Zobowiązania podatkowe: egzekucja od wspólnika będzie łatwiejsza

Nowy rok przyniesie wiele zmian w ordynacji podatkowej. Są wśród nich te, o których było w ciągu ostatnich miesięcy dość głośno, np. wprowadzenie zasady rozstrzygania wątpliwości prawnych na korzyść podatnika. Jednak do procedur podatkowych zostaną wprowadzone takie zmiany, które uchwalono przy okazji nowelizacji innych ustaw.

Jedna z takich zmian została zapisana w ustawie z 10 lipca 2015 r. o administracji podatkowej (DzU z 31 sierpnia 2015 r., poz. 1269). Znajdują się tam także nowe przepisy dodane do ordynacji podatkowej, dotyczące egzekucji zobowiązań od osób trzecich.

Solidarna odpowiedzialność

Zasadniczo to podatnik powinien sam regulować swoje zobowiązania podatkowe. Jednak zdarza się, że z różnych przyczyn nie może lub nie chce tego zrobić. Wówczas fiskus wykorzystuje możliwości wyegzekwowania podatku od innych osób, które ponoszą solidarną odpowiedzialność za takie zobowiązania. Najczęściej takimi osobami są małżonkowie, wspólnicy spółek albo nabywcy przedsiębiorstwa.

O tym, czy taka osoba trzecia ponosi odpowiedzialność za cudze podatki, orzeka organ podatkowy w drodze decyzji. Jednak, zgodnie z art. 108 § 4 ordynacji, aby można było podjąć egzekucję zobowiązania z takiej decyzji, organ musi najpierw podjąć egzekucję z majątku samego podatnika, a dopiero później sięgać do kieszeni osoby trzeciej.

Nowe przepisy zawarte w art. 108 o.p. nieco zmieniają porządek działań administracji skarbowej w tych sprawach. Otóż do wspomnianego § 4 w art. 108 ordynacji dodano słowa „odstąpiono od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych albo nie przystąpiono do egzekucji administracyjnej w wyniku uprawdopodobnienia przez organ egzekucyjny braku możliwości uzyskania w toku egzekucji administracyjnej kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne". Przepis ten pozwoli zatem na przeprowadzenie egzekucji od osoby trzeciej w sytuacji, gdy oczywiste jest, że egzekucja z majątku podatnika okaże się bezskuteczna (bo np. główny zobowiązany, czyli podatnik nie posiada wystarczająco dużego majątku na zapłatę podatku).

O jedną decyzję mniej

Według nowego art. 108 § 3a o.p. postępowanie egzekucyjne w stosunku do osób trzecich może zostać wszczęte nawet bez wydawania decyzji w stosunku do podatnika. Wystarczy, że organ podatkowy uzna w stosownym postanowieniu, że egzekucja wobec głównego zobowiązanego jest nieopłacalna. Wtedy odstępuje od egzekucji z majątku podatnika, a następnie wszczyna postępowanie egzekucyjne w stosunku do owej osoby trzeciej. Zresztą nowy art. 108 § 2 pkt 4 mówi, że w takiej sytuacji najpierw odstępuje się od egzekucji z majątku podatnika, a dopiero potem wszczyna się postępowanie w sprawie podatkowej odpowiedzialności osoby trzeciej.

Sens nowych przepisów wygląda na dość jasny: fiskus zaoszczędzi sobie biurokratycznych formalności w sytuacji, gdy i tak nie dałby rady wyegzekwować podatku od samego podatnika. Jednak gdy czyta się nowe przepisy razem z przepisami ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, można nabrać pewnych wątpliwości co do praktycznego stosowania nowych regulacji.

Płatność dwa razy?

Zwróćmy uwagę na treść art. 45 ww. ustawy o postępowaniu egzekucyjnym: „Organ egzekucyjny i egzekutor są obowiązani odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych albo gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego". Tymczasem według nowego art. 108 § 4 ordynacji podatkowej jedną z przesłanek wszczęcia postępowania egzekucyjnego w stosunku do osoby trzeciej jest „odstąpienie od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych".

Można zatem wyobrazić sobie sytuację, w której podatnik ma trudność z zapłatą podatku i składa wniosek o odroczenie płatności lub rozłożenie jej na raty. Jeśli urząd skarbowy się na to zgodzi na piśmie, to podatnik będzie mógł „okazać dowód" takiego ułatwienia. Wówczas komórka egzekucyjna urzędu skarbowego musi odstąpić od czynności egzekucyjnych. Ale równocześnie będzie mogła wszcząć postępowanie egzekucyjne w stosunku do osoby trzeciej. Czy zatem w sytuacji, gdy jeden ze małżonków czy wspólników dostanie zgodę na odroczenie podatku, urząd skarbowy może równocześnie zacząć egzekucję od drugiego małżonka i pobrać podatek podwójnie? Na razie sama lektura przepisów nie daje jasnej odpowiedzi na to pytanie. Byłoby to oczywiście sprzeczne z elementarnymi zasadami poboru podatków. Niewykluczone, że ta kwestia będzie przedmiotem wniosków o interpretacje prawa podatkowego.