Zmienność na rynku pracy oraz dynamiczne procesy gospodarcze wymagają od pracowników stałego dokształcania i podwyższania umiejętności zarówno merytorycznych, jak i praktycznych. Pracodawcy, dostrzegając tę potrzebę i płynące z tego korzyści, często wspomagają pracowników finansowo, aby ci mogli podnosić kwalifikacje zawodowe. Klasyczną formą pomocy pracodawcy jest podpisanie tzw. umowy o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, która określa wzajemne prawa i obowiązki stron tej umowy. Umowa ta ma swoją podstawę ?w art. 1034 kodeksu pracy. Bywają jednak sytuacje, kiedy pracodawca sam wykupuje dane usługi (kursy, seminaria itp.) bądź zgadza się na sfinansowanie w części lub w całości kursu lub szkolenia nabytego wcześniej przez pracownika. Czy w każdej z tych sytuacji pracownik korzysta z ulgi na dokształcanie zawodowe?

Jakie kryteria

Ulga na podnoszenie kwalifikacji zawodowych (dokładniej zwolnienie przedmiotowe) została ustanowiona w art. 21 ?ust. 1 pkt 90 ustawy o PIT. Przepis ten stanowi, że zwolnieniu ?z PIT podlega wartość świadczeń przyznanych zgodnie ?z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, ?z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego. Świadczenie korzysta zatem ze wskazanej ulgi, jeśli:

1) ?jest przyznawane przez pracodawcę pracownikowi, czyli w ramach źródła przychodów ze stosunku pracy oraz stosunków pokrewnych, o którym mowa w art. 10 ust. 1 ?pkt 1 ustawy o PIT;

2) ?jest ono związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych;

3) ?ma swoją podstawę w odrębnych przepisach;

4) ?nie jest związane z wynagrodzeniem za czas zwolnienia ?z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego.

Tylko dla zatrudnionych

W wyroku z 12 października 2012 r. (II FSK 309/11) Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że kryterium decydującym o tym, czy dane świadczenie jest świadczeniem ze stosunku pracy, nie jest źródło finansowania wydatku przez pracodawcę. Istotne jest, czy świadczenie to może otrzymać wyłącznie pracownik czy również inna osoba (niezwiązana z pracodawcą stosunkiem pracy) i czy między świadczeniem a stosunkiem pracy istnieje związek faktyczny i prawny.

Analizując zwolnienie przewidziane w art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o PIT, nie można pominąć brzmienia art. 1031 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą. Zatem za podnoszenie kwalifikacji zawodowych możemy uznać jedynie takie świadczenia, które:

- ?prowadzą do zdobycia lub uzupełnienia wiedzy teoretycznej albo umiejętności praktycznych,

- ?wynikają z inicjatywy pracodawcy albo są przez niego zaaprobowane.

Przesłanki skierowania na kurs

Izba Skarbowa w Katowicach ?w interpretacji z 2 czerwca 2010 r. (IBPBII/1/415-276/10/MK) wskazała: „w przypadku doskonalenia zawodowego pracownika wyróżnić można sytuacje, gdy szkolenia są niezbędne dla wykonywania obowiązków zawodowych pracownika w firmie na danym stanowisku". W innej interpretacji ta sama izba skarbowa zauważyła, że to przede wszystkim pracodawca powinien ocenić, a w razie potrzeby również uzasadnić, czy dane szkolenie odnosi się do kompetencji zawodowych czy do umiejętności ogólnych, które mogą okazać się przydatne na zajmowanym stanowisku (odpowiedź z 7 września 2011 r., IBPBII/1/415-599/11/AA).

Podwyższenie kwalifikacji zawodowych może być również związane z przyszłym zakresem obowiązków, który może ulec zmianie np. ze względu na planowany awans albo przeniesienie pracownika (nie musi być zatem związane z pracą aktualnie wykonywaną). W takiej sytuacji zwolnienie przewidziane ?w art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy ?o PIT również ma zastosowanie, co potwierdza m.in. interpretacja IS w Katowicach z 22 grudnia 2011 r. (IBPBII/1/415-848/11/BJ). Dane świadczenie związane z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych musi być również objęte inicjatywą pracodawcy lub dokonywane za jego zgodą. Może być ona uzewnętrzniona poprzez podpisanie umowy ?o podnoszenie kwalifikacji zawodowych lub bez niej (np. ?w formie ustnej aprobaty). Należy również uznać, że taka aprobata może być następcza, na co wskazuje odpowiedź Izby Skarbowej ?w Katowicach z 28 czerwca ?2012 r. (IBPBII/1/ 415-336/12/MK).

Przykład

Zajmująca się sprzedażą wysyłkową spółka z o. o. postanowiła rozszerzyć w niedalekiej przyszłości swoją działalność gospodarczą na rynek rosyjski. W tym celu wykupiła dla części swoich pracowników kursy języka rosyjskiego. Zostały one w całości sfinansowane przez spółkę. Spółka ?nie podpisywała żadnej umowy ?z pracownikami dotyczącej podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Aby rozstrzygnąć, czy zwolnienie ma zastosowanie, należy odpowiedzieć ?na cztery pytania.

1) Czy kurs językowy jest przyznany przez pracodawcę pracownikowi w ramach źródła ze stosunku pracy oraz stosunków pokrewnych, o którym mowa w art. 10 ?ust. 1 pkt 1 ustawy PIT?

Tak – nauka języka rosyjskiego wynika ?z łączącego pracownika ze spółką stosunku pracy, ponieważ kursy te mają ścisły związek z wykonywaną pracą oraz są skierowane jedynie dla pracowników.

2) Czy jest on związany z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych?

Kurs językowy ma przygotować pracowników do nawiązywania kontaktów z kontrahentami rosyjskimi. Umiejętność posługiwania się językiem rosyjskim jest niezbędna do wykonywania nowych obowiązków przez pracowników. Mimo że z pracownikiem nie była podpisywana umowa ?o podnoszenie kwalifikacji zawodowych, to skierowanie pracowników na kurs nastąpiło z inicjatywy pracodawcy.

3) Czy istnieje podstawa prawna przyznania świadczeń (inna niż ?ustawa o PIT)?

Taką podstawą jest art. 1031 § 1 kodeksu pracy.

4) Czy świadczenie polega na zwolnieniu z całości lub części dnia pracy lub jest związane z urlopem szkoleniowym?

Nie. Polega ono bowiem jedynie na sfinansowaniu kursu.

Reasumując, pracodawca wykupuje kursy językowe, które w całości opłaca. Wartość nabytego kursu językowego będzie zatem podlegać zwolnieniu.

Autor jest konsultantem w kancelarii KNDP Kolibski Nikończyk ?Dec & Partnerzy

Odesłanie do innych przepisów

Aby świadczenie było zwolnione z opodatkowania, musi wynikać z odrębnych przepisów. Oprócz kodeksu pracy podstawą ich przyznania są między innymi:

- ?rozporządzenie MSWiA z 31 marca 2003 r. w sprawie rodzaju placówek, do których może być skierowany strażak Państwowej Straży Pożarnej, oraz należności pieniężnych przysługujących w przypadkach skierowania strażaka do szkoły, na przeszkolenie lub na studia (DzU z 2003 r. nr 61, poz. 546);

- ?rozporządzenie MSWiA z 17 maja 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków wypłaty uposażenia i innych należności pieniężnych przysługujących funkcjonariuszom Straży Granicznej skierowanym do szkoły lub na przeszkolenie albo na studia w kraju (DzU z 2002 r. nr 67, poz. 620 ze zm.);

- ?rozporządzenie RM z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (DzU z 1996 r. nr 60, poz. 278 ze zm.);

- ?ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 674 ze zm.);

- ?ustawa z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 269).

Jakie świadczenia bez podatku

Warto jeszcze rozwinąć kwestię związaną z katalogiem świadczeń otrzymywanych przez pracownika od pracodawcy w ramach podwyższenia kwalifikacji zawodowych, które mogą podlegać zwolnieniu.

Co do zasady zwolnieniu podlegają wszelkie świadczenia związane funkcjonalnie z podwyższeniem kwalifikacji zawodowych. ?W konsekwencji nie będą podlegały opodatkowaniu nie tylko wydatki ?na samą usługę szkoleniową, ale również na przejazdy, podręczniki ?i zakwaterowanie. Potwierdza to m.in.: interpretacja Izby Skarbowej ?w Poznaniu z 8 maja 2012 r. (ILPB2/415-113/12-4/AJ).

Zwrot kosztów związanych z podwyższaniem kwalifikacji zawodowych może nastąpić „do rąk" pracownika, co z kolei potwierdza interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 4 lipca 2011 r. (IPPB2/415-466/11-4/MG). W tej ostatniej odpowiedzi Izba Skarbowa w Warszawie wyjaśniła również, że: „ustawodawca nie określił przy tym żadnych zasad przyznawania tychże świadczeń, a katalog zawarty w powyższym przepisie należy uznać jedynie za przykładowy. Pomimo, że pracodawca ma w gruncie rzeczy wolną rękę w zakresie ustalania rodzaju świadczeń i ich wysokości, jednakże powinien pamiętać, iż pomiędzy rodzajem i wysokością świadczenia a podnoszeniem kwalifikacji zawodowych musi istnieć bezpośredni związek przyczynowo – skutkowy".

Należy jednak pamiętać, że zwolnieniu z opodatkowania nie podlega wynagrodzenie otrzymane przez pracownika za czas zwolnienia ?z całości lub części dnia pracy lub urlop szkoleniowy.

Poniżej wskazujemy przykłady świadczeń, które organy podatkowe uznają za zwolnione z PIT:

- ?zapewnienie pracownikom przewidzianym do zwolnienia (w liczbie co najmniej 50 osób) usług rynku pracy realizowanych w formie programu – pismo Ministerstwa Finansów – zastępcy dyrektora Departamentu Podatków Dochodowych z 28 sierpnia 2012 r. (DD3/0553/44/KDJ/12/BMI3-923);

- ?świadczenia związane z otworzeniem przewodu habilitacyjnego – interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 9 grudnia 2013 r. (IBPBII/1/415-858/13/MZ);

- ?kurs językowy – interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie ?z 25 stycznia 2011 r. (IPPB4/415-826/10-4/JK);

- ?koszty szkolenia przedstawicieli organizacji związkowych, w zakresie zagadnień związanych z działalnością zakładowego funduszu świadczeń socjalnych – interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi ?z 28 marca 2012 r. (IPTPB1/415-370/11-4/ASZ);

- ?aplikacja radcowska – interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy ?z 4 czerwca 2013 r. (ITPB2/415-305/13/MN);

- ?szkolenie MBA (Master of Business Administration) – interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 8 listopada 2012 r. ?(ITPB2/415-759/12/MU);

- ?studia podyplomowe oraz studia – interpretacja Izby Skarbowej ?w Poznaniu z 8 maja 2012 r. (ILPB2/415-113/12-4/AJ).