Tak wskazał dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 2 października 2017 r. (0113-KDIPT1-1.4012.390.2017.2.RG).

O interpretację wystąpiła jednostka samorządu terytorialnego, zarejestrowana jako czynny podatnik VAT. Gmina wskazała, że 1 stycznia 2017 r. przeprowadziła centralizację rozliczeń VAT. W konsekwencji, gmina jako jeden podatnik jest odpowiedzialna za prawidłowe rozliczenie i ewidencję czynności podlegających opodatkowaniu VAT, w tym czynności realizowanych przez jej jednostki budżetowe.

W strukturze organizacyjnej gminy znajduje się m.in. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, który wraz z podległymi mu komórkami organizacyjnymi wykonuje zadania z zakresu pomocy społecznej. Do zadań tych należy organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, pielęgniarskich, rehabilitacyjnych, zapewnienie pobytu i wyżywienia w domu pomocy społecznej, w ośrodkach wsparcia oraz w Środowiskowych Domach Samopomocy, etc.

Gmina spytała czy usługi świadczone przez MOPR i podlegle mu komórki organizacyjne korzystają ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 22 lub art. 43 ust. 1 pkt 23 ustawy o VAT.

Dyrektor KIS zgodził się ze stanowiskiem gminy, zgodnie z którym świadczone przez gminę za pośrednictwem MOPR i jego komórek organizacyjnych usługi, mieszczą się w pojęciu usług pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, zatem korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 22 lit. a ustawy o VAT. Organ podkreślił, że czynności wykonywane przez jednostki samorządu terytorialnego mogą zostać wyłączone spod opodatkowania VAT jedynie w sytuacji, gdy są to czynności wykonywane w ramach przypisanych tym jednostkom specyficznych zadań i funkcji państwowych np. w zakresie administracji, sądownictwa i obrony narodowej. Niemniej jednak wykonywanie ich nie może prowadzić do naruszenia zasad konkurencji.

Jednocześnie Dyrektor KIS zaznaczył, że organy władzy publicznej są podatnikami VAT w zakresie czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. są realizowane na podstawie umów cywilnoprawnych. Tym samym wyłączenie organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy jest odstępstwem od zasady powszechności opodatkowania.

Innymi słowy, gmina będzie uznana za podatnika podatku od towarów i usług w dwóch przypadkach:

- gdy wykonuje czynności inne niż te, które mieszczą się w ramach jej zadań (co wynika z pierwszej części art. 15 ust. 6 ustawy o VAT) oraz

- gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jej zadań, ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.

Komentarz eksperta

Tomasz Maicher, Associate Partner w Zespole Podatków Pośrednich w Dziale Doradztwa Podatkowego EY

Trudno zgodzić się ze stanowiskiem zaprezentowanym przez Dyrektora KIS w komentowanej interpretacji indywidualnej. Zadania nałożone na gminy w zakresie opieki społecznej wynikają bowiem z przepisów prawa, tj. w szczególności z ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o samorządzie gminnym, które określają sposób i zakres wykonywania tych czynności. Działania gmin w zakresie opieki społecznej nie mogą więc być kwalifikowane jako stosunki cywilnoprawne w rozumieniu art. 15 ust. 6 ustawy o VAT.

Ponadto czynności z zakresu pomocy społecznej są kierowane tylko do określonej i wąskiej grupy osób, a wysokość opłat uzależniona jest od sytuacji materialnej beneficjentów. Świadczenia te przyznawane są zazwyczaj na podstawie decyzji administracyjnych, a warunki określania odpłatności za świadczone czynności regulowane są poprzez uchwały rad gmin, w granicach określonych w odrębnych ustawach. Pobierane opłaty natomiast, zgodnie z ustawą o opiece społecznej, nie są uzależnione od jakości czy też standardu usług.

Tym samym, moim zdaniem, gminy realizują jedynie ściśle określone zadania nałożone na nie przez przepisy prawa. Ponadto nie zawierają w tym zakresie umów cywilnoprawnych z beneficjentami pomocy społecznej i nie kształtują swobodnie wzajemnych relacji oraz wielkości opłaty.

Gminy nie mogą w tym przypadku konkurować z podmiotami prywatnymi, jeżeli ich działanie w tym zakresie jest z góry określone przez przepisy prawa. W konsekwencji, wyłączenie gmin z kategorii podatników VAT, w mojej opinii, nie będzie prowadziło do zakłóceń konkurencji, o których mowa w Dyrektywa Rady 2006/112/WE.

Argumenty użyte przez Dyrektora KIS wydają się zatem nietrafione. Czynności z zakresu opieki społecznej nie stanowią bowiem, moim zdaniem, usług podlegających opodatkowaniu VAT.

Trzeba również podkreślić, że wyłączenie z opodatkowania VAT niniejszych czynności mogłoby prowadzić do znacznych uproszczeń w rozliczaniu podatku przez samorządy. W szczególności gminy nie byłyby zobowiązane do prowadzenia w tym zakresie rejestrów sprzedaży oraz wykazywania ww. transakcji w deklaracjach VAT oraz plikach JPK.

Pogląd zaprezentowany w komentowanej interpretacji znajduje potwierdzenie w innych interpretacjach indywidualnych, przykładowo w interpretacji Dyrektora KIS z 4 sierpnia 2017 r. (0111-KDIB3-2.4012.319.2017.1.MD).

Rewizja stanowiska Dyrektora KIS w tym temacie wydaje się jednak jedynie kwestią czasu. Odmienne stanowisko w zakresie opodatkowania czynności opieki społecznej prezentowane jest bowiem w aktualnej linii orzeczniczej sądów administracyjnych. Przykładowo w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 5 października 2017 r. (I SA/Sz 597/17) podkreślono, że zadania nałożone na gminy w zakresie opieki społecznej wynikają z przepisów prawa i dlatego gminy nie mają możliwości odstąpienia od ich realizacji. Tym samym trafnie, w mojej opinii, zauważył sąd, że gminy nie posiadają w tym zakresie swobody działania. Podobnie wypowiedział się również WSA we Wrocławiu w wyroku z 10 października 2017 r. (I SA/Wr 625/17) oraz WSA w Gliwicach w wyroku z 9 sierpnia 2017 r. (III SA/Gl 569/17). W konsekwencji, część samorządów już teraz zrezygnowała z kierowania zapytań do Dyrektora KIS i stosuje się do wykładni prezentowanej przez sądy administracyjne.

Współautorem komentarza jest Marta Barczuk, doradca podatkowy, konsultant w Zespole Podatków Pośrednich w Dziale Doradztwa Podatkowego EY.