Pomimo ogromnych zalet cash pooling pozostaje w Polsce wciąż niedocenianym narzędziem zarządzania gotówką w holdingach i podatkowych grupach kapitałowych. Wprowadzając w jednym przedsiębiorstwie zależnym usługę cash poolingu i chcąc potem sukcesywnie rozszerzać ją na pozostałe jednostki, trzeba się zorientować się w otoczce prawno-podatkowej i zasadach ewidencji związanych z tym operacji. W transakcjach cash poolingu rzeczywistego należności oraz zobowiązania są transakcjami, które mają miejsce pomiędzy konsolidowanymi jednostkami powiązanymi. W sprawozdaniu finansowym odpowiednie salda oraz pozostałe przychody i koszty podlegają eliminacji. Co za tym idzie, w sprawozdaniu cząstkowym konieczna jest w pojedynczych pozycjach ewidencja pozabilansowa. W trakcie trwania miesiąca oraz na koniec miesięcy niekończących kwartału możliwe jest księgowanie uproszczone, bez podziału na poszczególne konsolidowane jednostki zależne. Operacja kredytowania w systemie cash pooling powoduje powstanie w jednostce udzielającej kredytu składnika aktywów finansowych, a w jednostce otrzymującej kredyt – zobowiązania finansowego.
Ewidencja cash poolingu może przebiegać z użyciem następujących kont:
- Ewidencja zdarzeń gospodarczych przy założeniu wystąpieniu aktywów finansowych z tytułu udzielonego kredytu cash pooling:
1. Uznanie rachunku bankowego środkami przeznaczonymi do cash poolingu
Wn „Pozostałe aktywa pieniężne" 15 000 zł
Ma „Rachunek bankowy" 15 000 zł
2. Zaksięgowanie odsetek z całego miesiąca
Wn „Pozostałe aktywa pieniężne – odsetki od aktywów pieniężnych z tytułu udzielonego kredytu w ramach cash poolingu" 200 zł
Ma „Odsetki naliczone – cash pooling" 200 zł
3. Wyksięgowanie odsetek naliczonych pierwszego dnia kolejnego okresu rozliczeniowego
Wn „Odsetki naliczone – cash pooling"
200 zł
Ma „Pozostałe aktywa pieniężne – odsetki od aktywów pieniężnych z tytułu udzielonego kredytu w ramach cash poolingu" 200 zł
4. Zaksięgowanie zapłaconych odsetek
Wn „Rachunek bankowy" 200 zł
Ma „Odsetki otrzymane – cash pooling" 200 zł
- Ewidencja zdarzeń gospodarczych, będących następstwem zobowiązania finansowego z tytułu otrzymanych środków w obrębie cash poolingu:
1. Obciążenie rachunku bankowego środkami otrzymanymi w ramach cash poolingu
Wn „Rachunek bankowy" 20 000 zł
Ma „Pozostałe zobowiązania finansowe"
20 000 zł
2. Zaksięgowanie odsetek wyliczonych dla całego miesiąca
Wn „Pozostałe zobowiązania finansowe – odsetki od zobowiązań finansowych z tytułu udzielonego kredytu w ramach cash poolingu" 200 zł
Ma „Odsetki niezapłacone – cash pooling"
200 zł
3. Wyksięgowanie odsetek wyliczonych pierwszego dnia kolejnego okresu rozliczeniowego
Wn „Odsetki niezapłacone – cash pooling"
200 zł
Ma „Pozostałe zobowiązania finansowe – odsetki od zobowiązań finansowych z tytułu udzielonego kredytu w ramach cash poolingu"
200 zł
4. Zaksięgowanie odsetek zapłaconych
Wn „Odsetki zapłacone – cash pooling"
200 zł
Ma „Pozostałe zobowiązania finansowe – cash pooling" 200 zł
To nie pożyczka
Poza sposobem ewidencji cash poolingu obszernych objaśnień wymaga także kwalifikacja prawnopodatkowa usługi. W prawie cywilnym cash pooling definiowany jest jako umowa nienazwana, do której odpowiednio stosowane są przepisy o zobowiązaniach. Uregulowań prawnych tej specyficznej usługi brakuje też w polskim prawie podatkowym. Natomiast jako rachunek skonsolidowany cash pooling widnieje w ustawie – Prawo bankowe (po nowelizacji z 2004 r.).
Brak jasnych przepisów prawa utrudnia rozwój cash poolingu w Polsce. Pierwsza wątpliwość dotycząca korzystania z tego systemu związana jest z podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Co prawda cash pooling nie został wymieniony w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych w katalogu czynności opodatkowanych, ale wielu przedsiębiorców obawia się potraktowania tej umowy jako umowy pożyczki, która podlega opodatkowaniu. Istnieją argumenty przeciw traktowaniu cash poolingu jako pożyczki. W przypadku wirtualnego (notional) cash poolingu nie dochodzi przecież do fizycznego przepływu środków finansowych, a jest to warunek konieczny kwalifikacji transakcji jako pożyczki. W pozostałych rodzajach cash poolingu występują rzeczywiste przepływy, ale fakt, że na koniec dnia istnieje grupa podmiotów mających saldo dodatnie i drugi zespół z saldami ujemnymi, nie oznacza, iż możliwe jest dokładne określenie stron umowy. A określenie stron umowy jest niezbędne do kwalifikacji umowy jako pożyczki.
Pozostałe wątpliwości
Wątpliwości pojawiają się również w zakresie ustawowych regulacji dotyczących „cienkiej kapitalizacji". Za niedostateczną kapitalizację uważa się sytuację, gdy spółka zależna przekracza ustawowe limity zadłużenia kredytowego (pożyczkowego) wobec podmiotów powiązanych.
Korzystanie z cash poolingu nie wymaga przygotowania dokumentacji w zakresie cen transferowych. Mimo wszystkich niedogodności poprawne kształtowanie struktury cash poolingu w grupie kapitałowej przyniesie wymierne korzyści.
Autor jest analitykiem finansowym
