienia organu podatkowego, a więc między innymi prawo do żądania przedstawienia dowodów będących w posiadaniu podatnika, np.: ksiąg rachunkowych i podatkowych, faktur, umów itp. Postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ kontroli w jego siedzibie, a ewentualne przeprowadzanie czynności postępowania poza siedzibą organu uzależnione jest albo od charakteru tych czynności (np. oględziny), albo od swobodnego uznania organu prowadzącego postępowanie.

Organ kontroli skarbowej kończy postępowanie kontrolne w zakresie podatków, których określanie lub ustalanie należy do właściwości naczelników urzędów skarbowych, oraz podatku akcyzowego decyzją w rozumieniu ordynacji podatkowej albo wynikiem kontroli, gdy nieprawidłowości nie stwierdzono. Przed wydaniem decyzji zobowiązany jest wyznaczyć podatnikowi siedmiodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego.

Postępowanie kontrolne uregulowane w ustawie o kontroli skarbowej stanowi odpowiednik postępowania podatkowego zmierzającego do określenia wysokości zobowiązania podatkowego. Jednym z uprawnień przysługujących organowi kontroli skarbowej w toku prowadzonego postępowania jest przeprowadzenie kontroli podatkowej.

[srodtytul]Nieco inne zasady[/srodtytul]

Kontrola podatkowa prowadzona przez organ kontroli skarbowej w trybie przepisów działu VI ordynacji podatkowej rządzi się odmiennymi regułami. Zasadą jest prowadzenie kontroli w siedzibie podatnika lub w innym miejscu przechowywania dokumentacji lub prowadzenia działalności i w godzinach jej prowadzenia, a jedynie za jego zgodą w siedzibie organu podatkowego. [b]Czynności kontrolne muszą być też przeprowadzane w obecności podatnika lub osoby przez niego wskazanej, chyba że podatnik zrezygnuje z tego prawa.[/b] Przebieg kontroli dokumentowany jest w protokole, który zawierać powinien między innymi ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli. Podatnik, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, uprawniony jest ponadto do złożenia zastrzeżeń (w terminie 14 dni), do których organ kontrolujący zobowiązany jest ustosunkować się w odpowiedzi.

Pomimo zawieszenia uprawnienia podatnika do złożenia korekty deklaracji w zakresie objętym kontrolą w czasie trwania postępowania kontrolnego podatnikowi przysługuje prawo do skutecznego złożenia takiej korekty w ciągu 14 dni od doręczenia protokołu kontroli podatkowej.

[srodtytul]Co korzystniejsze[/srodtytul]

Nawet pobieżne porównanie przepisów dotyczących postępowania kontrolnego oraz kontroli podatkowej prowadzonej w ramach takiego postępowania nie pozostawia wątpliwości, że w zdecydowanej większości przypadków trybem korzystniejszym dla podatnika jest prowadzenie przez organ kontroli skarbowej pełnego postępowania kontrolnego, obejmującego także przeprowadzenie kontroli podatkowej (patrz ramka).

[ramka][b]W siedzibie firmy i z protokołem[/b]

[b]Zalety prowadzenia pełnego postępowania to:[/b]

- kontrola prowadzona jest w siedzibie podatnika, miejscu przechowywania ksiąg lub prowadzenia działalności, co uwalnia podatnika od konieczności dostarczania dokumentacji do siedziby organu prowadzącego kontrolę (w tym jej powielania, co w przypadku dużych podatników może być poważnym problemem logistycznym, a niekiedy i finansowym);

- podatnik (lub osoba wyznaczona) może być obecny przy każdej czynności kontrolnej;

- z kontroli sporządzany jest protokół, który zawierać powinien m. in.: opis ustaleń faktycznych oraz ocenę prawną badanej sprawy, co w szczególności umożliwia podatnikowi ocenę ryzyka wydania negatywnej decyzji wymiarowej;

- podatnik poprzez wniesienie zastrzeżeń do protokołu może w sposób czynny wpływać na stanowisko organu kontroli poprzez wskazywanie wadliwości dokonanych ustaleń, dokonanej oceny prawnej lub przedstawiać dodatkowe dowody i wyjaśnienia świadczące o prawidłowości dokonywanych rozliczeń z budżetem;

- podatnikowi – w ograniczonym terminie – przysługuje prawo do złożenia korekty deklaracji podatkowej w zakresie objętym kontrolą. [/ramka]

[srodtytul]Nie zawsze wszystko[/srodtytul]

Pominięcie przez organ kontroli skarbowej w toku prowadzonego postępowania kontrolnego etapu kontroli podatkowej pozbawia wielu praw, ograniczając jego realny udział w prowadzonym postępowaniu do udzielania odpowiedzi na żądanie organu kontroli oraz do wypowiedzenia się (również na wezwanie organu) w sprawie zebranego materiału dowodowego. Podatnikowi nie jest znany ani zakres dokonanych przez organ kontroli skarbowej ustaleń, ani ich ocena prawna, ani kierunek dalszego postępowania.

Zgodnie z art. 13 ust. 3 ustawy o kontroli skarbowej „organ kontroli skarbowej w toku prowadzonego postępowania kontrolnego może przeprowadzić kontrolę podatkową”. A zatem organ nie zawsze jest zobowiązany do jej przeprowadzenia. Warto jednak zadać pytanie, czy w przypadku postępowań prowadzonych od podstaw, wymagających zebrania kompletnego materiału dowodowego w sprawie, obejmującego np.: księgi rachunkowe (podatkowe) oraz dowody księgowe za okres objęty kontrolą (nierzadko liczące dziesiątki tysięcy wpisów oraz setki tysięcy stron dokumentów źródłowych), za postępowanie budzące zaufanie podatników do organu podatkowego oraz gwarantujące podatnikowi czynny udział w prowadzonym postępowaniu nie powinno być uznane tylko takie postępowanie, w którym organ kontroli skarbowej przeprowadził kontrolę podatkową.

Można także postawić tezę, że prowadzenie postępowania kontrolnego w sposób tak istotnie ograniczający uprawnienia podatnika do udziału w tym postępowaniu oraz faktyczne zastępowanie kontroli podatkowej żądaniem dostarczania do siedziby organu podatkowego nieograniczonej liczby dokumentów mających pełnić funkcję dowodów stanowi nadużycie art. 13 ust. 3 ustawy o kontroli skarbowej, które skutkować powinno wadliwością całego przeprowadzonego postępowania.

W praktyce coraz częściej spotkać się można z przypadkami postępowań kontrolnych, w których pomimo konieczności zgromadzenia obszernego materiału dowodowego organy kontroli skarbowej pomijają etap kontroli podatkowej, przerzucając na podatników obowiązek selekcji, powielania i dostarczania organowi kontroli znacznej liczby dokumentów. Oczywiście nie oznacza to, że [b]postępowanie kontrolne i kontrola podatkowa w ramach tego postępowania powinny być obligatoryjnie związane, podobnie jak rozdzielne są tryby kontroli podatkowej oraz postępowania podatkowego uregulowane w ordynacji podatkowej.[/b] Jednak każde z tych postępowań służy odmiennym celom, czemu podporządkowana jest także ich formalnoprawna konstrukcja, a zatem powinny być one stosowane odpowiednio do etapu oraz charakteru sprawy.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w Kancelarii Podatkowej Ożóg i Wspólnicy[/i]