Prawo podatkowe jest taką dziedziną prawa, w której ciągle wprowadzane są zmiany. Zmiany te niejednokrotnie budzą wiele wątpliwości interpretacyjnych. Między podatnikami a organami podatkowymi dochodzi więc często do sporów, które kończą się w sądzie. Od decyzji organu pierwszej instancji podatnik może bowiem złożyć odwołanie do organu wyższej instancji, a rozstrzygnięcie organu odwoławczego może zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Ważne jest, aby podatnik prawidłowo sporządził skargę do sądu administracyjnego. Trudność w prawidłowym sformułowaniu skargi wynika przede wszystkim z niedoświadczenia podatników w tym względzie.

Czego dotyczy kontrola

Podstawą prawną postępowania sądowoadministracyjnego jest ustawa z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ppsa), regulująca postępowanie sądowe ?w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz w innych sprawach, do których jego przepisy stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy sądowoadministracyjne). Do rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych powołane są właśnie sądy administracyjne, które sprawują kontrolę działalności administracji publicznej.

Kontrola tej działalności obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1) ?decyzje administracyjne,

2) ?postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty,

3) ?postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym ?i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,

4) ?inne niż określone powyżej akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa,

5) ?akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej,

6) ?akty organów jednostek samorządu terytorialnego ?i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;

7) ?akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego,

8) ?bezczynność organów ?w przypadkach określonych w pkt 1–4.

Jedynie uprawniony podmiot

Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma ?w tym interes prawny, prokurator, rzecznik praw obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie swojej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Uprawnione są także inne podmioty, którym ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi. Takim podmiotem może być jednostka samorządu terytorialnego, działająca jak każda inna osoba prawna.

Taką ustawą szczególną jest np. ustawa o samorządzie powiatowym, której art. 87 ust. 1 stanowi, że każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą podjętą przez organ powiatu w sprawie z zakresu administracji publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego. Z treści tego przepisu wynika, że strona może zaskarżyć do sądu administracyjnego tylko tę uchwałę, która narusza jej interes prawny lub uprawnienie.

Przy czym kilku uprawnionych do wniesienia skargi może w jednej sprawie występować w roli skarżących, jeżeli ich skargi dotyczą tej samej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności albo bezczynności organu.

Skarga może dotyczyć tylko „własnej sprawy administracyjnej" podatnika, która jest rozumiana jako przewidziana w przepisach prawa administracyjnego możliwość konkretyzacji uprawnień i obowiązków stron stosunku administracyjnego, którymi są organ administracji publicznej i indywidualny podmiot niepodporządkowany organizacyjnie temu organowi (postanowienie WSA w Gdańsku ?z 17 czerwca 2013 r., II SA/Gd 270/13).

Kto jest stroną

Stronami są skarżący oraz organ, którego działanie (lub bezczynność) jest przedmiotem skargi. Jeśli osoba brała udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosła skargi, to również jest uczestnikiem tego postępowania na prawach strony, jeśli wynik postępowania sądowego dotyczy jej interesu prawnego. Stroną będzie także osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, ale wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego.

Także organizacja społeczna

Stroną jest także organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, ?w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. ?W przypadku udziału organizacji społecznej powinny być spełnione kumulatywnie dwa warunki. Po pierwsze, sprawa sądowoadministracyjna musi się mieścić w zakresie jej statutowej działalności. Po drugie, konieczne jest, aby organizacja ta brała udział w postępowaniu administracyjnym. Legitymacja skargowa przysługuje więc organizacji społecznej, gdy brała ona udział ?w postępowaniu administracyjnym jako uczestnik na prawach strony. Powinna to być organizacja społeczna, która zgłosiła żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego lub dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, ?a żądanie jej zostało uznane przez organ administracyjny za uzasadnione. W konsekwencji, podstawowym wymogiem dla uznania takiej legitymacji skargowej organizacji społecznej w sprawach dotyczących interesów innych osób jest jej uczestnictwo – z mocy postanowienia organu – w postępowaniu administracyjnym na prawach strony (postanowienie NSA z 4 lipca 2013 r., II OSK 1588/13).

Osobiście lub przez pełnomocników

Strony i ich organy lub przedstawiciele ustawowi mogą działać przed sądem osobiście lub przez pełnomocników. Inny organ nie jest uprawniony do wstąpienia ?w postępowanie sądowoadministracyjne (wyrok NSA ?z 3 grudnia 2009 r., II OSK 1269/09).

Przykład

Uczestnikiem postępowania ?na prawach strony jest osoba, która brała udział ?w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosła skargi, jeżeli wynik sprawy dotyczy jej interesu prawnego. ?Na podstawie akt sprawy sąd przyjął więc, że stronami ?w postępowaniu sądowym ?w sprawie o sygnaturze [...] oprócz skarżącej Katarzyny Nowakowskiej jest również Maksymilian Kwiatkowski, ?w związku z czym należy wezwać skarżącą do nadesłania ?w terminie siedmiu dni jednego odpisu skargi poświadczonego za zgodność z oryginałem ?lub własnoręcznie podpisanego, celem doręczenia go uczestnikowi postępowania Maksymilianowi Kwiatkowskiemu, ?pod rygorem odrzucenia?skargi.

Przykład

W imieniu Karoliny Kowalskiej – PPHU Janeczka i Haneczka skargę na decyzję dyrektora ?izby skarbowej z 24 lipca 2013 r. złożyła Małgorzata Nowakowska. Jednak do skargi nie zostało dołączone pełnomocnictwo, ?w którym skarżąca Karolina Kowalska upoważniłaby Małgorzatę Nowakowską ?do występowania w jej imieniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym w niniejszej sprawie. Obowiązek dołączenia pełnomocnictwa do pisma procesowego wynika z art. 46 ?§ 3 ppsa, zgodnie z którym ?do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa. ?Brak pełnomocnictwa stanowi brak formalny skargi, ?który powinien zostać uzupełniony pod rygorem odrzucenia skargi.

Nie od razu

Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator lub rzecznik praw obywatelskich. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia rozumie się sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie. Jeśli jednak ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, to skargę na akty lub czynności, można wnieść po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności, do usunięcia naruszenia prawa.

30 dni albo sześć miesięcy

Skargę należy wnieść w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie. Wyjątek dotyczy prokuratora lub rzecznika praw obywatelskich, którzy na wniesienie skargi mają termin sześciomiesięczny od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie, a w pozostałych przypadkach termin sześciomiesięczny od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi. Termin ten nie ma zastosowania do wnoszenia skarg na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.

Przykład

Ze zwrotnego potwierdzenia odbioru wynika, że zaskarżona decyzja dyrektora izby skarbowej z 27 stycznia 2014 r. (ABC-4112/23/13-WS) została skarżącej Marcelinie Nowakowskiej skutecznie doręczona 4 lutego 2014 r. 30-dniowy termin do wniesienia skargi upływał 6 marca 2014 r. Marcelina Nowakowska złożyła skargę dopiero 7 marca 2014 r., co potwierdza datownik ?– stempel naniesiony na skardze, czyli po upływie ustawowego terminu. W efekcie wniesienie skargi po upływie terminu skutkuje jej odrzuceniem.

Za pośrednictwem, ?nie bezpośrednio

Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi. Organ ten ma obowiązek przekazać skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie 30 dni od dnia jej wniesienia. Organ ten może jednak – w zakresie swojej właściwości ?– uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Sam skarżący może cofnąć skargę, co wiąże sąd. Jednak sąd uzna cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli zmierza ono do obejścia prawa lub spowodowałoby utrzymanie w mocy aktu lub czynności dotkniętych tą nieważnością.

Przykład

Pismem z 29 stycznia 2014 r., pełnomocnik Bud-Dom-Drew sp.k. cofnął skargę od decyzji dyrektora izby skarbowej ?z 3 stycznia 2013 r. (DIS-4112-22/21-13/WZ). Wojewódzki sąd administracyjny, uznając, ?że cofnięcie skargi jest skuteczne i dopuszczalne, postanowił umorzyć postępowanie i zwrócić Bud-Dom-Drew sp.k. kwotę ?400 zł tytułem uiszczonego wpisu od skargi.

Błędy mogą być kosztowne

Istotne jest, aby skarga zawierała wszystkie formalne elementy, pozwalające na przejście do dalszego etapu postępowania skargowego. Patrz ramka. Często w praktyce zdarza się brak podpisania skargi w wyznaczonym terminie, nienadesłanie jej odpisów, jak również nieuiszczenie wpisu sądowego przez skarżącego – pomimo prawidłowego wezwania przez sąd – jest przyczyną odrzucenia skargi. Są to braki tego rodzaju, że uniemożliwiają nadanie sprawie biegu (postanowienie WSA w Kielcach z 25 lipca 2013 r., II SA/Ke 476/13).

Niezbędne elementy skargi do sądu administracyjnego

Zgodnie z art. 46 § 1 w zw. z art. 57 § 1 ppsa pismo – skarga strony powinno zawierać:

1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane,

2) ?imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych ?i pełnomocników, wraz z oznaczeniem miejsca zamieszkania ?(a w razie jego braku – adresu do doręczeń) lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, przy czym strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd ?o każdej zmianie swojego zamieszkania, adresu do doręczeń ?lub siedziby,

4) ?osnowę wniosku lub oświadczenia, czyli merytoryczną treść, jaką wniosek czy to oświadczenie zawiera; powinien zatem z niego wynikać faktyczny zamiar wnoszącego pismo,

5) ?wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności,

6) ?oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy,

7) ?określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego (interes prawny w zaskarżeniu należy rozumieć jako istnienie związku między sferą indywidualnych praw i obowiązków skarżącego ?a zaskarżonym aktem lub czynnością – postanowienie NSA ?z 27 stycznia 2011 r., II FSK 2500/10),

8) ?wartość przedmiotu zaskarżenia, jeżeli od tej wysokości zależy wysokość opłaty (do wartości przedmiotu zaskarżenia nie wlicza się odsetek i kosztów związanych z należnością główną, ?nie mniej niż 100 zł),

9) ?podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, przy czym za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje skargę osoba przez nią upoważniona z wymieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała; brak podpisu pod skargą jest brakiem formalnym, którego nieuzupełnienie ?w wyznaczonym terminie skutkuje odrzuceniem skargi (postanowienie WSA w Poznaniu z 20 czerwca 2013 r., ?II SA/Po 407/13),

10) ?wymienienie załączników, w tym pełnomocnictwa, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa oraz odpisy pisma i odpisy załączników dla doręczenia ich stronom, a ponadto, jeżeli w sądzie nie złożono załączników ?w oryginale, po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych,

11) ?dowód wniesienia opłaty (wpisu), przy czym wpis jest opłacany w formie przelewu na konto odpowiedniego sądu lub gotówką w kasie; niedopuszczalne jest opłacenie skargi znakami opłaty sądowej; w przypadku braku tego elementu sąd wzywa stronę do uiszczenia opłaty w ciągu siedmiu dni od daty otrzymania wezwania; jeśli natomiast podatnik nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych, to może skorzystać ze zwolnienia, a także wnieść o ustanowienie pomocy prawnej.