- Nasza spółka zamierza wykorzystywać na potrzeby własne (jako środki trwałe) wyprodukowane przez nas maszyny, a także przeznaczać je do sprzedaży we własnym sklepie firmowym. Sporządzamy rachunek zysków i strat w wersji porównawczej i stosujemy konta zespołu 4 i 5. Jak prawidłowo ewidencjonować operacje przekazania produktów gotowych? – pyta czytelnik.

Wskazane w pytaniu transakcje przekwalifikowania produktów gotowych do środków trwałych lub towarów są zdarzeniami, które zakłócają krąg kosztów >patrz ramka. Zakłócenie to polega na tym, że poniesione koszty układu rodzajowego nie przekształcają się w koszt własny produktów, tylko w inne składniki aktywów.

Zmiana stanu produktów

Jednostki sporządzające rachunek zysków i strat w wersji porównawczej muszą ustalić na dzień bilansowy zmianę stanu produktów. Jej prawidłowe wyliczenie jest uwarunkowane zamknięciem kręgu kosztów. Na zmianę stanu produktów ma wpływ:

- zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych czynnych (w zależności od zasad polityki rachunkowości),

- zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych biernych (w zależności od zasad polityki rachunkowości),

- zmiana stanu produktów gotowych oraz produkcji w toku.

Jak funkcjonuje krąg kosztów

Przez krąg kosztów należy rozumieć ciąg ewidencyjny operacji gospodarczych rozpoczynający się od zaksięgowania kosztów prostych w układzie rodzajowym (zespół 4). Następnie poprzez konto 490 „Rozliczenie kosztów" zostają one odniesione w układ funkcjonalny (zespół 5), skąd bezpośrednio lub za pośrednictwem konta 58 „Rozliczenie kosztów produkcji" zostają aktywowane na kontach zespołu 6. Krąg kosztów kończy się na zespole 7, na koncie „Koszt własny sprzedanych produktów".

O zamkniętym kręgu kosztów można mówić wtedy, gdy saldo konta 490 „Rozliczenie kosztów" jest równe sumie zmiany stanu rozliczeń międzyokresowych kosztów oraz zmianie stanu produktów gotowych i produkcji w toku. Zdarzają się jednak takie operacje gospodarcze, jak opisane w pytaniu, które powodują wyjście kosztów z kręgu. Oznacza to, że koszty te nie dotyczyły kosztu wytworzenia sprzedanych produktów.

Zalecane rozwiązanie

W takich przypadkach w praktyce rachunkowości zalecane jest stosowanie kont pomocniczych, a mianowicie:

- „Obroty wewnętrzne" (zapisy na stronie Ma) oraz

- „Koszt obrotów wewnętrznych"(zapisy na stronie Wn).

Na dzień bilansowy saldo konta „Obroty wewnętrzne" przenoszone jest wprost na wynik finansowy, natomiast saldo konta „Koszt obrotów wewnętrznych" na konto „Rozliczenie kosztów".

Saldo konta „Obroty wewnętrzne" prezentowane jest w pozycji rachunku zysków i strat w wersji porównawczej A.III „Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki", a saldo konta „Rozliczenie kosztów" w pozycji A.II „Zmiana stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)". Taka ewidencja jest pomocna w prawidłowym zamknięciu kręgu kosztów oraz ustaleniu zmiany stanu produktów.

Przykład

Przekwalifikowanie wyrobów gotowych na środki trwałe lub towary

Jednostka posiada na magazynie wyroby gotowe o wartości 100 000 zł. W ciągu okresu sprawozdawczego zostały poniesione koszty na wyprodukowanie nowych maszyn w kwocie 120 000 zł – wyroby w tej wartości zostały przyjęte do magazynu.

Jednostka przekwalifikowała własne produkty o wartości:

- 50 000 zł na środki trwałe w budowie oraz

- 30 000 zł na towary.

W ciągu okresu sprawozdawczego zostały sprzedane wyroby gotowe o wartości 60 000 zł. Jednostka stosuje wariant porównawczy rachunku zysków i strat.

Ewidencja księgowa:

1. Ujęcie poniesionych kosztów działalności produkcyjnej

Wn „Koszty działalności produkcyjnej" 120 000 zł

Ma „Rozliczenie kosztów" 120 000 zł

2. Przyjęcie wyrobów gotowych na magazyn

Wn „Wyroby gotowe" 120 000 zł

Ma „Koszty działalności produkcyjnej" 120 000 zł

3. Przekazanie własnych produktów na środki trwałe w budowie

Wn „Koszt obrotów wewnętrznych" 50 000 zł

Ma „Wyroby gotowe" 50 000 zł

4. Ujęcie obrotów wewnętrznych

Wn „Środki trwałe w budowie" 50 000 zł

Ma „Obroty wewnętrzne" 50 000 zł

5. Przekwalifikowanie produktów gotowych na towar

Wn „Koszt obrotów wewnętrznych" 30 000 zł

Ma „Wyroby gotowe" 30 000 zł

6. Ujęcie obrotów wewnętrznych

Wn „Towary" 30 000 zł

Ma „Obroty wewnętrzne" 30 000 zł

7. Rozchód sprzedanych wyrobów gotowych

Wn „Koszt własny sprzedanych produktów" 60 000 zł

Ma „Wyroby gotowe" 60 000 zł

8. Przeksięgowanie kosztu własnego sprzedanych wyrobów gotowych

Wn „Rozliczenie kosztów" 60 000 zł

Ma „Koszt własny sprzedanych produktów" 60 000 zł

9. Przeksięgowanie kosztu obrotów wewnętrznych

Wn „Rozliczenie kosztów" 80 000 zł

Ma „Koszt obrotów wewnętrznych" 80 000 zł

- Saldo konta 790 „Obroty wewnętrzne" w kwocie 80 000 zł będzie prezentowane w pozycji rachunku zysków i strat w wersji porównawczej:

A.III „Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki".

- Saldo konta 490 „Rozliczenie kosztów" w kwocie 20 000 zł ze znakiem minus będzie prezentowane w pozycji:

A.II „Zmiana stanu produktów (zwiększenie – wartość dodatnia, zmniejszenie – wartość ujemna)".

Zmiana stanu produktów może być sprawdzona poprzez porównanie stanu końcowego i początkowego konta 600 „Wyroby gotowe" tj. 80 000 zł – 100 000 zł = - 20 000 zł.

Autorka jest biegłym rewidentem