Tak wynika z wczorajszej opinii rzecznika generalnego w sprawie polskich przepisów o kaucji gwarancyjnej.

W najbliższym czasie Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu rozstrzygnie, czy są one zgodne z prawem europejskim. Praktyka pokazuje, że wyrok najczęściej jest zgodny ze stanowiskiem rzecznika. Dlatego już dziś Polska musi się zająć przygotowaniem zmiany przepisów o kaucji. I tak się stało. W rządowym projekcie zmiany ustawy o VAT znalazły się nowe rozwiązania (o nowelizacji tej pisaliśmy wczoraj w artykule „Prostszy VAT ułatwi życie przedsiębiorcom”).

Konieczność wpłaty kaucji gwarancyjnej to problem firm, które działają krócej niż rok. Pozostali podatnicy, co do zasady, uzyskują zwrot podatku w ciągu 60 dni, a nowe przedsiębiorstwa czekają na niego nawet pół roku. Jeśli chcą tego uniknąć, muszą ustanowić zabezpieczenie w wysokości 250 tys. zł. Pojawiły się więc wątpliwości, czy takie zasady nie są sprzeczne z dyrektywą w sprawie VAT, w szczególności z prawem do odliczenia VAT naliczonego i zasadą neutralności.

W swoim wystąpieniu rzecznik generalny uznał za niedopuszczalne stosowanie przez Polskę odpowiedzialności zbiorowej wobec wszystkich nowych firm. Wskazał, że państwa członkowskie nie powinny zmuszać wszystkich nowych podatników do ponoszenia ciężaru VAT po to tylko, by się chronić przed oszustwami podatkowymi i unikaniem opodatkowania. Tymczasem zbyt długie terminy zwrotu oznaczają, że podatnik ponosi, choćby częściowo, ciężar podatku, co stanowi zagrożenie dla neutralności systemu. To raczej państwo powinno ponosić odpowiedzialność za zarządzanie systemem podatkowym, w tym za zapobieganie oszustwom lub unikanie opodatkowania oraz związane z tym ryzyko.

Rzecznik dodał, że z całą pewnością możliwe są mniej uciążliwe i restrykcyjne sposoby zabezpieczenia interesu budżetu państwa. Na przykład wysokość kaucji mogłaby być proporcjonalna do nadwyżki VAT, która podlega zwrotowi, lub zależeć od wielkości lub zdolności płatniczej przedsiębiorstwa. Dane te można uzyskać na podstawie deklaracji podatkowej. Alternatywnie można by zastosować określone progi.

W podsumowaniu rzecznik stwierdził, że dyrektywa w sprawie VAT wyklucza, co do zasady, przepisy krajowe, takie jak badane w sprawie, ponieważ są nieproporcjonalne. Jako takie podważają więc stosowanie podstawowych zasad wspólnego systemu podatku od towarów i usług, w szczególności prawa do odliczenia.

Zaproponowane w projekcie zmiany ustawy o VAT rozwiązania przynajmniej częściowo odpowiadają sugestiom rzecznika. Przede wszystkim wysokość kaucji nie będzie już taka sama dla wszystkich nowych firm.

Wątpliwości budzi jednak zasada, że zabezpieczenie majątkowe będzie musiało wynosić tyle, ile kwota, o którą ubiega się firma.

Gdy zwroty przekroczą 250 tys. zł, sytuacja podatników się więc pogorszy. Można mieć wątpliwości, czy takie rozwiązanie jest zgodne z zasadą neutralności.

Niektóre propozycje zadziwiają. Projekt przewiduje np., że zabezpieczenie majątkowe będzie można wnieść w gotówce. Co to oznacza w praktyce? Podatnik, który chce szybciej otrzymać zwrot np. miliona złotych VAT, może tę kwotę wpłacić w formie depozytu na konto urzędu i... czekać 60 dni na jej odzyskanie.

Zaproponowane w projekcie nowelizacji zasady zwrotu są korzystne dla nowych firm ponoszących nakłady inwestycyjne. Wynika z nich bowiem, że VAT naliczony związany z kupnem majątku trwałego będzie zwracany w ciągu 60 dni. Inaczej nowe rozwiązania ocenią firmy sprzedające towary za granicę. U nich zwrot wynika ze stosowania stawki zerowej. Otrzymają one zwrot podatku wynikającego z zakupu towarów handlowych, ale nadal dopiero po pół roku. Tak jak dotychczas będą mogły skrócić ten termin do 60 dni, jeśli ustanowią zabezpieczenie. Zmieni się jego wysokość. Obecnie jest to stała kwota 250 tys. zł. Projekt przewiduje, że nie będzie ono mogło być niższe niż kwota zwrotu. Dla firm działających na dużą skalę to zmiana na gorsze.

Wydaje się także niezgodna z dyrektywą w sprawie VAT i opinią rzecznika generalnego dotyczącą polskich przepisów.

Projekt nowelizacji ustawy o VAT przewiduje zmianę przepisów o kaucji gwarancyjnej. Wydłużony do 180 dni termin zwrotu podatku nie będzie stosowany, jeżeli podatnik złoży w urzędzie skarbowym zabezpieczenie majątkowe. Musi ono odpowiadać kwocie wnioskowanego zwrotu pomniejszonej o równowartość podatku naliczonego związanego z nabyciem majątku trwałego podlegającego amortyzacji oraz gruntów i prawa użytkowania wieczystego gruntów. Zabezpieczenie to będzie można ustanowić np. w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, poręczenia banku lub depozytu w gotówce.