Wiele spółek tworzy wewnętrzne procedury zaliczania w koszty uzyskania przychodów wierzytelności, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana protokołem stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty. Możliwość taka wynika z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a w zw. z art. 16 ust. 2 pkt 3 ustawy o CIT.
Potrzebna jest kalkulacja
Elementem tych procedur jest zazwyczaj kalkulacja przewidywanych kosztów procesowych i egzekucyjnych. Jest ona o tyle ważna, że wyznacza kwotę podatkowego rozliczenia wierzytelności, a w konsekwencji wszystkie wierzytelności poniżej tej sumy lub jej równe można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów na podstawie sporządzonego protokołu. Z protokołu powinna więc jasno wynikać nieopłacalność działań zmierzających do dochodzenia zapłaty wierzytelności.
Nieopłacalność ta powinna być wykazana na podstawie konkretnych wyliczeń sporządzonych na podstawie obowiązujących przepisów. Do takiego wniosku prowadzi obecne orzecznictwo sądów administracyjnych w tym przedmiocie.
Co na to sądy
Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez WSA w Warszawie w wyroku z 22 czerwca 2011 r. (III SA/Wa 3378/10): „Określając »przewidywane koszty«, należy ograniczać się jedynie do określenia »kosztów niezbędnych«, jakie podatnik musiałby ponieść, gdyby chciał dochodzić swoich należności na drodze sądowej. Może uwzględnić w kalkulacji wydatki na obsługę prawną, ale tylko takie, które odnoszą się do czynności prawnych niezbędnych do dochodzenia wierzytelności przed sądem (...)".
Z kolei z wyroku NSA z 17 stycznia 2014 r. (II FSK 239/12) wynika, że: „za przewidywane koszty procesowe należy zatem uznać całokształt możliwych do poniesienia przez wierzyciela kosztów wynikających z przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) w związku z ewentualnym procesowym dochodzeniem wierzytelności. Będą to zarówno koszty procesu określone w art. 98 § 2 i 3 k.p.c., jak i koszty egzekucyjne (przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań, w tym do postępowania egzekucyjnego, do którego mają odpowiednio zastosowanie przepisy art. 98 § 2 i 3 k.p.c.) oraz wszystkie inne wydatki związane bezpośrednio z ewentualnym procesem".
Celowe, czyli niezbędne
W postępowaniu egzekucyjnym obowiązuje zasada zwrotu przez dłużnika wierzycielowi kosztów celowych, tj. niezbędnych do przeprowadzenia egzekucji (art. 770 k.p.c.), jednak istnieje różnica w postępowaniu egzekucyjnym przed komornikiem i przed sądem. Komornik obowiązany jest stosować się do zasady wyrażonej w art. 770 k.p.c. zdanie pierwsze i ocenić, czy określone koszty są niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Sąd natomiast może w postępowaniu egzekucyjnym, w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, jak również w postępowaniu ze skargi na czynności komornika, stosować odpowiednio przepisy o kosztach procesu zamieszczone w art. 98 i nast. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. (uchwały SN: z 28 kwietnia 2004 r., III CZP 16/04, z 29 lutego 1996 r., III CZP 17/96 oraz z 14 grudnia 2001 r., III CZP 74/01).
Zestawienie minimalnych kosztów sądowych i egzekucyjnych wraz z przywołaniem źródła, z którego one wynikają, zostało przedstawione w tabelach.
Autor jest prawnikiem w Kancelarii Ożóg Tomczykowski
