Przepisy dotyczące roku podatkowego znajdziemy zarówno w ordynacji podatkowej, jak i ustawie o CIT (patrz ramka).

O wysokości dochodu (straty) osiągniętego w danym roku podatkowym trzeba poinformować urząd. Termin na złożenie zeznania upływa z końcem trzeciego miesiąca następnego roku. W tym też terminie firma musi wpłacić należny podatek (art. 27 ust. 1 ustawy o CIT). Zasady te nie wydają się szczególnie zawiłe. Jednak w pewnych przypadkach ustalenie, kiedy zakończył się rok podatkowy i od kiedy należy liczyć termin na złożenie zeznania rocznego, wymaga sporo pracy.

Nietypowy rok podatkowy mają firmy, które rozpoczynają działalność pierwszy raz. W ich przypadku rokiem podatkowym jest okres od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego albo do ostatniego dnia wybranego roku podatkowego, nie dłuższy jednak niż 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych (art. 8 ust. 2 ustawy o CIT). Po zakończeniu tego okresu są oni obowiązani do złożenia zeznania rocznego.

[ramka][b]Przykład[/b]

Spółka z o.o. rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej 1 lutego 2008 r. Wspólnicy spółki mogą przyjąć jedną z dwóch opcji:

– w umowie spółki wskazać jako rok podatkowy okres kolejnych 12 miesięcy kalendarzowych i przyjąć, że pierwszy rok podatkowy trwał będzie od 1 lutego 2008 do 31 stycznia 2009 r.;

– obrać jako rok podatkowy rok kalendarzowy (ten wybór nie wymaga w ogóle regulacji w umowie spółki) i przyjąć, że rok podatkowy spółki będzie trwał od 1 lutego 2008 do 31 grudnia 2008 r.

W zależności od tego, na który wariant podatnik się zdecyduje, pierwsze zeznanie roczne powinno zostać złożone (odpowiednio):

– do 30 kwietnia 2009 r.,

– do 31 marca 2009 r.[/ramka]

Podatnicy, którzy podejmują działalność pierwszy raz, ale w drugiej połowie roku kalendarzowego, mogą zdecydować, że ich rok podatkowy pokrywać się będzie z rokiem kalendarzowym. Wówczas mogą przyjąć, że rokiem podatkowym jest okres od dnia rozpoczęcia działalności do końca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym rozpoczęto działalność (art. 8 ust. 2a ustawy o CIT).

[ramka][b]Przykład[/b]

Osoby fizyczne chcą zawiązać spółkę z o.o., która rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej 20 sierpnia 2008 r. Wspólnicy chcą w umowie spółki zapisać, że rok podatkowy spółki pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Mają dwie opcje do wyboru, pierwszy rok podatkowy spółki może trwać:

– od 20 sierpnia 2008 do 31 grudnia 2008 r.,

–od 20 sierpnia 2008 do 31 grudnia 2009 r.

Obowiązek złożenia zeznania należy wówczas wykonać – odpowiednio – do 31 marca 2009 albo do 31 marca 2010 r.[/ramka]

Podatnik, który już prowadzi działalność gospodarczą, może zmienić rok podatkowy. Pierwszym rokiem podatkowym po zmianie będzie okres od pierwszego miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego do końca roku podatkowego nowo przyjętego, przy czym okres ten nie może być krótszy niż 12 i dłuższy niż 23 kolejne miesiące kalendarzowe (art. 8 ust. 3 ustawy o CIT).

[ramka][b]Przykład[/b]

Zgromadzenie wspólników spółki z o.o. w styczniu 2008 r. podjęło uchwałę, którą zmieniło określony w umowie spółki rok podatkowy, przypadający na okres od 1 lipca do 30 czerwca, wskazując w to miejsce rok kalendarzowy. Zmiana umowy spółki w lutym 2008 r. została zarejestrowana w KRS.

Dotychczasowy rok podatkowy spółki zakończy się 30 czerwca 2008 r. Rok przejściowy (transformacyjny) trwać będzie od 1 lipca 2008 do 31 grudnia 2009 r. (18 miesięcy). Kolejny rok podatkowy będzie trwał od 1 stycznia do 31 grudnia 2010 r. Zeznanie roczne za rok przejściowy spółka powinna złożyć do 31 marca 2010 r.[/ramka]

Kształtowanie długości roku podatkowego może być narzędziem minimalizacji obciążeń fiskalnych. Wydłużenie może okazać się korzystne podatkowo, gdy istnieje zagrożenie, że firma nie zdoła rozliczyć straty do końca okresu pięciu lat podatkowych (art. 7 ust. 5 ustawy o CIT). Zabieg taki – jakkolwiek skuteczny – wymaga jednak od podatników planowania działań z dużym wyprzedzeniem. Wydłużenie przyjętego roku podatkowego może poza tym być opłacalne dla podmiotów nieregularnie uzyskujących przychody i koszty ich uzyskania. Taki sposób postępowania ma sens zwłaszcza w przypadku, gdy po krótkim okresie popytu na oferowany produkt podatnik przewiduje znaczny spadek zainteresowania nim, przy jednoczesnej konieczności ponoszenia w dalszej perspektywie czasowej nakładów finansowych niezbędnych do dalszej działalności.

Firmy muszą pamiętać o obowiązku zawiadomienia urzędu skarbowego o wyborze lub zmianie roku podatkowego. Rozpoczynający w trakcie roku podatkowego prowadzenie działalności, jak również zmieniający rok podatkowy musi złożyć zawiadomienie najpóźniej w terminie 30 dni, licząc od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności albo zakończenia ostatniego roku podatkowego (art. 8 ust. 4 i 5 ustawy o CIT). Obowiązek zawiadomienia o wyborze roku podatkowego nie dotyczy jedynie podatników rozpoczynających prowadzenie działalności w drugiej połowie roku kalendarzowego ([b]interpretacja Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 20 lipca 2007 r., 1471/DPR2/ 423-77/ 07/AB[/b]).

Najwięcej problemów w praktyce sprawia ustalenie roku podatkowego, gdy istnieje obowiązek zamknięcia ksiąg rachunkowych (i sporządzenia sprawozdania finansowego) przed upływem przyjętego przez podatnika roku podatkowego. Przypadki zamknięcia ksiąg rachunkowych przed końcem roku obrotowego (i podatkowego) określa art. 12 ust. 2 ustawy o rachunkowości. Księgi rachunkowe zamyka się m.in.

- na dzień poprzedzający postawienie jednostki w stan likwidacji lub upadłości,

- na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,

- na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,

- w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem przez inną firmę,

- na dzień poprzedzający podział lub połączenie, jeżeli w ich wyniku powstaje nowa jednostka.

Zamknięcie polega na nieodwracalnym wyłączeniu możliwości dokonywania zapisów księgowych w zbiorach tworzących zamknięte księgi rachunkowe.

Art. 8 ust. 6 ustawy o CIT w wymienionych wyżej sytuacjach jako rok podatkowy wskazuje okres od pierwszego dnia miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych. Następny rok to okres od dnia otwarcia ksiąg rachunkowych do końca przyjętego przez podatnika roku podatkowego.

Przy przekształceniu co do zasady istnieje obowiązek zamknięcia ksiąg na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej. Od obowiązku tego można odstąpić jedynie w razie przekształcenia spółki osobowej oraz spółki cywilnej w inną spółkę osobową. Natomiast w razie przekształceń spółek kapitałowych – spółki z o.o. w spółkę akcyjną i na odwrót – konieczne będzie zamknięcie ksiąg rachunkowych spółki przekształcanej na dzień poprzedzający ten proces. Analogiczne zasady obowiązywać będą przy przekształceniu spółki kapitałowej w spółkę osobową ([b]interpretacja Drugiego Urzędu Skarbowego w Kielcach z 26 stycz-nia 2006 r., OG-005/188/ PDI-423/23-2/2005[/b]).

[ramka][b]Przykład[/b]

Spółka z o.o., aby pozyskać dodatkowe źródła finansowania, przekształciła się w spółkę akcyjną. Z datą 3 grudnia 2007 r. sąd rejestrowy wydał postanowienie o wpisie spółki przekształconej do rejestru przedsiębiorców. W związku z tym księgi rachunkowe spółki należało zamknąć na dzień 2 grudnia 2007 r., a zeznanie roczne złożyć do 3 marca 2008 r. (jako że 2 marca 2008 r. przypada w niedzielę). Tak wynika z interpretacji Urzędu Skarbowego Kraków-Nowa Huta z 22 maja 2006 r. (PDP/423-4/06).[/ramka]

Połączenie może być przeprowadzone poprzez przejęcie albo poprzez zawiązanie nowej spółki kapitałowej. Łączenie się przez przejęcie (inkorporacja) polega na przeniesieniu majątku spółki przejmowanej na inną spółkę – spółkę przejmującą, w zamian za jej udziały lub akcje, które są wydawane wspólnikom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej. Przy tym sposobie połączenia następuje utrata podmiotowości prawnej przez spółkę przejmowaną. Druga metoda łączenia to zawiązanie nowej spółki (unia, fuzja). Polega na zawiązaniu przez spółki biorące udział w procesie łączenia nowej spółki i przeniesienie na nią majątków wszystkich łączących się spółek w zamian za udziały lub akcje nowej spółki, które są wydawane wspólnikom (akcjonariuszom) spółek łączących się.

Przy połączeniu księgi rachunkowe zamyka się na dzień poprzedzający dzień połączenia jednostek, jeżeli w wyniku połączenia powstaje nowa jednostka, w szczególności na dzień poprzedzający dzień wpisu do rejestru połączenia (art. 12 ust. 2 pkt 5 ustawy o rachunkowości). Jeżeli jednak połączenie następuje metodą łączenia udziałów i nie powoduje powstania nowej jednostki, można nie zamykać i nie otwierać ksiąg rachunkowych.

[ramka][b]Przykład[/b]

8 lutego 2008 r. zarejestrowane zostało połączenie przez przejęcie dwóch spółek kapitałowych. Cały majątek spółki przejmowanej został przeniesiony na spółkę przejmującą. Na skutek połączenia spółka przejmowana została wykreślona z rejestru przedsiębiorców. Zarówno rok podatkowy spółki przejmowanej, jak i spółki przejmującej pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Połączenie spółek nastąpiło metodą łączenia udziałów. Zatem zarówno na spółce przejętej, jak i spółce przejmującej nie ciążył obowiązek zamykania ksiąg rachunkowych. Spółka przejmująca będzie mogła w zeznaniu rocznym za rok 2008 wykazać łącznie własne przychody i koszty oraz przychody i koszty spółki przejętej, osiągnięte w tym roku podatkowym za okres od 1 stycznia do 7 lutego 2008 r. Spółka przejmująca nie musi składać w imieniu spółki przejmowanej zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) CIT-8 w terminie trzech miesięcy od daty połączenia (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 14 listopada 2007 r., IP-PB3-423- 95/07-2/AG).[/ramka]

[i]Autorka jest adiunktem na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, aplikantem radcowskim w kancelarii RES[/i]