Daje ona wyższe koszty w pierwszych latach wykorzystywania majątku.

Najlepszy sposób na szybkie rozliczenie kosztów to oczywiście jednorazowa amortyzacja. Nie wszyscy mają jednak do niej prawo. Mogą z niej skorzystać tylko nowe firmy oraz tzw. mali podatnicy, czyli przedsiębiorcy, których przychody nie przekraczają 800 000 euro. Metoda degresywna przysługuje natomiast wszystkim podatnikom.

O zasadach jej stosowania mówi art. 16k ust. 1 – 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej ustawa o CIT) oraz art. 22k ust. 1 – 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT).

[srodtytul]Można podwyższyć stawkę [/srodtytul]

Podstawowa metoda amortyzacji to liniowa – naliczamy odpisy od stałej podstawy i według tej samej stawki (określa je wykaz w załączniku do ustawy o PIT i ustawy o CIT). Amortyzację kończymy w miesiącu, w którym następuje zrównanie sumy odpisów z wartością początkową środka trwałego (albo gdy go sprzedaliśmy, zlikwidowaliśmy, utraciliśmy).

Przy metodzie degresywnej w pierwszym roku używania środka trwałego możemy podwyższyć stawkę o współczynnik nie wyższy niż 2,0. W następnych latach amortyzujemy go od wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne (nadal według wyższej stawki). Począwszy od roku, w którym odpis naliczony metodą degresywną byłby niższy od odpisu według metody liniowej, stosujemy drugą z nich. Podstawą naliczania amortyzacji jest więc ponownie wartość początkowa środka trwałego bez pomniejszania o dotychczasowe odpisy.

[srodtytul]To prawo, a nie obowiązek [/srodtytul]

Przy wyborze metody degresywnej nie ma znaczenia, czy środki trwałe zostały nabyte (odpłatnie lub nieodpłatnie), czy też wytworzone we własnym zakresie przez przedsiębiorcę. Nie ma również przeszkód, aby stosować metodę degresywną do środków trwałych, które są naszą współwłasnością. Oczywiście metoda degresywna to uprawnienie firmy, a nie jej obowiązek.

Także ustalenie wysokości współczynnika, przez który mnożona jest stawka z wykazu, zależy od przedsiębiorcy (ale nie może być on wyższy niż 2,0). Przy metodzie degresywnej nie można przyjąć jako stawki „bazowej” innej niż określona w wykazie [b](wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 29 września 2005 r., I SA/Wr 346/04)[/b], np. w przypadku używanych lub ulepszonych środków trwałych przedsiębiorca nie może wybrać stawki indywidualnej.

[srodtytul]Porównujemy co rok [/srodtytul]

Trzeba pamiętać, że przejście na stawki z wykazu i amortyzację liniową następuje zawsze z początkiem roku. Z tego względu przed rozpoczęciem amortyzacji w każdym kolejnym roku należy porównać roczną kwotę odpisów amortyzacyjnych obliczonych z zastosowaniem metody degresywnej i liniowej.

[ramka] [b]Przykład [/b]

W lutym 2008 r. pan Kowalski wprowadził do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych frezarkę do metali (412 KŚT). Postanowił, że będzie ją amortyzował metodą degresywną przy zastosowaniu współczynnika 1,5. Wartość początkowa frezarki wynosi 20 000 zł.

Zgodnie z wykazem stawek amortyzacyjnych roczna stawka dla obrabiarek do metali, do których zalicza się m.in. frezarki, wynosi 14 proc. Zatem roczna amortyzacja przy zastosowaniu współczynnika 1,5 wyniesie 21 proc. (14 proc. x 1,5 = 21 proc.).

Roczna kwota amortyzacji przy zastosowaniu metody liniowej wyniosłaby 2800 zł (20 000 zł x 14 proc. = 2800 zł). Jest to kwota porównawcza, pozwalającą na określenie roku podatkowego, od którego pan Kowalski zobowiązany będzie przejść na metodę liniową.

Roczne kwoty amortyzacji przy zastosowaniu metody degresywnej i wybranej 21-proc. stawki amortyzacji wyniosą odpowiednio:

I rok amortyzacji (2008):podstawa naliczania odpisów: 20 000 zł (tj. wartość początkowa)roczna kwota amortyzacji: 3500 zł (20 000 zł x 21 proc. : 12 miesięcy x 10 miesięcy = 3500 zł)

II rok amortyzacji (2009):podstawa naliczania odpisów: 16 500 zł (tj. wartość początkowa pomniejszona o dokonane w I roku amortyzacji odpisy)roczna kwota amortyzacji: 3465 zł (16 500 zł x 21 proc. = 3465 zł)

III rok amortyzacji (2010):podstawa naliczania odpisów: 13 035 zł (tj. wartość początkowa pomniejszona o dokonane w I i II roku odpisy)roczna kwota amortyzacji: 2737 zł 35 gr (13 035 zł x 21 proc. = 2737 zł 35 gr)

W trzecim roku amortyzacji roczna kwota odpisów według metody degresywnej byłaby zatem niższa od wyliczonej metodą liniową.

Tak więc od początku 2010 r. pan Kowalski jest zobowiązany przejść na metodę liniową. Roczna kwota odpisów amortyzacyjnych będzie wynosić 2800 zł.[/ramka]

[ramka][b]Liczymy odpisy przy metodzie degresywnej[/b]

[b]KROK 1.[/b]

Przedsiębiorca określa wysokość rocznej stawki amortyzacyjnej zgodnie z wykazem (załącznik do ustawy o PIT i ustawy o CIT).

[b]KROK 2.[/b]

Stawkę z wykazu mnoży przez współczynnik nie wyższy niż 2,0.

[b]KROK 3.[/b]

W pierwszym roku nalicza odpisy według podwyższonej stawki, a podstawą amortyzacji jest wartość początkowa ustalona przed wprowadzeniem środka trwałego do ewidencji.

[b]KROK 4.[/b]

W następnych latach także nalicza odpisy według podwyższonej stawki, a podstawą amortyzacji jest wartość początkowa pomniejszona o dotychczasowe odpisy.

[b]KROK 5.[/b]

W roku, w którym roczna kwota amortyzacji według metody degresywnej miałaby być niższa od obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, przedsiębiorca nalicza odpisy według tej drugiej. [/ramka]

[srodtytul]PRZYWILEJ NIE DLA BUDYNKÓW I SAMOCHODÓW OSOBOWYCH[/srodtytul]

[b]Przed podwyższeniem stawki amortyzacji sprawdźmy, czy mamy do tego prawo. Niektóre składniki majątku są bowiem pozbawione tej korzyści [/b]

Metoda degresywna może być stosowana wyłącznie do maszyn i urządzeń zaliczonych do grup 3 – 6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych oraz środków transportu, z wyjątkiem samochodów osobowych. Przy czym przez samochody osobowe należy rozumieć pojazdy zdefiniowane w art. 4a pkt 9 ustawy o CIT oraz art. 5a pkt 19 ustawy o PIT.

[b]Maszyny i wyposażenie... [/b]

Wskazane grupy KŚT obejmują:

- grupa 3 – kotły i maszyny energetyczne

- grupa 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania

- grupa 5 – specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty

- grupa 6 – urządzenia techniczne

- grupa 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie

[b]...ale nie prawa i licencje [/b]

Metoda degresywna nie może być stosowana m.in. do:

- wartości niematerialnych i prawnych;

- samochodów osobowych;

- do środków trwałych zaliczanych do grup 1 i 2 KŚT:

– grupa 1 – budynki i lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu niemieszkalnego;

– grupa 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej;

- składników majątku, o których mowa w art. 16e ustawy o CIT oraz art. 22e ustawy o PIT (które nie zostały pierwotnie zaliczone do środków trwałych, a potem okazało się, że okres ich używania przekroczył rok).

[ramka][b]Bez trzykrotnego powiększenia[/b]

Przepisy przewidują też możliwość amortyzacji degresywnej przy zastosowaniu współczynnika 3,0. Dotyczy to środków trwałych używanych w zakładzie położonym na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną, których wykaz na podstawie odrębnych przepisów ustala Rada Ministrów. Aktualnie jednak nie obowiązuje żadne rozporządzenie Rady Ministrów, które zawierałoby wykaz takich gmin.[/ramka]

[srodtytul]NIE MOŻNA ZMIENIĆ REGUŁ W TRAKCIE GRY[/srodtytul]

[b]Jeśli zdecydowałeś się na metodę degresywną, nie możesz w trakcie amortyzacji przejść na liniową. I odwrotnie[/b]

Przedsiębiorcy wybierają jedną metodę przed rozpoczęciem amortyzacji i stosują ją do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego. Tak wynika z art. 16h ust. 2 ustawy o CIT oraz art. 22h ust. 2 ustawy o PIT. Potwierdził to też [b]Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 grudnia 2007 r. (II FSK 1462/06)[/b].

Oczywiście zmianą metody amortyzacji nie jest przejście z degresywnej na liniową od roku, w którym mamy taki obowiązek (gdy amortyzacja według metody degresywnej jest niższa od liniowej). Nakazuje to bowiem ustawodawca.

[b]Gdy przerobimy ciężarówkę [/b]

W praktyce może się jednak zdarzyć, że zmiana metody amortyzacji będzie konieczna. Spójrzmy na [b]interpretację Izby Skarbowej w Warszawie z 29 września 2006 r. (1401/PD-4230Z-44/06/EP)[/b]. Wskazała w niej, że w razie zmian konstrukcyjnych w samochodzie ciężarowym – amortyzowanym metodą degresywną – w których wyniku zostaje przeklasyfikowany na osobowy, trzeba zmienić metodę na liniową. Zdaniem izby skarbowej metoda degresywna może bowiem dotyczyć wyłącznie wskazanych w art. 16k ust. 1 ustawy o CIT środków trwałych. W wyniku zmian konstrukcyjnych samochód ciężarowy stał się osobowym, a taki nie może być amortyzowany metodą degresywną. Zatem począwszy od miesiąca następującego po tym, w którym dokonano zmian, należy naliczać odpisy metodą liniową.

Przejście na metodę liniową nie jest natomiast konieczne wtedy, gdy zmiana statusu samochodu jest spowodowana wyłącznie zmianą definicji samochodu osobowego w ustawie o CIT i ustawie o PIT bez dokonywania przeróbek konstrukcyjnych ([b]interpretacja Urzędu Skarbowego Poznań-Nowe Miasto z 12 października 2006 r., EDB/415-33/06/ HZA[/b]).

[b]Kontynuacja po przekształceniu [/b]

Firma, która powstała w wyniku przekształcenia, musi kontynuować metodę amortyzacji przyjętą przez poprzedniczkę. Jeżeli więc podmiot przekształcany (dzielony, łączony) amortyzował środki trwałe metodą degresywną, to również jego następca musi ją stosować. Jeżeli przekształcana firma nie korzystała z metody degresywnej wobec danego środka trwałego, to jej kontynuator nie może tego zmienić.

[ramka] [b]Przed wyborem oceń kondycję firmy [/b]

Decydując się na metodę degresywną, należy ocenić sytuację ekonomiczną firmy. Przykładowo jeżeli od kilku lat przynosi straty i nie przewidujemy poprawy sytuacji, to szybsza amortyzacja nie będzie dla nas atrakcyjna. Wyższe odpisy (w początkowym okresie amortyzacji) mogą bowiem powiększać stratę, a na jej rozliczenie przedsiębiorcy mają tylko pięć lat.[/ramka]

[srodtytul]Z ROZLICZENIEM ULEPSZENIA CZEKAMY NAWET ROK[/srodtytul]

[b]Przy metodzie degresywnej nie możemy zmienić podstawy amortyzacji w trakcie roku. Nawet gdy ulepszymy środek trwały[/b]

Odpisy od zwiększonej w wyniku ulepszenia wartości początkowej środka trwałego naliczamy od pierwszego miesiąca po tym, w którym to nastąpiło. Wyjątek od tej zasady stanowi ulepszenie środka trwałego amortyzowanego metodą degresywną. Odpisów amortyzacyjnych w drugim i następnych latach dokonuje się bowiem od wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy, ustalanej każdorazowo na początek każdego roku.

[b]Zwiększenie nie od razu [/b]

Wydaje się, że będzie tak jedynie wtedy, gdy ulepszenie środka trwałego następuje w drugim lub kolejnych latach amortyzacji środka trwałego metodą degresywną. Dla tych lat podatkowych ustawodawca „zamroził” bowiem podstawę naliczania odpisów amortyzacyjnych: nie może ona zmienić się w trakcie roku. Oznacza to, że jeżeli przedsiębiorca ulepszył dany środek trwały w drugim roku amortyzowania, to podstawa naliczania odpisów zmieni się dopiero z początkiem kolejnego roku. Natomiast w pierwszym roku amortyzacji metodą degresywną podstawa naliczania odpisów – w przypadku ulepszenia danego środka trwałego – powinna zostać zwiększona już w pierwszym miesiącu następującym po tym, w którym doszło do ulepszenia. Podobnie stwierdziły [b]Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 30 czerwca 2008 r. (ILPB3/423-206/08-5/KS) oraz Drugi Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie w interpretacji z 20 grudnia 2006 r. (1472/ROP1/423-319/06/MK)[/b].

[b]Przejście na liniową [/b]

Moim zdaniem od momentu obligatoryjnego przejścia z metody degresywnej na liniową podstawę naliczania odpisów zwiększa się o wartość ulepszeń od miesiąca następnego po ich dokonaniu.

[ramka] [b]Przykład[/b]

Spółka z o.o. nabyła i wprowadziła do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w grudniu 2006 r. samochód ciężarowy (742 KŚT). Postanowiła amortyzować go metodą degresywną przy zastosowaniu współczynnika 2,0. Wartość początkowa samochodu ciężarowego wyniosła 100 000 zł. Spółka ulepszyła pojazd w styczniu 2008 r. i jego wartość początkowa zwiększyła się o 10 000 zł. Jak przebiega amortyzacja samochodu (zakładamy, że rokiem podatkowym spółki jest rok kalendarzowy)?

Zgodnie z wykazem roczna stawka amortyzacji dla samochodów ciężarowych (742 KŚT) wynosi 20 proc. Przy zastosowaniu współczynnika 2,0 będzie to 40 proc.

Roczna kwota amortyzacji samochodu (bez uwzględniania ulepszenia) przy zastosowaniu metody liniowej wyniosłaby 20 000 zł (100 000 zł x 20 proc. = 20 000 zł). Natomiast roczna kwota amortyzacji po ulepszeniu (przy zastosowaniu metody liniowej) wyniosłaby 22 000 zł (110 000 zł x 20 proc. = 22 000 zł).

Kwota ta będzie kwotą porównawczą, pozwalającą na określenie roku podatkowego, od którego spółka musi przejść na metodę liniową.Roczna amortyzacja przy zastosowaniu metody degresywnej i 40-proc. stawki wyniesie:

I rok amortyzacji (2007):

podstawa naliczania odpisów: 100 000 zł (tj. wartość początkowa)roczna kwota amortyzacji: 40 000 zł (100 000 zł x 40 proc. = 40 000 zł)II rok amortyzacji (2008):

podstawa naliczania odpisów: 60 000 zł (tj. wartość początkowa pomniejszona o dokonane w I roku amortyzacji odpisy)roczna kwota amortyzacji: 24 000 zł (60 000 zł x 40 proc. = 24 000 zł)III rok amortyzacji (2009):

podstawa naliczania odpisów: 46 000 zł (tj. wartość początkowa pomniejszona o dokonane w I i II roku odpisy i powiększona o poniesione w 2008 r. nakłady na ulepszenie)roczna kwota amortyzacji: 18 400 zł (46 000 zł x 40 proc. = 18 400 zł) W trzecim roku kwota amortyzacji metodą degresywną byłaby zatem niższa od kwoty wyliczonej metodą liniową, tj. według 20-proc. stawki naliczonej od wartości początkowej (bez pomniejszania o dokonane w poprzednich latach odpisy amortyzacyjne a powiększonej o wartość nakładów na ulepszenie).

Tak więc od początku 2009 r. spółka musi przejść na metodę liniową. Roczna kwota odpisów amortyzacyjnych wyniesie 22 000 zł.[/ramka]

[b]Gdy odłączamy i przyłączamy [/b]

W razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej jego wartość początkową zmniejsza się od następnego miesiąca po odłączeniu. Wydaje się, że podobnie jak w przypadku zwiększenia wartości początkowej w wyniku ulepszenia, w przypadku gdy trwałe odłączenie od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej nastąpi w pierwszym roku amortyzacji metodą degresywną, to zmniejszenia wartości początkowej należy dokonać już od następnego miesiąca po odłączeniu.

Natomiast w przypadku gdy trwałe odłączenie będzie miało miejsce w drugim lub kolejnych latach amortyzacji metodą degresywną, to z uwagi na „zamrożenie” podstawy naliczania odpisów zmiana jej wysokości będzie możliwa dopiero z początkiem każdego kolejnego roku podatkowego. Od momentu przejścia z metody degresywnej na liniową podstawę naliczania odpisów należy pomniejszyć o wartość trwale odłączonych części składowych lub peryferyjnych od następnego miesiąca.

Wydaje się, że tę regułę należy odpowiednio stosować do zwiększenia wartości początkowej w przypadku przyłączenia części składowej lub peryferyjnej.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w BDO Numerica International Auditors & Consultants sp. z o.o.[/i]