Na początku czerwca br. nagle zmarła moja matka. Jako osoba fizyczna prowadziła działalność gospodarczą (biuro pośrednictwa ?w obrocie nieruchomościami). Była zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT. Z powodu jej śmierci nie zostały złożone deklaracje VAT-7 za maj i czerwiec br.

Po śmierci matki zarejestrowałam działalność gospodarczą jako odrębny podmiot. Za zgodą pozostałych spadkobierców zamierzam kontynuować działalność, którą prowadziła moja mama. Czy jako spadkobierca mam obowiązek złożenia deklaracji VAT-7 za nierozliczone przez mamę okresy, tj. za maj i za czerwiec 2014 r.? Czy powinnam sporządzić remanent likwidacyjny obejmujący składniki majątku, które wchodziły w skład firmy mojej mamy, i zapłacić VAT wyliczony od ich wartości? – pyta czytelniczka.

Zagadnienia z zakresu przejścia praw i obowiązków majątkowych po śmierci spadkodawcy regulują art. 922–1088 kodeksu cywilnego, które określają zasady przekazywania majątku i zobowiązań. Jednak prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa podatkowego nie należą do spadku. Ich sukcesja jest możliwa jedynie na podstawie i w granicach określonych przez art. 97 i 98 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). Wynika z nich między innymi, że spadkobiercy przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego wszelkie majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy (art. 97 § 1 o.p.). Przykładem przejęcia po spadkodawcy prawa o charakterze majątkowym może być np. prawo do zapłaty podatku w ratach lub w odroczonym terminie płatności albo prawo do zwrotu VAT. Z kolei do obowiązków o charakterze majątkowym należy np. obowiązek zapłaty podatku.

Jeżeli na podstawie przepisów prawa podatkowego spadkodawcy przysługiwały prawa ?o charakterze niemajątkowym związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek (art. 97 § 2 o.p.). Przykładem takiego uprawnienia jest prawo do korekty deklaracji podatkowej.

Śmierć podatnika jest zakończeniem jego bytu prawnego jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą. Kończy także możliwość występowania podmiotu w obrocie gospodarczym w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Trzeba się zarejestrować

Gdy działalność gospodarcza ma być kontynuowana przez uprawnionego do tego następcę prawnego, ma on obowiązek zarejestrowania się jako odrębny podmiot gospodarczy. Przepisy ustawy z 13 października 1995 r. ?o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 1314 ze zm.) nie przewidują bowiem możliwości kontynuowania działalności z wykorzystaniem numeru identyfikacji podatkowej zmarłego podatnika, który jednoosobowo prowadził działalność gospodarczą.

Przepisy o VAT nie wskazują precyzyjnie na sposób postępowania w przypadku śmierci podatnika.  Jedynie z art. 96 ust. 7 ustawy o VAT wynika, że zgłoszenia o zaprzestaniu działalności ?w wyniku śmierci podatnika dokonuje jego następca prawny. Oznacza to, że następca prawny jest obowiązany do złożenia formularza VAT-Z, na podstawie którego organ podatkowy wykreśli zmarłego podatnika z rejestru podatników VAT.

Przepisy nie przewidują

Obowiązek składania deklaracji podatkowych wynika z art. 99 ustawy o VAT, natomiast obowiązek zapłaty wynikającego z nich podatku nakłada art. 103 ustawy o VAT. Z przepisów tych nie wynika, aby obowiązek złożenia deklaracji podatkowej za zmarłego podatnika spoczywał na jego następcy prawnym. Oznacza to, że po śmierci podatnika jego następca prawny nie ma ani obowiązku, ani prawa do złożenia deklaracji VAT za okresy, które nie zostały rozliczone przez zmarłego. Potwierdziła to również Izba Skarbowa ?w Katowicach, która w piśmie ?z 11 kwietnia 2014 r. (IBPP1/443-165/14/LSz) wskazała, że:

„[...] obowiązujące przepisy prawa podatkowego nie przewidują, aby obowiązek złożenia deklaracji podatkowej za zmarłego podatnika spoczywał na jego następcy prawnym.

Tym samym wnioskodawca jako spadkobierca nie ma obowiązku złożenia deklaracji VAT-7 za nierozliczone okresy – wrzesień ?i październik 2013 r. za zmarłego męża uwzględniającej rozliczenia zarówno podatku należnego jak ?i naliczonego w odniesieniu do czynności dokonanych przez zmarłego do dnia 18 października 2013 r. [...]".

Bez spisu

Spadkobierca, który pod własnym szyldem kontynuuje działalność gospodarczą po zmarłym, nie ma też obowiązku sporządzenia remanentu likwidacyjnego obejmującego składniki majątku, od których spadkodawca odliczył podatek naliczony,  wykorzystywane w firmie aż do momentu jego śmierci.

Do zasad sporządzania remanentu likwidacyjnego odnosi się art. 14 ustawy o VAT.  Wynika z niego, że spis z natury musi sporządzić podatnik, który zaprzestaje wykonywania czynności opodatkowanych VAT. Nie jest możliwe, aby zmarły podatnik sporządził remanent, ?o którym mowa w art. 14 ustawy o VAT.  Żaden z jej przepisów nie obciąża też tym obowiązkiem spadkobiercy. W rezultacie remanent ten w ogóle nie może zostać sporządzony. Podobnie uznała Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 21 maja 2013 r. ?(ILPP5/443-70/13-2/PG). W piśmie tym organ podatkowy wyjaśnił, że:

„[...] wśród wymienionych okoliczności, powodujących powstanie obowiązku sporządzenia spisu z natury, nie wymienia się jednak śmierci podatnika. Tym samym, następca prawny nie jest obowiązany do sporządzenia remanentu likwidacyjnego i odprowadzenia ?z tego tytułu podatku należnego. Również na mocy przepisów ordynacji podatkowej spadkobierca nie jest obowiązany tego uczynić, gdyż przepisy te przewidują jedynie odpowiedzialność spadkobiercy za zobowiązania spadkodawcy, ale tylko te powstałe za jego życia, zaś obowiązek sporządzenia remanentu powstaje po zaprzestaniu wykonywania czynności opodatkowanych, czyli po śmierci podatnika".

WNIOSEK

Podatniczka – jako spadkobierczyni – nie ma obowiązku składania deklaracji VAT-7 za maj i czerwiec 2014 r., które dotyczyły działalności gospodarczej prowadzonej przez matkę, a które z powodu jej śmierci nie zostały przez nią rozliczone. W tych okolicznościach na spadkobierczyni, kontynuującej działalność po zmarłej, nie ciąży również obowiązek sporządzenia remanentu likwidacyjnego i opłacenia z tego tytułu podatku należnego. Do obowiązków następcy prawnego po zmarłym podatniku należy natomiast złożenie zgłoszenia o zaprzestaniu wykonywania czynności opodatkowanych VAT na formularzu VAT-Z.