Ich zdaniem do odliczenia wydatku nie wystarczy sam zapis w umowie o pobraniu odsetek z góry.

Firmy mogą zmniejszyć przychód o odsetki od pożyczek przeznaczonych na potrzeby działalności. Ale muszą być zapłacone. Tak wynika z art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy o PIT oraz art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT. Zaliczamy je więc do kosztów w momencie zapłaty, a nie naliczenia.

[srodtytul]Spór z fiskusem...[/srodtytul]

Czy za zapłatę można uznać potrącenie odsetek z kwoty pożyczki? Wydaje się, że tak, ale urzędy i sądy mają inne zdanie. [b]Spójrzmy na sprawę rozpatrywaną przez WSA w Szczecinie (wyrok z 10 grudnia 2008 r., I SA/Sz 461/08).[/b] Spółka zawarła z udziałowcem umowę pożyczki. Wynikało z niej, że kwota pożyczki zawiera już w sobie płatne z góry odsetki.

Tak więc na rachunek spółki wpłynęła już pomniejszona o nie kwota. Nie spodobało się to fiskusowi, który uznał, że w tej sytuacji nie doszło do faktycznej zapłaty odsetek. [b]Spór w tej sprawie toczy się już wiele lat i dotarł dwa razy do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W wyroku z 13 września 2006 r. (II FSK 1065/05) NSA podkreślił, że „dokonany w umowie pożyczki zapis o pobraniu «z góry» odsetek nie uzasadnia uznania tej czynności za zapłatę”.[/b]

Sąd powołał się na art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT, z którego wynika, że przychodem są tylko odsetki otrzymane. Jak czytamy w wyroku: „skoro bowiem powyższe odsetki nie były przychodem, to również nie mogły stanowić kosztów uzyskania przychodów, gdyż tylko rzeczywista zapłata odsetek oznacza osiągnięcie przychodu w rozumieniu prawa podatkowego, natomiast dokonanie samych zapisów rachunkowych nie świadczy o ich zapłacie”.

Także szczeciński WSA uznał, że reguła zaliczania do kosztów tylko zapłaconych odsetek koresponduje z przepisem mówiącym o wykazywaniu przychodów. Zaznaczył jednak, że nie oznacza to, iż zaliczenie zapłaconych odsetek do kosztów u pożyczkobiorcy zależne jest od tego, czy pożyczkodawca zaliczył je do swych przychodów.

[srodtytul]... na niekorzyść przedsiębiorcy [/srodtytul]

WSA zauważył także, że instytucja potrącenia (art. 498 i następne [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]) dotyczy wyłącznie potrącenia ze sobą wierzytelności pieniężnych wymagalnych i możliwych do dochodzenia przed sądem (lub innym organem państwowym), a za taką nie sposób uznać wierzytelności o zapłatę odsetek od pożyczek jeszcze nieotrzymanych.

Sąd przyznał, że dopuszczalne jest potrącenie umowne, a więc nieuzależnione od wymagalności obu wierzytelności. Podkreślił jednak, że warunkiem jego skuteczności jest samo istnienie potrącanej wierzytelności. „Tymczasem odsetki od pożyczki są wynagrodzeniem za korzystanie z cudzych pieniędzy, a zatem roszczenie o ich zapłatę nie istnieje tak długo, jak długo nie zostanie wykonane wzajemne roszczenie o wypłatę pożyczonej sumy pieniężnej” – czytamy w wyroku. Reasumując, zdaniem sądu nie jest możliwe „przyjęcie wyłącznie na podstawie zapisów dokonanych w umowach, że zapis o pobraniu «z góry» odsetek uzasadnia uznanie tej czynności za dokonanie ich zapłaty w drodze potrącenia”.

[ramka][b]Nieważne, czy po drugiej stronie jest przychód[/b]

[b]Komentuje dr Marcin Jamroży, doradca podatkowy, kierownik podyplomowych studiów Międzynarodowego Prawa i Planowania Podatkowego w Szkole Głównej Handlowej.[/b]

Bezsporne jest, że potrącenie wzajemnych wierzytelności jest formą zapłaty.

Potrącenie umowne, którego podstawą jest zasada swobody umów (art. 353[sup]1[/sup] [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=70928]kodeksu cywilnego[/link]), nie zależy od spełnienia jakichkolwiek szczególnych warunków (np. wymagalności obu wierzytelności) czy terminów.

Roszczenie o zapłatę odsetek powstanie co do zasady w dacie wykonania wzajemnego świadczenia, tj. wypłaty kwoty pożyczki. Moim zdaniem w momencie wypłaty umówionej kwoty pożyczki możliwe jest już dokonanie skutecznego potrącenia wzajemnych wierzytelności, tj. należności pożyczkodawcy z tytułu odsetek pobieranych z góry z jego zobowiązaniem z tytułu wydania kwoty pożyczki. Konsekwencją skutecznego potrącenia umownego musi być moim zdaniem uznanie, że ma miejsce „rzeczywista” (faktyczna) zapłata odsetek. Trudno znaleźć uzasadnienie dla zróżnicowania konsekwencji prawnych potrącenia umownego oraz wypłaty gotówkowej pełnej kwoty pożyczki wraz z bezpośrednio po tym następującą zapłatą odsetek z góry. Abstrahując od okoliczności omawianej sprawy, za co najmniej dyskusyjną uważam tezę, że „zapis dokonany w umowie pożyczki o pobraniu «z góry» odsetek nie uzasadnia uznania tej czynności za zapłatę”, co ma wynikać z wykładni systemowej prawa podatkowego [b](uzasadnienie wyroku NSA z 13 września 2006 r.)[/b]. Z przywołanych przez skład orzekający na poparcie tej tezy art. 16 ust. 1 pkt 11, art. 12 ust. 1 pkt 1, art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT wynika jedynie kasowe rozliczanie odsetek. Moim zdaniem przy założeniu, że pobranie odsetek z góry przez ich potrącenie jest prawnie skuteczne, błędne jest kwestionowanie takiego potrącenia jako zapłaty, o której mówią przepisy podatkowe. Karkołomny jest też pogląd, że zaliczenie przez pożyczkobiorcę odsetek do kosztów zależy od ich wykazania przez pożyczkodawcę po stronie przychodów. Chciałoby się powiedzieć kolokwialnie: co ma piernik do wiatraka? To, czy kontrahent firmy wywiąże się ze swoich obowiązków ewidencyjnych i podatkowych, nie może mieć znaczenia dla jej rozliczenia z fiskusem. Reasumując, nie podzielam stanowiska, że odsetki od pożyczki pobrane z góry przez ich potrącenie (w dacie wypłaty pożyczki) nie mogą być kosztem uzyskania przychodów.[/ramka]