Gdzie rozliczy VAT firma wynajmująca samochody

Zamierzam otworzyć wypożyczalnię samochodów. Samochody będę udostępniał najemcom najczęściej w swojej siedzibie w Polsce, jednak niekiedy będę je podstawiał na lotniskach w Niemczech. Czy usługi wynajmu samochodów będą we wszystkich przypadkach opodatkowane VAT w Polsce? – pyta czytelnik.

Opodatkowaniu VAT w Polsce podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). A contrario – nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem w Polsce odpłatne świadczenie usług poza jej terytorium. O tym, czy świadczenie usług ma miejsce na terytorium kraju, decydują przepisy o miejscu świadczenia usług, tj. przede wszystkim art. 28a–28o ustawy o VAT.

Przepisy te przewidują m.in. szczególne zasady ustalania miejsca świadczenia usług wynajmu środków transportu (do których należą także samochody). Zasady te określa art. 28j ustawy o VAT.

Nie więcej niż 30 dni

Zgodnie z art. 28j ust. 1 ustawy o VAT miejscem świadczenia usług krótkoterminowego wynajmu samochodów (tj. wynajmu, w którego przypadku ciągłe posiadanie samochodu lub korzystanie z niego trwa nie dłużej niż 30 dni – zob. art. 28j ust. 2 ustawy o VAT) jest miejsce, w którym te środki transportu są faktycznie oddawane do dyspozycji usługobiorcy. Chodzi o miejsce, w którym najemca lub osoba trzecia działająca w jego imieniu przejmuje nad wynajętym samochodem fizyczne posiadanie (zob. art. 40 rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011 z 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej; DzUrz UE L 77/1 z 23 marca 2011 r. ze zm.). Nie musi to być miejsce, w którym wynajmujący posiada infrastrukturę techniczną lub osobową związaną z prowadzeniem działalności.

Przykład

Polski podatnik wynajął niemieckiemu przedsiębiorcy samochód osobowy na tydzień.

Scenariusz A: Samochód został oddany do dyspozycji najemcy w siedzibie polskiego podatnika. W takim przypadku miejsce świadczenia przez polskiego podatnika usługi wynajmu samochodu znajduje się na terytorium Polski, a więc podlega ona opodatkowaniu VAT w Polsce.

Scenariusz B: Samochód został oddany do dyspozycji usługobiorcy na lotnisku w Berlinie. W tej sytuacji miejsce świadczenia usługi wynajmu samochodu znajduje się na terytorium Niemiec, a więc jej świadczenie nie podlega opodatkowaniu VAT w Polsce (lecz w Niemczech).

Z czego wynika czas posiadania

Szczegółowe zasady ustalania okresu ciągłego posiadania środków transportu (w tym samochodów) określa art. 39 rozporządzenia 282/2011. Z przepisów tych wynika, że czas ciągłego posiadania lub użytkowania środka transportu (w polskiej nomenklaturze jest to czas ciągłego posiadania lub korzystania ze środka transportu), który jest przedmiotem wynajmu, jest określany, co do zasady, na podstawie umowy zawartej przez strony.

Zasada ta nie obowiązuje jednak bezwzględnie – umowa zawarta przez strony jest jedynie podstawą domniemania, które można obalić w razie jakichkolwiek przesłanek wynikających ze stanu rzeczywistego lub prawnego, pozwalających na ustalenie rzeczywistego czasu ciągłego posiadania lub użytkowania środka transportu.

Przykład

Strony formalnie zawarły umowę wynajmu samochodu na 28 dni, lecz w praktyce samochód został udostępniony najemcy na dwa miesiące. Usługa wynajmu samochodu nie ma w takim przypadku charakteru usługi wynajmu krótkoterminowego.

Przekroczenie przewidzianego w umowie czasu wynajmu krótkoterminowego spowodowane siłą wyższą nie ma wpływu na określenie czasu ciągłego posiadania lub korzystania ze środka transportu (zob. art. 39 unijnego rozporządzenia 282/2011). W takim przypadku przekroczenie przewidzianego w umowie czasu wynajmu krótkoterminowego nie wyłącza stosowania art. 28j ustawy o VAT.

Jak z kolei wynika z art. 39 unijnego rozporządzenia 282/2011, gdy wynajem tego samego środka transportu jest objęty następującymi po sobie umowami zawartymi między tymi samymi stronami, czas wynajmu odpowiada okresowi ciągłego posiadania lub użytkowania tego środka transportu na podstawie wszystkich umów, przy czym:

1) na użytek tego przepisu umowa i jej przedłużenie stanowią następujące po sobie umowy;

2) okresy obowiązywania umowy lub umów krótkoterminowego wynajmu, które poprzedzają umowę uznaną za długoterminową, nie są jednak kwestionowane, jeżeli nie wystąpiły nadużycia,

3) jeżeli nie wystąpiły nadużycia, to następujące po sobie umowy między tymi samymi stronami dotyczące różnych środków transportu nie są uważane za następujące po sobie umowy.

Przykład

Strony zawarły dwie bezpośrednio następujące po sobie umowy wynajmu samochodu. Pierwsza została zawarta na 20 dni, druga na 25 dni. W takim przypadku usługa wynajmu samochodu nie ma charakteru krótkoterminowego, gdyż po zsumowaniu wskazanych okresów czas wynajmu przedmiotowego samochodu przekracza 30 dni.

Udostępnienie na dłuższy czas

Miejsce świadczenia usług polegających na wynajmie długoterminowym (tj. niebędącym wynajmem krótkoterminowym we wskazanym powyżej rozumieniu) samochodów na rzecz podatników (w uproszczeniu – firm) ustala się na zasadach ogólnych określonych w art. 28b ustawy o VAT. Najczęściej zatem miejscem świadczenia takich usług jest miejsce siedziby działalności gospodarczej najemcy (zob. art. 28b ust. 1 ustawy o VAT).

Przykład

Polska firma wynajęła na trzy miesiące samochód niemieckiej spółce. Miejsce świadczenia takiej usługi znajduje się na terytorium Niemiec, a więc świadczenie tej usługi nie podlega opodatkowaniu VAT w Polsce.

Natomiast w przypadku wynajmu długoterminowego samochodów na rzecz podmiotów niebędących podatnikami VAT miejsce świadczenia ustala się na podstawie art. 28j ust. 3 ustawy o VAT (przepis ten stosuje się z nieistotnym w przypadku wynajmu samochodów zastrzeżeniem art. 28j ust. 4 ustawy o VAT). Z przepisu tego wynika, że miejscem świadczenia takich usług jest miejsce, gdzie usługobiorca posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu. A zatem w przypadku usług wynajmu długoterminowego samochodów rezydencja najemcy wyznacza miejsce świadczenia nie tylko w przypadku wynajmu na rzecz podatników, ale również w przypadku wynajmu na rzecz podmiotów niebędących podatnikami.

Przykład

Polska firma wynajęła na trzy miesiące samochód osobie fizycznej zamieszkałej w Japonii. Miejsce świadczenia takiej usługi znajduje się na terytorium Japonii, a więc świadczenie tej usługi nie podlega opodatkowaniu VAT w Polsce.

Autor jest doradcą podatkowym