Mam podpisaną umowę franczyzową z niemiecką firmą. Firma ta wycofuje się z polskiego rynku. Zawarta przeze mnie umowa przewiduje roczny okres wypowiedzenia, lecz zagraniczna firma przedstawiła mi ofertę wynagrodzenia za wyrażenie zgody na natychmiastowe rozwiązanie umowy. Czy wynagrodzenie takie będzie opodatkowane podatkiem od towarów i usług? – pyta czytelnik.
Opodatkowaniu VAT podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Przez świadczenie usług rozumie się natomiast każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie jest dostawą towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, w tym również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji (zob. art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT).
Tak jak w prawie cywilnym
Ustawa o VAT nie definiuje pojęcia „świadczenie". W tej sytuacji trzeba się więc odwołać do pojęcia świadczenia obowiązującego w prawie cywilnym, gdzie przez „świadczenie" rozumie się zachowanie się dłużnika przewidziane treścią zobowiązania. Aby zatem miało miejsce świadczenie, konieczne są bezpośrednio związane ze sobą elementy, tj. zachowanie się oraz istniejący między stronami stosunek prawny przewidujący takie zachowanie.
Fiskus i sądy potwierdzają
Warunki te są spełnione m.in. w przypadku wyrażenia za wynagrodzeniem zgody na wcześniejsze rozwiązanie umowy. Jak czytamy w interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 3 marca 2014 r. (IBPP1/443-43/14/KJ): „czynność wnioskodawcy w postaci wyrażenia zgody na wcześniejsze rozwiązanie umowy dzierżawy lokalu stanowi odpłatne świadczenie usług na rzecz dzierżawcy, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. W związku z tym, że w analizowanym przypadku będzie istniał bezpośredni związek pomiędzy dokonanym świadczeniem a otrzymanym wynagrodzeniem – kwota pieniężna zostanie ustalona na podstawie porozumienia zawartego między stronami, w zamian za wcześniejsze rozwiązanie umowy dzierżawy, stanowić będzie wynagrodzenie za te usługi i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług".
Podobnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 17 lutego 2015 r. (I SA/Kr 91/15) wyjaśnił: „słusznie organ uznał, że co do skutków na gruncie ustawy o VAT zawarte pomiędzy stronami porozumienie jest wzajemnym porozumieniem z elementem ekwiwalentności. Skarżący bowiem zawierając porozumienie godzi się na wcześniejsze rozwiązanie umowy, a w zamian otrzymuje wynagrodzenie w postaci otrzymanej kwoty nazwanej odszkodowaniem, czyli dokonuje czynności wprost wymienionej w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, która podlega opodatkowaniu".
Jedynie na terytorium kraju
A zatem w przedstawionej sytuacji wyrażenie za wynagrodzeniem zgody na natychmiastowe rozwiązanie umowy będzie świadczeniem usługi w rozumieniu VAT. Świadczenie tej usługi niekoniecznie jednak będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, gdyż – jak zostało wskazane na wstępie – czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT w Polsce jest odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, a więc odpłatne świadczenie usług, których miejsce świadczenia znajduje się na terytorium Polski. Jednocześnie art. 28b ust. 1 ustawy o VAT stanowi, że miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą ma siedzibę działalności gospodarczej.
Powoduje to, że najprawdopodobniej miejsce świadczenia usługi, o której mowa, znajdować się będzie poza terytorium kraju (na terytorium Niemiec), a więc usługa ta nie będzie podlegać opodatkowaniu VAT w Polsce. Oznaczałoby to, że wyrażenie zgody na rozwiązanie umowy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, a w konsekwencji wystawiona niemieckiej firmie faktura nie powinna zawierać danych dotyczących stawki i kwoty podatku (zob. art. 106e ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT), a w zamian zawierać adnotację „odwrotne obciążenie" (zob. art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT). Faktura ta powinna również zawierać numer VAT UE czytelnika oraz numer VAT UE niemieckiej firmy (zob. art. 106e ust. 1 pkt 24 ustawy o VAT).
Inaczej, gdy jest oddział
Należy jednak zauważyć, że w przypadku gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej (zob. art. 28b ust. 2 ustawy o VAT). Powoduje to, że gdyby niemiecka firma, o której mowa, miała na terytorium Polski stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej (np. oddział), dla którego zostałaby wykonana usługa wyrażenia zgody na rozwiązanie umowy, miejsce świadczenia tej usługi znajdowałoby się jednak na terytorium kraju, a więc świadczenie tej usługi podlegałoby opodatkowaniu VAT w Polsce według stawki podstawowej 23 proc. W takim przypadku konieczne byłoby udokumentowanie wyrażenia zgody na rozwiązanie umowy fakturą zawierającą VAT naliczony według tej właśnie stawki.
Przykład
Polski podatnik otrzymał ofertę wcześniejszego rozwiązania umowy franczyzowej za wynagrodzeniem.
Wariant A: Ofertę tę podatnik otrzymał od polskiego oddziału (mającego cechy stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej) niemieckiej firmy, z którym ma zawartą umowę franczyzową. Miejsce świadczenia usługi wyrażenia zgody na rozwiązanie umowy znajduje się w takim przypadku w Polsce i należy ją udokumentować fakturą zawierającą VAT obliczony według stawki 23 proc.
Wariant B: Ofertę tę podatnik otrzymał od niemieckiej firmy (nieposiadającej w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej), z którą ma zawartą umowę franczyzową. Miejsce świadczenia usługi wyrażenia zgody na rozwiązanie umowy znajduje się w takim przypadku poza terytorium Polski, a więc usługę należy udokumentować fakturą bez danych dotyczących stawki i kwoty podatku (z adnotacją „odwrotne obciążenie").
Autor jest doradcą podatkowym
