Nasza spółka zawarła z kontrahentem A umowę najmu maszyny, na podstawie której zobowiązana była do płacenia miesięcznego czynszu. Opłaty były regulowane przez firmę na bieżąco. Z uwagi na cesję praw i obowiązków wynikających z tej umowy z kontrahenta A na kontrahenta B, powstał spór co do wierzyciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia z tytułu umowny najmu. W związku ?z tym spółka, na podstawie przepisów kodeksu cywilnego oraz postanowienia sądu, złożyła opłaty z tytułu najmu do depozytu sądowego, o czym poinformowała obu kontrahentów. Czy w takim przypadku usługodawca ma prawo do korekty podatku należnego, a usługobiorca ma obowiązek pomniejszyć podatek naliczony z tytułu nieściągalnych wierzytelności? – pyta czytelnik.

Zasady rozliczenia VAT ?w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności (ulgi na złe długi) zostały uregulowane w art. 89a i w art. 89b ustawy o VAT (które zostały znowelizowane od 1 stycznia 2013 r.). Pierwszy z tych przepisów odnosi się do korekty podatku należnego przez wierzyciela, natomiast drugi dotyczy nabywcy ?– dłużnika (i obowiązku skorygowania odliczonego podatku naliczonego).

Wierzyciel może...

Firma może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Ustawa ?o VAT wskazuje, że nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Ponadto wierzyciel może zastosować ulgę na złe długi, gdy:

a) wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

b) dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

– a od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły dwa lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Dopiero po łącznym spełnieniu tych przesłanek sprzedawca może skorygować VAT za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem jednak, że do dnia złożenia przez wierzyciela rozliczenia za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.

Przykład

16 maja 2013 r. firma C wystawiła fakturę dokumentującą wykonanie usług budowlanych w maju 2013 r. na rzecz innego podatnika VAT czynnego, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego ani likwidacji. Termin płatności za wykonaną usługę upłynął ?23 maja 2013 r., a usługobiorca nie zapłacił. Wartości z faktury zostały wykazane w deklaracji VAT za maj 2013 r.

Z uwagi na to, że 150. dzień ?od dnia upływu terminu płatności przypadł na październik 2013 r., wierzyciel może zastosować ulgę na złe długi i zmniejszyć podstawę opodatkowania oraz VAT ?w deklaracji składanej za październik 2013 r. ?(deklaracja VAT-7 składana ?do 25 listopada 2013 r.).

Gdyby dłużnik zapłacił należność do dnia złożenia przez wierzyciela rozliczenia ?za październik 2013 r. ?(np. 15 listopada 2013 r.), wówczas sprzedawca nie mógłby skorzystać z ulgi ?na złe długi.

Jeżeli po złożeniu deklaracji VAT, w której skorzystano z ulgi na złe długi, należność została uregulowana lub zbyta, to wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za ten okres. W przypadku częściowego uregulowania należności podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części.

...a dłużnik musi

Z kolei dłużnik, który nie uregulował należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów ?lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie ?150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury. Korektę tę musi uwzględnić w deklaracji VAT za okres, w którym upłynął 150. dzień od dnia upływu terminu płatności. Dłużnik nie ma jednak obowiązku korekty, jeżeli uregulował należność najpóźniej ?w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął ten 150. dzień.

Przykład

9 kwietnia 2013 r. firma ?kupiła zestaw komputerowy ?i otrzymała fakturę, którą rozliczyła w deklaracji VAT ?za kwiecień 2013 r. Termin płatności za towar przypadał ?na 16 kwietnia 2013 r. ?i nabywca jej nie uregulował.

W związku z tym, że 150. dzień od dnia upływu terminu płatności przypadł na ?13 września 2013 r., firma powinna w deklaracji VAT ?za wrzesień 2013 r. zmniejszyć wcześniej odliczony podatek VAT.

Gdyby zapłaciła należność ?do końca września 2013 r., wówczas nie miałaby obowiązku korekty.

W przypadku częściowego uregulowania należności ?w terminie 150 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze korekta dotyczy podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności. Natomiast gdy dojdzie do uregulowania należności po skorygowaniu podatku naliczonego, podatnik ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym uregulował należność. W przy?padku częściowego uregulowania należności podatek naliczony może zostać zwiększony w odniesieniu do ?tej części.

Podstawowy warunek

Z przepisów dotyczących zarówno wierzyciela, jak ?i dłużnika wynika, że podstawowym warunkiem korekty podatku należnego i naliczonego jest brak zapłaty należności wynikającej z faktury. Wobec tego w przypadku złożenia świadczenia do depozytu sądowego konieczne jest rozstrzygnięcie, czy jest to równoznaczne z uregulowaniem należności kontrahentowi >patrz ramka.

Z przepisów kodeksu cywilnego wynika, że złożenie do depozytu sądowego jest ważne, jeżeli przedmiot złożony odpowiada treści zobowiązania oraz jeżeli wystąpi przynajmniej jedna z przesłanek wskazanych w art. 467 k.c.

Tak jak bezpośrednie?uregulowanie

Opisana przez czytelnika sprawa to przypadek wymieniony w art. 467 pkt 1 k.c., czyli sytuacja, gdy dłużnik (usługobiorca) wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie wie, kto jest wierzycielem. Wobec tego wpłacił dobrowolnie kwotę należności do depozytu sądowego, o czym usługodawca wiedział. Złożenie opłat ?z tytułu najmu do depozytu sądowego wywołuje zatem takie same skutki, jak uregulowanie należności wynikających z faktury bezpośrednio kontrahentowi. Potwierdzają to organy podatkowe, np. Izba Skarbowa w Katowicach ?w interpretacji z 25 września 2012 r. (IBPP2/443-643/12/ICZ) oraz Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 28 listopada 2013 r. (IPPP1/443-1151/13-2/IGO).

Skutki dla obu stron

Reasumując, w niniejszej sprawie wpłata należności do depozytu sądowego (zrównana z zapłatą kontrahentowi) oznacza, że usługodawca nie ma podstaw do korekty podatku należnego. Nie został bowiem spełniony warunek powstania wierzytelności ?i uprawdopodobnienia jej nieściągalności. W takim przypadku art. 89a ustawy o VAT nie znajduje więc zastosowania.

Również z uwagi na uregulowanie należności wynikających z umowy najmu usługobiorca zwolniony jest ?z obowiązku korekty podatku naliczonego, określonego w art. 89b ust. 1 ustawy ?o VAT.