We wtorek Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną fiskusa, który odmówił spółce prawa do odliczenia z faktury VAT RR. Odwołał się przy tym do unijnych zasad neutralności i proporcjonalności.

Wzajemne należności

Sprawa dotyczyła interpretacji podatkowej. We wniosku spółka wyjaśniła, że zakupiła brojlery (kurczęta) od rolnika ryczałtowego i w jego imieniu wystawiła fakturę VAT RR. W drodze umowy przelewu wierzytelności z art. 509 k.c. nabyła należność, której dłużnikiem jest ten rolnik.

Spółka wskazała, że zapłaciła mu kwotę należną wynikającą z faktury VAT RR, ale pomniejszyła ją o dług. Zapłata nastąpiła na rachunek bankowy rolnika, ale bez tego, co było konsekwencją potrącenia. Zdaniem spółki, choć zapłata tej części należności nie nastąpiła na rachunek rolnika ryczałtowego, nie wyklucza to prawa do odliczenia całego podatku z faktury VAT RR. Podkreślała, że warunek zapłaty na rachunek bankowy z art. 116 ust. 6 pkt 2 ustawy o VAT jest spełniony także wtedy, gdy doszło do potrącenia na podstawie ustaw, np. kodeksu cywilnego.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Uznał, że zapłata należności za produkty rolne na rachunek rolnika ryczałtowego pomniejszona o kwotę wynikającą z nabytej przez spółkę wierzytelności pozbawia nabywcę produktów rolnych prawa do zwiększenia kwoty podatku naliczonego o całą kwotę dokonanego zwrotu podatku. Zdaniem urzędników opisana we wniosku sytuacja nie mieści się w katalogu potrąceń wskazanych w art. 116 ust. 9a ustawy o VAT, tj. wynikających z innych ustaw, rozporządzeń Rady UE lub tytułów wykonawczych.

Spółka zaskarżyła interpretację, a Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu przyznał jej rację. Zauważył, że fiskus nie wyjaśnił, z jakiego powodu przyjął radykalne stanowisko, pozbawiając nabywcę produktów rolnych prawa do zwiększenia kwoty podatku naliczonego o całą kwotę dokonanego zwrotu podatku. W ocenie WSA przyjęcie, że zapłata na rachunek bankowy jest niższa niż kwota ujęta na fakturze, podczas gdy zaistniała rekompensata, nie uzasadnia całkowitego pozbawienia prawa do odzyskania podatku przez podatnika. Zbyt formalistyczne podejście do sposobu płatności (na rachunek bankowy, w drodze potrącenia) prowadzi do naruszenia zasady neutralności i proporcjonalności. Zwłaszcza że między stronami transakcji doszło do rozliczenia wzajemnych należności.

Ostatecznie wykładnię korzystną dla spółki potwierdził też NSA. W jego ocenie, mając na względzie zasadę neutralności i proporcjonalności, przez należności, o których mowa w spornych przepisach, należy też rozumieć potrącenia przewidziane w k.c., o ile nie prowadzi to do nadużyć.

Jasne zasady

NSA tłumaczył, że warunki formalne nie mogą być tak skonstruowane, aby pozbawiały definitywnie podatnika, który wypłacił zryczałtowany zwrot podatku rolnikowi, możliwości odliczenia. Ponadto – jak podkreślił sędzia NSA Adam Bącal – gdy mechanizm rekompensaty zwrotu VAT rolnikom ryczałtowym państwo przerzuciło na nabywców, nie może ustanawiać restrykcyjnych wymogów odzyskania przez nich wypłaconych środków pieniężnych.

Procedura zwrotu ustalona przez państwo członkowskie powinna być rozumiana tak, by nie godziła w zasadę neutralności oraz odpowiadała zasadzie proporcjonalności. Wyrok jest prawomocny.

Sygnatura akt: I FSK 1721/14

Opinia

Michał Wojtas, doradca podatkowy, wspólnik w kancelarii EOL

Wyrok NSA, którym wsparł podatnika w sporze o prawo do odliczenia z faktur VAT RR w części dotyczącej potrącenia zapłaty z nabytą wobec rolnika ryczałtowego wierzytelnością od innego podmiotu, jest słuszny. Zwłaszcza że – co dziś rzadkie – w zakresie prawa do odliczenia z faktur VAT RR sądy administracyjne prezentują dość spójne, korzystne dla podatników stanowisko. Trudno się zgodzić na tak rygorystyczne, profiskalne rozumienie prawa do odliczenia, jakie prezentuje MF. Biorąc pod uwagę orzecznictwo w kwestii przekroczenia 14-dniowego terminu zapłaty za fakturę VAT RR, fiskus miał obowiązek uwzględnić aktualny pogląd przyznający przy wykładni ustawy o VAT prymat zasadzie proporcjonalności i neutralności.