Dotyczy to zwłaszcza zbiorników przeciwpożarowych i infrastruktury dostarczającej media (wodę, prąd, gaz).

Art. 2 ust. 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych mówi, że opodatkowane podatkiem od nieruchomości są:

- grunty,

- budynki lub ich części oraz

- budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Te ostatnie to – w myśl art.1a ust. 1 pkt 3 ustawy – takie, które znajdują się w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, z wyjątkiem budynków mieszkalnych oraz gruntów związanych z tymi budynkami, a także gruntów pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych, chyba że przedmiot opodatkowania nie jest i nie może być wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej ze względów technicznych.

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Definicję taką podaje ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.

Załóżmy teraz, że przedsiębiorca ma zbiornik przeciwpożarowy. Płaci od niego podatek od nieruchomości. Czy jednak budowla ta jest związana z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą? W ustawie o podatkach i opłatach lokalnych nie ma mowy o pośrednim lub bezpośrednim związaniu nieruchomości z prowadzoną działalnością.

Dla przedsiębiorców korzystna byłaby sytuacja, gdyby mogli opodatkować nieruchomości związane bezpośrednio z ich profilem działalności. Na przykład jeśli podstawowym profilem działalności jest prowadzenie sklepu, to jego powierzchnia i magazyn są związane bezpośrednio z prowadzeniem działalności gospodarczej. Na tej samej zasadzie logiczne wydaje się, że wartość parkingu samochodowego dla klientów przed sklepem jest również bezpośrednio związana z prowadzeniem działalności gospodarczej. Czy jednak zbiornik przeciwpożarowy jest bezpośrednio związany z prowadzeniem tego rodzaju działalności gospodarczej? Należałoby raczej przyjąć, że jest to pośrednie związanie, bo zbiornik nie przysłuży się do bezpośredniego wytwarzania przychodu sklepu.

Co więcej obowiązek posiadania takiego zbiornika nałożony jest przez ustawodawcę. Przedsiębiorca ponosi koszt jego wybudowania, a następnie utrzymania w stanie zgodnym z wymogami technicznymi oraz przepisami dotyczącymi zabezpieczenia i bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Zbiornik taki przeznaczony jest na cel publiczny. Ale czy to oznacza, że nie jest opodatkowany? Art. 2 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych mówi, że opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich. Przepis ten różnie jednak rozumieją organy podatkowe.

Zbiornik związany jest z prowadzeniem działalności gospodarczej jedynie czysto teoretycznie. Jest on budowlą przeznaczoną na cele użyteczności publicznej. Wyobraźmy sobie, że jesteśmy właścicielami centrum handlowego, które posiada taki zbiornik przeciwpożarowy (bo tak nakazuje nam ustawa o ochronie przeciwpożarowej). Załóżmy, że ze względów konstrukcyjnych i technicznych niemożliwe jest wykorzystywanie tego zbiornika w innym celu niż tylko zgodnie z jego pierwotnym przeznaczeniem (a więc w celach ochronnych).

A teraz zajrzyjmy do ustawy o samorządzie gminnym, gdzie określone są zadania własne gmin. Jej art. 7 ust. 1 pkt 14 wskazuje, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Zadania te obejmują sprawy: porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego. Zabezpieczenie przeciwpożarowe jest zatem wprost przypisane gminie. W omawianej przez nas sytuacji ciężar ten został jednak przerzucony na przedsiębiorcę, co więcej bez przyznania mu na ten cel środków, ale za to z dodatkowym obciążeniem w postaci podatku.

Zbiornik przeciwpożarowy jest przykładem na pośrednie związanie z prowadzeniem działalności gospodarczej, a właściwie przerzuceniem obowiązku przez gminę na prywatnego przedsiębiorcę. Z uwagi na przeznaczenie zbiornika przeciwpożarowego na cel publiczny (centrum handlowe czy sklep jest dostępny dla nieograniczonej liczby osób) nie powinien on być opodatkowany.

Zbiorniki wodne nie powinny być opodatkowywane jako związane z działalnością przedsiębiorstwa, i to nie tylko z logicznego punktu widzenia, ale i w myśl zasady ułatwiania prowadzenia działalności gospodarczej. W praktyce może to jednak powodować trudności.

Spójrzmy na kolejny przykład: budowle stanowiące infrastrukturę związaną z doprowadzaniem mediów (gazu, wody, prądu).

W przypadku dostawców takich mediów jasne jest, że rurociągi, gazociągi czy sieć dystrybucji energii są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Co jednak w przypadku przedsiębiorcy produkującego odzież (jest to podstawowy cel działalności). Wodę i gaz zużywa tylko na potrzeby pracowników. W jego wypadku infrastruktura doprowadzająca media jest jedynie w sposób pośredni związana z prowadzeniem działalności.

Art. 49 kodeksu cywilnego mówi, że urządzenia służące do doprowadzania i odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Przepis ten stanowi wyjątek od art. 48 kodeksu. W myśl tego ostatniego, poza wyjątkami przewidzianymi ustawą, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Jeśli przyjrzymy się teraz treści art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zobaczymy, że posiadanie budowli przez przedsiębiorcę ma ten skutek, że obiekt taki związany jest z prowadzeniem działalności gospodarczej, w związku z czym do opodatkowania takiej budowli mają zastosowanie stawki podatkowe przewidziane dla obiektów związanych z prowadzeniem działalności. Przepis ten służy tylko precyzyjnemu przyporządkowaniu właściwej stawki podatkowej do określonego obiektu. Nie przesądza natomiast w żadnym razie, kto powinien od danego obiektu płacić podatek od nieruchomości.

Wydaje się, że rozstrzygające znaczenie ma art. 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych rozpatrywany łącznie z art. 49 kodeksu cywilnego. Przedsiębiorca nie jest podatnikiem podatku od nieruchomości od instalacji i położonych sieci, pod warunkiem że wchodzą one w skład przedsiębiorstwa dostawcy (czy dostawców) mediów. W podanym wcześniej przykładzie z producentem odzieży warunek ten jest spełniony, bo instalacja doprowadzająca wodę i gaz należy odpowiednio do wodociągów i gazowni.

Pamiętajmy jednak, że jest to kwestia dyskusyjna. Nie tylko z uwagi na fiskalizm, ale i przepisy, które nie wprowadzają podziału na bezpośrednie i pośrednie związanie nieruchomości z przedmiotem działalności gospodarczej.

Ustawodawca określił przyczyny, z których przedsiębiorca powinien uiszczać podatek od nieruchomości – wystarczy samo posiadanie. Jeśli jednak dojdzie do sporu z organem podatkowym, warto powoływać się na przeznaczenie danego obiektu (jak we wspomnianych wcześniej przykładach) i liczyć na logiczne rozwiązanie. Byłoby nim opodatkowanie jedynie budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, czyli zgodnie z przepisem ustawy. Gdy pojawiają się wątpliwości – jak przy wspomnianych zbiornikach przeciwpożarowych oraz sieciach i instalacjach – możemy liczyć jedynie na to, że nie będą interpretowane na niekorzyść podatnika.

Jeśli będziemy wykorzystywać nieruchomości do prowadzenia działalności gospodarczej, podatek od nich powinniśmy płacić przyporządkowując daną nieruchomość do odpowiedniej kategorii opodatkowania i zgodnie z właściwą stawką. Ustawodawca nie rozgraniczył przedmiotów opodatkowania na bezpośrednio i pośrednio związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Można się tylko domyślać, że stało się tak z uwagi na możliwe wątpliwości i trudności interpretacyjne co do wskazania, które budowle i dla jakiego typu przedsiębiorców będą pośrednio, a które bezpośrednio związane z prowadzeniem działalności. Zmiana ustawy lub przychylne orzeczenia sądów mogłyby doprowadzić do stworzenia przyjaźniejszego otoczenia biznesowego dla przedsiębiorców w zakresie opodatkowania nieruchomości.

Autorka jest menedżerem Działu Badań i Rozwoju w Alma Consulting Group Polska