Podstawową zasadą systemu opodatkowania VAT jest zasada neutralności, zgodnie z którą ciężar podatku spoczywać powinien na ostatecznym odbiorcy towaru bądź usługi, a dla pozostałych uczestników transakcji powinien być neutralny.

W praktyce zasada ta sprowadza się do umożliwienia podatnikom obniżenia podatku należnego o naliczony w związku z nabyciem towarów lub usług wykorzystywanych do działalności opodatkowanej.

[srodtytul]Faktura podstawą do odliczenia[/srodtytul]

Zgodnie z art. 86 ustawy o VAT jednym z dowodów dokumentujących wysokość zapłaconego podatku jest otrzymana od kontrahenta faktura, umożliwiająca zarówno jej odbiorcy, jak i wystawcy poprawne ujęcie transakcji w księgach.

Warunkiem jest jednak, aby została poprawnie wystawiona. Pojawia się pytanie, czy otrzymanie faktury przed wykonaniem sprzedaży umożliwia jej odbiorcy pomniejszenie podatku należnego o naliczony, a także jakie skutki wywołuje taka faktura u sprzedającego.

O ile bowiem obowiązujące przepisy umożliwiają odliczenie VAT naliczonego w przypadku, gdy podatnik przed wykonaniem sprzedaży towarów uiścił zapłatę lub jej część (np. w formie zaliczki, zadatku bądź raty), o tyle gdy nie doszło do uiszczenia zapłaty, sytuacja nie jest już tak jasna.

[srodtytul]Skutki dla odbiorcy[/srodtytul]

W świetle art. 86 ust. 10 pkt 1 i ust. 11 ustawy o VAT prawo do obniżenia kwoty podatku należnego powstaje, co do zasady, w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę bądź dokument celny potwierdzający nabycie towaru lub usługi, albo za jeden z dwóch następujących po nim okresów rozliczeniowych.

Ze względu na realia gospodarcze ustawodawca wprowadził jednak wyjątki od tej zasady. Przykładowo podatek naliczony z faktur dokumentujących dostawę mediów (energia elektryczna, gaz) odliczyć można w okresie, w którym przypada termin płatności – jeżeli faktura zawiera informację, jakiego okresu dotyczy.

Art. 106 ust. 1 ustawy o VAT mówi z kolei, że podatnicy są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy.

[wyimek]Pomniejszenie VAT należnego o naliczony możliwe jest jedynie po faktycznym uzyskaniu prawa do dysponowania nabywanym towarem jak właściciel lub też po wykonaniu usługi[/wyimek]

Z przytoczonych przepisów wynika, że pomniejszenie VAT należnego o naliczony możliwe jest jedynie po faktycznym uzyskaniu prawa do dysponowania nabywanym towarem jak właściciel lub też po wykonaniu usługi. Trudno bowiem wyobrazić sobie, aby faktura wystawiona przed wykonaniem sprzedaży czy otrzymaniem zaliczki mogła „stwierdzać dokonanie sprzedaży”.

[srodtytul]Były niejasności[/srodtytul]

Analogiczną regulację zawierała też stara ustawa o VAT z 1993 r. (art. 32 ust. 1). Analizując interpretacje organów podatkowych oraz orzeczenia sądów administracyjnych dotyczące starego stanu prawnego, zauważyć można, że nie zawsze była ona interpretowana jednoznacznie.

Przykładowo [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 19 lipca 2002 r. (III RN 134/2001)[/b] orzekł, że faktura wystawiona przed sprzedażą nieruchomości stanowi podstawę do odliczenia podatku.

SN przychylił się przy tym do [b]uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 22 kwietnia 2002 r. (FPS 2/02),[/b] uznając, że wspomniany przepis określa jedynie wymogi formalne, jakie spełniać powinna prawidłowo wystawiona faktura.

Zdaniem sądu przepis ten w żadnym wypadku nie zabrania wystawienia faktury dokumentującej sprzedaż podlegającą opodatkowaniu przed przekształceniem tego obowiązku w zobowiązanie podatkowe. Otrzymana faktura może więc być podstawą do pomniejszenia przez podatnika VAT należnego o naliczony.

W obecnym stanie prawnym podatkowe skutki wcześniejszego wystawienia faktury dla jej odbiorcy nie budzą już takich wątpliwości.

[srodtytul]Przepis jest jednoznaczny[/srodtytul]

Kwestia ta uregulowana została bowiem w art. 86 ust. 12 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawy o VAT[/link]. Zgodnie z tym przepisem, [b]w razie otrzymania faktury przed nabyciem prawa do rozporządzania towarem jak właściciel albo przed wykonaniem usługi, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego powstaje z chwilą nabycia prawa do rozporządzania towarem lub z chwilą wykonania usługi[/b].

Również art. 88 ust. 3a ustawy o VAT mówi, że nie są podstawą do obniżenia podatku należnego lub zwrotu podatku naliczonego faktury stwierdzające czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności. Wydaje się zatem, że wątpliwości podatników w tym zakresie zostały wyjaśnione.

[b]Niezrozumienie podatników mogą jednak budzić przewidziane przez ustawodawcę skutki podatkowe po stronie wystawcy faktury.[/b]

[i]Autor jest konsultantem w Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o.[/i]

[b]Czytaj też: [link=http://www.rp.pl/artykul/123806,416689_Wykazales_podatek__musisz_go_zaplacic.html]"Wykazałeś podatek, musisz go zapłacić"[/link][/b]