Faktura z adnotacją „odwrotne obciążenie” - rozliczenie VAT

Zdarza się, że podatnicy kupujący towary od polskiej firmy otrzymują od sprzedawcy fakturę bez VAT z adnotacją „odwrotne obciążenie". Zastanawiają się wtedy, czy oznacza to dla nich obowiązek rozliczenia VAT jako nabywca.

Co mówią przepisy

Wymaganą treść faktur określają przepisy art. 106e ustawy o VAT. Z przepisów tych wynika, że w niektórych przypadkach na fakturach powinny być umieszczane wyrazy „odwrotne obciążenie". Adnotacja taka powinna być umieszczana na fakturach dokumentujących dostawy towarów lub wykonanie usług, dla których podmiotem obowiązanym do rozliczenia podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze jest nabywca towaru lub usługi (zob. art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy ??o VAT).

Sytuacja taka ma miejsce najczęściej w przypadku faktur dokumentujących dostawy towarów i świadczenie usług poza terytorium kraju (wówczas podatnikami są zagraniczni nabywcy towarów lub usług). Również jednak niektóre faktury dokumentujące dostawy towarów i świadczenie usług na terytorium kraju powinny zawierać taką adnotację.

Rola jedynie informacyjna

Nie jest jednak tak, że umieszczenie takiej adnotacji decyduje o nałożeniu obowiązku rozliczenia VAT przez nabywcę towarów lub usług. ??O obowiązku takim decyduje wyłącznie to, czy spełnione są warunki określone w art. 17 ust. 1 pkt 4, 5, 7 lub 8 ustawy ??o VAT. Adnotacja „odwrotne obciążenie" pełni jedynie rolę informacyjną, przy czym zawsze może się zdarzyć, że przekazywana informacja (poprzez umieszczenie adnotacji „odwrotne obciążenie" lub poprzez jej nieumieszczenie) jest błędna.

Nabywcy mogą bowiem być obowiązani do rozliczenia VAT z tytułu nabycia towarów lub usług, nawet jeżeli na otrzymanych przez nich fakturach nie ma adnotacji „odwrotne obciążenie". Jest to zresztą częsta sytuacja w przypadku faktur otrzymywanych od zagranicznych kontrahentów.

Przykład

Polska spółka X nabyła od ??innej polskiej spółki Y odpady szklane (38.11.51.0), a więc towary wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT ??(poz. 30 tego załącznika). ??Razem z odpadami spółka X otrzymała „zwykłą" fakturę z podatkiem od towarów ??i usług obliczonym według ??stawki 23 proc. oraz bez adnotacji „odwrotne obciążenie". Mimo ??to spółka X jest w takiej sytuacji obowiązana do rozliczenia ??VAT jako nabywca (spełnione ??są bowiem warunki określone ??w art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy ??o VAT).

Z drugiej natomiast strony nabywcy mogą nie być obowiązani do rozliczenia VAT z tytułu nabycia towarów lub usług, mimo że na otrzymanej przez nich fakturze znajduje się adnotacja „odwrotne obciążenie".

Przykład

Polska spółka X nabyła od innej polskiej spółki Y zużyty olej (PKWiU 38.12.25.0), a więc towar, który nie jest wymieniony ??w załączniku nr 11 do ustawy ??o VAT. Razem z olejem spółka X otrzymała fakturę bez VAT, ale ??za to z adnotacją „odwrotne obciążenie". Mimo to spółka X ??nie jest obowiązana do rozliczenia VAT jako nabywca. Nie jest bowiem spełniony jeden ??z warunków określonych w art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT.

Otrzymanie przez nabywcę faktury z adnotacją „odwrotne obciążenie" nie przesądza więc o istnieniu obowiązku rozliczenia przez niego podatku. Obowiązek taki istniałby tylko, gdyby spełnione były warunki określone w art. 17 ust. 1 pkt 4, 5, 7 lub 8 ustawy ??o VAT. >patrz tabela.

Skutki pomyłki

Jeżeli sprzedawca popełnił błąd, wystawiając fakturę bez VAT z adnotacją „odwrotne obciążenie", mimo że sam powinien był rozliczyć VAT, to błąd ten nie ma dla nabywcy większego znaczenia. W szczególności jego popełnienie nie zobowiązuje nabywcy do rozliczenia podatku należnego ??z tytułu zrealizowanej transakcji. Obowiązek ten – mimo wystawienia faktury z adnotacją „odwrotne obciążenie" – nadal obciąża sprzedawcę i to on poniesie ewentualne konsekwencje jego naruszenia.

Inaczej byłoby, gdyby sprzedawca błędnie wystawił „zwykłą" fakturę z kwotą VAT zamiast faktury z adnotacją „odwrotne obciążenie". W takim przypadku to przede wszystkim nabywca odpowiadałby za błąd popełniony przez sprzedawcę, gdyż:

1) ??nie miałby prawa do odliczenia podatku z otrzymanej faktury (ze względu na brzmienie art. 88 ust. 3a ??pkt 7 ustawy o VAT; przepis ten wyłącza możliwość odliczania podatku z faktur ??z wykazaną kwotą VAT dotyczącą czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze),

2) ??obowiązany byłby do rozliczenia podatku należnego ??z tytułu dostawy nabywanych towarów (błędne rozliczenie tego podatku przez dostawcę nie zwalniałoby go ??z tego obowiązku) i – gdyby tego obowiązku nie dopełnił (o co w przypadku otrzymania faktury bez adnotacji „odwrotne obciążenie" nie jest trudno) – wobec niego mogłyby zostać wyciągnięte konsekwencje naruszenia tego obowiązku.

Autor jest doradcą podatkowym oraz autorem komentarza ??do ustawy o VAT