Kontrowersje dotyczą przede wszystkim ustalenia momentu dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, co rzutuje na prawidłowe rozliczenie podatku należnego. Podobnie jest od strony zakupowej. Podatnicy mają problemy z określeniem momentu uzyskania prawa do odliczenia podatku naliczonego oraz możliwości przesunięcia tego prawa na kolejne okresy rozliczeniowe, w przypadku gdy otrzymują fakturę (bądź duplikat faktury) z opóźnieniem. Tymczasem metoda kasowa pozwala uniknąć tych trudności. Jej cechą charakterystyczną jest bowiem to, że powstanie obowiązku podatkowego oraz możliwość odliczenia podatku naliczonego są uzależnione od zapłaty, a nie od daty dostawy towaru lub wykonania usługi. Ma ona jeszcze inne, dodatkowe zalety – jest szczególnie atrakcyjna dla podatników, którzy mają problemy z nierzetelnie i nieterminowo rozliczającymi się kontrahentami.

Uwaga ?na limit sprzedaży

Przypomnijmy, że kasową metodę rozliczania VAT może wybrać podatnik podatku od towarów ?i usług, u którego wartość sprzedaży brutto w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyła równowartości 1 200 000 euro (z pewnymi wyjątkami). Oznacza to, że w roku 2014 kasową metodę rozliczeń może wybrać podatnik, którego wartość sprzedaży brutto w roku 2013 nie przekroczyła kwoty ?5 068 000 złotych.

Wyboru kasowej metody rozliczeń dokonuje się poprzez złożenie zgłoszenia aktualizującego na druku VAT-R do właściwego naczelnika urzędu skarbowego, ?w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, od którego podatnik chce zacząć stosować metodę kasową.

Kiedy powstaje ?obowiązek

W odniesieniu do dokonywanych przez małego podatnika rozliczającego się metodą kasową dostaw towarów i świadczenia usług, obowiązek podatkowy powstaje:

- ?z dniem otrzymania całości lub części zapłaty – jeżeli sprzedaż dokonywana jest na rzecz podatnika VAT czynnego,

- ?z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi – jeżeli sprzedaż jest dokonywana na rzecz podmiotu, który nie jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny.

Przykład I

Jan Kowalski prowadzący działalność gospodarczą i rozliczający się metodą kasową, sprzedał materiały budowlane na rzecz XYZ Sp. z o.o. (czynnego podatnika VAT). 31 stycznia nabywca zapłacił zaliczkę w wysokości ?30 proc., odebrał materiały ?budowlane 7 lutego, ?a pozostałą część należności ?uiścił 15 kwietnia.

Obowiązek podatkowy u Jana Kowalskiego powstaje w stosunku ?do 30 proc. należności 31 stycznia, ?a w stosunku do pozostałej części ?– 15 kwietnia.

Przykład II

Jan Kowalski prowadzący działalność gospodarczą i rozliczający się metodą kasową, wykonywał w okresie 27 marca ?– 4 kwietnia usługi remontowo-budowlane na rzecz osoby fizycznej. ?25 marca klient zapłacił Janowi Kowalskiemu 50 proc. zaliczki na poczet usługi, natomiast resztę ceny wpłacił dopiero 8 grudnia, twierdząc wcześniej, że usługa została wykonana niesolidnie.

Obowiązek podatkowy u Jana Kowalskiego powstaje w stosunku ?do 50 proc. należności 25 marca, ?a w stosunku do pozostałej części ?– 1 października (180 dnia licząc ?od momentu wykonania usługi).

Zasady te mają zastosowanie do sprzedaży krajowej. Natomiast podatnik rozliczający się metodą kasową powinien pamiętać, że transakcje wewnątrzwspólnotowe, eksport oraz import towarów, ?a także import usług rozlicza według zasad ogólnych.

Częściowa ?zapłata za fakturę...

Przed 1 stycznia 2013 r. podatnik rozliczający się metodą kasową miał prawo odliczyć podatek naliczony z faktur zakupowychw okresie, ?w którym zapłacił należności wynikające z tych faktur. Aby można było odliczyć podatek, konieczne było zatem opłacenie całej faktury.

Od początku 2013 r. uciążliwość ta została zniesiona i podatnicy rozliczający się metodą kasową zyskali prawo do częściowego odliczenia VAT naliczonego w przypadku, gdy jedynie w części opłacili należność wynikającą z otrzymanej faktury.

...niekoniecznie dopuszczalna

Jednak 1 stycznia 2014 r. kompleksowo zmieniły się przepisy dotyczące sposobu ustalania momentu odliczenia podatku naliczonego. W ramach tej nowelizacji ?w ustawie o VAT pojawił się nowy art. 86 ust. 10e, zgodnie z którym prawo do odliczenia podatku naliczonego w odniesieniu do nabytych przez małego podatnika towarów ?i usług, w okresie stosowania przez niego metody kasowej, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik zapłacił za te towary i usługi. Literalna interpretacja tego przepisu sugeruje zatem, że ustawodawca powrócił ?z początkiem bieżącego roku do zasady, zgodnie z którą odliczenie podatku naliczonego dla podatnika rozliczającego się metodą kasową jest możliwe wówczas, gdy dokonał on pełnej zapłaty należności wynikającej z faktury zakupowej.

Nie ma jednak żadnych logicznych powodów, dla których miałoby się tak stać. Co więcej, z uzasadnienia do nowych przepisów nie wynika, aby celem Ministerstwa Finansów był powrót do starych zasad odliczeń. Stąd też wielce pożądane byłoby zajęcie przez Ministerstwo Finansów oficjalnego stanowiska w tej sprawie.

Podatnik rozliczający się metodą kasową, który nie odliczy podatku naliczonego w kwartale, w którym zapłacił za fakturę, może odliczyć ten podatek również w dwóch kolejnych kwartałach rozliczeniowych. Wynika to ze znowelizowanego art. 86 ust. 11 ustawy o VAT.

Deklaracje raz na kwartał

Mały podatnik, który wybrał kasową metodę rozliczania VAT, składa w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale. Warto jednak podkreślić, że możliwość składania deklaracji VAT za okresy kwartalne traci co do zasady podatnik, który w danym kwartale lub w poprzedzających go czterech kwartałach dokona na większą skalę dostawy tzw. towarów wrażliwych (wymienionych w załączniku nr 13 do ustawy o VAT – są to wyroby stalowe, paliwa oraz złoto nieobrobione).

Rezygnacja ?dopiero po roku

Z rozliczania VAT metodą kasową można zrezygnować na podstawie zgłoszenia aktualizującego VAT-R, nie wcześniej jednak niż po upływie 12 kolejnych miesięcy, w trakcie których podatnik rozliczał się tą metodą. W przypadku natomiast, gdy wartość sprzedaży brutto u małego podatnika rozliczającego się metodą kasową, przekroczy w bieżącym roku podatkowym równowartość 1 200 000 euro, ?traci on możliwość kasowego rozliczania VAT począwszy od rozliczenia za pierwszy miesiąc następujący po kwartale, w którym doszło do tego przekroczenia.

Podatnicy rezygnujący z metody kasowej lub tracący do niej prawo, składają deklaracje za okresy miesięczne począwszy od pierwszego miesiąca następującego po kwartale, w którym złożyli zgłoszenie aktualizujące lub przekroczyli wartość sprzedaży brutto w kwocie ?1 200 000 euro.

Autor ?jest menedżerem w Dziale Doradztwa Podatkowego ECA