Jestem spawaczem. Świadczę usługi w ramach działalności gospodarczej. Moja sprzedaż nie przekracza 150 tys. zł, dlatego nie zarejestrowałem się jako czynny podatnik VAT. Zgodnie bowiem z art. 113 ?ust. 1 ustawy o VAT zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 150 tys. zł. Niedawno kupiłem kształtownik ze stali, który wykorzystam do zrobienia w moim warsztacie regału na sprzęt spawalniczy. Dostawca wystawił mi fakturę z adnotacją „odwrotne obciążenie", w której nie został wykazany VAT. Przy nazwie towaru podano PKWiU 24.33.11.0. Księgowa powiedziała mi, że to ja muszę rozliczyć VAT od tej transakcji. Mam wątpliwości, bo przecież nie jestem czynnym VAT-owcem. Czy jako podatnik zwolniony z VAT rzeczywiście muszę rozliczyć podatek od tego zakupu? – pyta czytelnik

Po wprowadzeniu  przepisów o tzw. odwrotnym obciążeniu VAT przy towarach określonych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT podatek należny rozlicza nabywca.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 7 i ust. 2 ustawy o VAT (zwanej dalej ustawą), jeśli:

Zobowiązany do tego jest nabywca towarów. I to także wtedy, gdy posiada status podatnika VAT zwolnionego na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy.

Przywołane regulacje wskazują, że zastosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia VAT dotyczy nabywcy, który jest podatnikiem VAT, o którym mowa w art. 15 ustawy. A podatnikiem VAT jest zarówno czynny podatnik VAT, jak i podatnik VAT zwolniony. Oznacza to, że podatek od dostawy w ramach odwrotnego obciążenia rozlicza także nabywca, który jest podatnikiem zwolnionym z VAT.

Właściwy formularz to VAT-9M

W przypadku gdy dostawa towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT nastąpiła na rzecz podatnika zwolnionego z VAT, wyjaśnienia wymaga jeszcze sposób rozliczenia VAT przez nabywcę. Z racji jego statusu wygląda ono bowiem  inaczej niż u podatnika VAT czynnego.

Podatnik zwolniony z VAT nie składa „zwykłych" deklaracji VAT,  np. na formularzu VAT-7, bo nie ma takiego obowiązku. Krajową dostawę towarów opodatkowanych w ramach odwrotnego obciążenia, dla której występuje on jako podatnik zobowiązany do rozliczenia podatku należnego, wykazuje on w deklaracji podatkowej VAT-9M. Należy ją złożyć w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dla dostawy towarów powstał obowiązek podatkowy. Obowiązek ten powstaje zwykle w dniu, w którym nastąpiła dostawa towarów (art. 19a ust. 1 ustawy). W deklaracji tej podatnik wykazuje podstawę opodatkowania wraz z kwotą podatku należnego z tytułu dostawy. U podatnika VAT zwolnionego podatek należny nie przekształca się w podatek naliczony. Dlatego z deklaracji VAT-9M wynika jedynie kwota VAT do zapłaty. Ze względu na brak związku z czynnościami opodatkowanymi nie występuje natomiast kwota podatku naliczonego, która podlegałaby odliczeniu. W efekcie stanowi on obciążenie dla prowadzącego działalność.

Przykład

Podatnik zwolniony z VAT na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT  nabył od podatnika VAT czynnego odpady z tworzyw sztucznych (PKWiU 38.11.55.0) na kwotę 900 zł. Dostawa nastąpiła 30 lipca br.  ?7 sierpnia br. nabywca otrzymał fakturę uproszczoną (bez stawki i kwoty VAT) wystawioną przez dostawcę 4 sierpnia br. Faktura ta była oznaczona wyrazami „odwrotne obciążenie". Dostarczony towar podlega opodatkowaniu według stawki 23 proc. Nabywca, który jest zobowiązany do rozliczenia podatku od tej dostawy, ustalił, że obowiązek podatkowy powstał w dniu dostawy towarów, czyli 30 lipca br.

Transakcję nabywca powinien wykazać w deklaracji VAT-9M składanej za lipiec 2014 r. w terminie ?do 25 sierpnia 2014 r. Należy w niej zadeklarować:

Podatek należny w kwocie 207 zł podatnik powinien przekazać na rachunek bankowy urzędu skarbowego w terminie do 25 sierpnia 2014 r.

Resort naprawia błąd

Ze zmian do ustawy o VAT zaproponowanych przez Ministerstwo Finansów w projekcie ?z 25 czerwca 2014 r., które miałyby obowiązywać od przyszłego roku, wynika, że dla dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 11 resort planuje ograniczenie stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w odniesieniu do nabywców zwolnionych od podatku. Od dostawy towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT podatek rozliczałby tylko ten nabywca, który jest czynnym podatnikiem VAT. Resort dostrzegł bowiem, że w tych okolicznościach rozliczanie VAT przez podatników zwolnionych z VAT jest obciążeniem ich działalności. Istnieje zatem szansa, by podatek od krajowych dostaw towarów, do których obecnie stosuje się mechanizm odwrotnego obciążenia, od 2015 r. był rozliczany na zasadach ogólnych (przez sprzedawcę), jeśli towar nabędzie podatnik zwolniony z VAT m.in. na podstawie art. 113 ustawy.

WNIOSEK: Jeśli dostawcą towaru wymienionego w załączniku nr 11 do ustawy o VAT jest czynny podatnik VAT, zaś jego nabywcą – podatnik VAT zwolniony od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, a dostawa nie jest czynnością objętą zwolnieniem od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 ustawy, to podatek należny od tej dostawy musi rozliczyć nabywca.