Nawet jeśli wartość jego udziałów (akcji) w tej spółce znacząco wzrosła od czasu ich objęcia lub nabycia, może je odsprzedać spółce bez PIT, wykorzystując przepisy o opodatkowaniu darowizn oraz szczególne zasady ustalania dochodu osób fizycznych z tytułu umorzenia udziałów.

[srodtytul]Przychód i koszt sprzedaży...[/srodtytul]

Sprzedaż udziałów (akcji) w spółce kapitałowej jest opodatkowana podatkiem dochodowym. Podstawą opodatkowania jest różnica między przychodem uzyskanym ze sprzedaży a kosztami nabycia.

Dla sprzedającego udziały (akcje) przychodem będzie cena określona w umowie sprzedaży. Cena powinna odpowiadać wartości rynkowej. Jeżeli bez uzasadnionej przyczyny odbiega od wartości rynkowej, przychód może być określony przez urząd skarbowy w wartości rynkowej.

Można go pomniejszyć o koszty odpłatnego zbycia, tj. wydatki poniesione na obsługę prawną, wycenę udziałów, koszty notarialne i sądowe, podatek od czynności cywilnoprawnych, prowizję biura maklerskiego itp. (art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) w zw. z art. 17 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawy o PIT[/link]).

[srodtytul]...oraz koszty nabycia[/srodtytul]

Koszty nabycia (objęcia) udziałów ustala się w zależności od tego, czy zostały objęte (nabyte) za gotówkę, czy za wkład niepieniężny.

W razie objęcia (nabycia) udziałów za gotówkę kosztami uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego ich zbycia są wydatki poniesione na objęcie (nabycie) udziałów (art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT).

Jeżeli udziały zostały nabyte za wkład niepieniężny, sposób ustalenia kosztów nabycia zależy do przedmiotu wkładu niepieniężnego (aportu):

- gdy było nim przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa (zcp) kosztem nabycia jest wartość przedsiębiorstwa lub zcp, wynikająca z ksiąg przedsiębiorstwa, określona na dzień objęcia udziałów przez sprzedającego. Wartość ta nie może być jednak wyższa od wartości nominalnej udziałów z dnia ich objęcia (art. 22 ust. 1f pkt 2 ustawy o PIT);

- gdy aport był wnoszony w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub zcp (np. w postaci nieruchomości, autorskich praw majątkowych), koszty nabycia ustala się w wysokości nominalnej wartości udziałów z dnia ich objęcia przez sprzedającego (art. 22 ust. 1f pkt 1 ustawy o PIT).

W razie zbycia udziałów (akcji) objętych wcześniej w wyniku podziału spółek, koszt ich nabycia ustala się jeszcze inaczej. Jest nim, co do zasady, wartość nominalna udziałów ustalona na dzień zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego w spółce (spółkach), na którą (które) przechodzi dzielony majątek (art. 22 ust. 1g ustawy o PIT).

[srodtytul]19-procentowy podatek[/srodtytul]

Jeżeli różnica między przychodem z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) a kosztami ich nabycia jest wartością dodatnią, powstaje dochód do opodatkowania. Ma do niego zastosowanie 19-proc. stawka podatku (art. 30b ust. 1 i 2 ustawy o PIT).

Należy podkreślić, że za każdym razem, bez względu na przedmiot wkładu do spółki, wysokość kosztów podatkowych pomniejszających przychód ze zbycia jest odnoszona do określonych wartości z dnia objęcia lub nabycia udziałów (wydatki na objęcie lub nabycie, wartość przedsiębiorstwa, nominalna wartość udziałów).

Jeżeli w dniu sprzedaży wartość rynkowa udziałów jest wyższa od kosztów podatkowych, to ponieważ te ostatnie są ustalane na dzień obejmowania lub nabywania udziałów, sprzedaż udziałów może powodować powstanie dochodu do opodatkowania i obowiązek zapłaty PIT do urzędu skarbowego. Co do zasady, im większy wzrost wartości spółki (tj. wyższa wartość rynkowa sprzedawanych udziałów), tym wyższy podatek do zapłaty.

[srodtytul]Najpierw darowizna...[/srodtytul]

Aby uniknąć obowiązku zapłaty podatku, można wykorzystać instytucję darowizny połączoną ze sprzedażą udziałów spółce w celu ich umorzenia. W rezultacie wspólnik spółki kapitałowej w ogóle nie zapłaci PIT.

Przychód dla celów PIT musi co prawda wykazać obdarowany, jednak koszty uzyskania przychodu dla obdarowanego powinny odpowiadać wartości rynkowej darowanych udziałów. W rezultacie przychód może być równy kosztom podatkowym. W ten sposób dochód do opodatkowania może w ogóle nie wystąpić.

Aby osiągnąć taki skutek, należałoby najpierw darować udziały członkowi rodziny, tj. jednej z kręgu osób najbliższych. Zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=EF0236216E41CCAFB0253E0DC9292C22?id=314797]ustawy o podatku od spadków i darowizn[/link] zwolnione z podatku jest nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych (w tym udziałów w spółce kapitałowej) przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Warunkiem tego zwolnienia jest, że zgłoszą oni nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (najczęściej od dnia złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego). Wówczas nabycie własności udziałów przez obdarowanego byłoby zwolnione z podatku od spadków i darowizn.

[srodtytul]...potem sprzedaż w celu umorzenia[/srodtytul]

Następnie obdarowany członek rodziny, aby uzyskać równowartość darowanych udziałów, powinien je sprzedać spółce w celu umorzenia.

Zgodnie z art. 24 ust. 5 pkt 2 ustawy o PIT dochód uzyskany z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki w celu ich umorzenia należy zakwalifikować jako dochód z udziału w zyskach osób prawnych i opodatkować stawką podatku w wysokości 19 proc. (art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT).

W myśl art. 24 ust. 5d tej ustawy dochodem z umorzenia udziałów lub akcji jest nadwyżka przychodu otrzymanego w związku z umorzeniem nad kosztami uzyskania przychodów. Jeżeli nabycie nastąpiło w drodze darowizny, koszty uzyskania przychodów ustala się do wysokości wartości z dnia nabycia przedmiotu darowizny.

W konsekwencji sprzedaż udziałów przez obdarowanego spółce spowoduje powstanie przychodu podatkowego w kwocie uzyskanej od spółki nabywającej swoje własne udziały. Przychód ten jest pomniejszony o koszty uzyskania, które powinny być równe wartości udziałów z dnia darowizny.

Jeżeli sprzedaż udziałów w celu umorzenia następuje w krótkim odstępie czasu po dokonaniu darowizny, wartości przychodu i kosztów podatkowych powinny być takie same. Oznacza to, że u obdarowanego członka rodziny dochód do opodatkowania (tj. nadwyżka przychodu ze sprzedaży ponad wartość darowizny) w ogóle nie wystąpi.

[srodtytul]Musi być furtka w umowie[/srodtytul]

Możliwość zastosowania art. 24 ust. 5d ustawy o PIT do ustalenia dochodu ze zbycia udziałów (akcji) spółce w celu ich umorzenia potwierdzają interpretacje organów podatkowych (m.in. [b]Izby Skarbowej w Katowicach z 12 października 2009 r., IBPBII/2/415-764/09/HS[/b], [b]Izby Skarbowej w Warszawie z 8 października 2009 r., IPPB2/415-477/09-4/AS[/b], [b]Izby Skarbowej w Poznaniu z 30 lipca 2009 r., ILPB2/415-611/09-2/JK[/b]).

Istotne jest, że ten model wyzbycia się udziałów z wykorzystaniem darowizny dotyczy wyłącznie wspólnika będącego osobą fizyczną. U wspólników będących osobami prawnymi taki sposób optymalizacji podatkowej nie znalazłby zastosowania.

Należy również pamiętać, że w świetle postanowień kodeksu spółek handlowych umorzenie udziałów w spółce może nastąpić tylko wtedy, gdy umowa spółki dopuszcza taką możliwość. Jeżeli umorzenie udziałów nie następuje z zysku spółki, powstanie obowiązek obniżenia jej kapitału zakładowego.

W konsekwencji spółka będzie zobowiązana zawiadomić wierzycieli o obniżeniu kapitału, wzywając ich do złożenia sprzeciwu w terminie trzech miesięcy. Ci wierzyciele, którzy złożyli sprzeciw, powinni być zaspokojeni lub zabezpieczeni przez spółkę.

[i]Autor jest doradcą podatkowym w Dziale Podatkowym kancelarii Jara & Partners sp.k.[/i]